ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Η επιρροή του αυτισμού στην οικογένεια και το γάμο

Το infokids.gr σε συνεργασία με το LadyLike.gr σας δίνει ιδέες και λύσεις για τα σημαντικότερα θέματα στη σχέση σας με το παιδί σας, τη μητρότητα και το σπίτι.

Από τον Κώστα Μαντζίκο, συγγραφέα

Δεν υπάρχει ένας ορισμός του αυτισμού που να περιγράφεται με ακριβή τρόπο. Γι’ αυτό λοιπόν υπάρχουν πολλές έρευνες, καθώς και άρθρα που λένε διάφορους ορισμούς για τον αυτισμό. Υπάρχουν δύο πλευρές που δίνουν έναν εντελώς διαφορετικό ορισμό για τον αυτισμό. Η μια πλευρά είναι η αντικειμενική (επιστήμη), η οποία ορίζει τον αυτισμό ως μια σοβαρή αναπτυξιακή διαταραχή με σημαντικές ελλείψεις στον επικοινωνιακό, κοινωνικό και συναισθηματικό τομέα. Επίσης, ότι ένα άτομο με αυτισμό παρουσιάζει περιορισμένα ενδιαφέροντα, καθώς και στερεοτυπικές συμπεριφορές. Από την άλλη όμως υπάρχει και η υποκειμενική πλευρά (εμπειρία των αυτιστικών ανθρώπων), η οποία ορίζει τον αυτισμό ως ένα διαφορετικό τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου, της σκέψης και της αντίληψης του κόσμου.

Τα τελευταία χρόνια μελετάται αρκετά η επιρροή του αυτισμού στην οικογένεια και στο γάμο, από την πλευρά της οικογενειακής ψυχολογίας. Δεν υπάρχουν πολλές έρευνες, που να δείχνουν κατά πόσο ο αυτισμός επηρεάζει την οικογένεια και τον γάμο. Όμως, υπάρχουν ορισμένες μελέτες, οι οποίες έχουν ερευνήσει το θέμα των στάσεων των γονέων, προς τα αυτιστικά παιδιά τους και οπωσδήποτε τις μεταξύ τους σχέσεις.

Ήδη από την δεκαετία του 1970 έως το 2013 τα ποσοστά του αυτισμού έχουν αυξηθεί. Όταν οι γονείς παρατηρούν ότι κάτι δεν πάει καλά με το παιδί τους, το πηγαίνουν σε αναπτυξιολόγο, παιδίατρο και αργότερα σε παιδοψυχίατρο, για να δουν τι τελικά συμβαίνει στο παιδί τους. Όταν βγαίνει η επίσημη διάγνωση «Αυτισμός», τα συναισθήματα τους είναι ανάμικτα.

Έρευνες δείχνουν ότι οι προσδοκίες των γονιών για το παιδί τους χάνονται και νιώθουν ένα μεγάλο κενό, ένα σοκ. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ρόλος της διάγνωσης είναι καθοριστικός στην ψυχολογία των γονέων.

Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο British Journal Educational Studies, έδειξε ότι πολλές μητέρες αυτιστικών παιδιών χαρακτηρίζουν την διάγνωση του παιδιού τους, (η οποία θεωρείται από τις ίδιες ως τραυματικό γεγονός στη ζωή τους), ως «ταφόπλακα», το «τέλος της ευτυχίας», «Το μαρτύριο του Σίσυφου».

Είναι γνωστό ότι μέσα στην οικογένεια επηρεάζονται περισσότερο οι μητέρες, από αυτή την κατάσταση. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι επειδή αποδεικνύεται σε γενικό πλαίσιο, ότι ο συναισθηματικός δεσμός μητέρας-παιδιού είναι ισχυρός, ήδη από την κύηση.

Μια άλλη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Social Science & Medicine, έδειξε ότι τα αισθήματα που αναπτύσσουν οι μητέρες αυτιστικών παιδιών μετά την διάγνωση του παιδιού τους είναι πολλά, όπως η κατάθλιψη, η απογοήτευση και η ματαίωση. Επιπλέον, η εν λόγω έρευνα έδειξε ότι υπήρχαν κάποιες φορές που οι μητέρες των αυτιστικών παιδιών ανέπτυσσαν ανάμεικτα συναισθήματα για τα αυτιστικά παιδιά τους, ύστερα από την διάγνωση, όπως ελπίδα, φόβο, πένθος, χαρά, αποδοχή και απελπισία. Βέβαια, ας μην παραλείψουμε το γεγονός ότι πολλές μητέρες εύχονται, να υπήρχε μια θεραπεία για τον αυτισμό.

Είναι τόσο σοβαρό το γεγονός ότι η διάγνωση αυτή επηρεάζει πολύ την οικογένεια του αυτιστικού παιδιού. Η θεωρία του Alfred Adler, ότι ο άνθρωπος κυριαρχείται από 4 Σ (Σίγμα) τη Σκέψη, το Συναίσθημα, και τη Συμπεριφορά, καθώς αυτά τα τρία επηρεάζουν και το Σώμα του ανθρώπου. Εδώ θα λέγαμε ότι η θεωρία του Alfred Adler ισχύει όσον αφορά την επίδραση της διάγνωσης στη Σκέψη, στο Συναίσθημα, στη Συμπεριφορά και στο Σώμα. Πολλές μητέρες θεωρούν ότι το παιδί τους δεν είναι φυσιολογικό, βιώνουν τον λεγόμενο θάνατο του παιδιού τους, λόγω της διάγνωσης. Εδώ κύριο ρόλο παίζει και το πώς ενημερώνουν οι παιδοψυχίατροι, τους γονείς, για το παιδί τους. Πολλές φορές τα λόγια τους διακατέχονται από αρνητισμό, πράγμα που οδηγεί στο να σβηστούν τα όνειρα των γονιών για το παιδί τους, οι ελπίδες τους για βελτίωση των παιδιών τους. Έτσι, λοιπόν οι γονείς γίνονται έρμαια στα χέρια των παιδοψυχιάτρων, οι οποίοι πείθουν τους γονείς να επενδύσουν σε διάφορες φαρμακευτικές θεραπείες, οι οποίες είναι αναποτελεσματικές, καθώς χειροτερεύουν την ανάπτυξη του αυτιστικού παιδιού τους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι γιατροί και οι γονείς πιστεύουν ότι δεν υπάρχει άλλη αποτελεσματική οδός, για το αυτιστικό παιδί τους.

Άλλες έρευνες στον τομέα της ψυχοπαθολογίας στράφηκαν στη παθογόνο επίδραση της διαταραγμένης σχέσης «μητέρας- παιδιού». Το 1950, λίγα χρόνια μετά το 1943 που ο Leo Kanner ανακάλυψε τον κλασσικό αυτισμό, είχε ανακαλύψει και τον όρο «μητέρα- ψυγείο (Refrigerator mother theory), στην οποία ο ίδιος απέδιδε ότι ο αυτισμός προκαλούνταν από την έλλειψη της μητρικής αγάπης-ζεστασιάς. Αργότερα, ο ίδιος απέρριψε αυτή την θεωρία.

Σε μια έρευνα από τρεις ερευνητές εξετάστηκε η επιρροή που έχει ο αυτισμός στη ζωή των ίδιων των γονέων και κατά πόσο αυτός επηρεάζει την καθημερινότητά τους.

Οι περισσότεροι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι ο αυτισμός έχει επηρεάσει τη ζωή τους σε μικρό βαθμό, ενώ λιγότεροι ήταν αυτοί που δήλωσαν έναν μέτριο ή και μεγάλο βαθμό επηρεασμού στην καθημερινότητά τους.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι μετά τη διάγνωση οι γονείς αναπτύσσουν μεγάλη ανησυχία για πολλά πράγματα, όπως για την κάλυψη των αναγκών του παιδιού, για το μέλλον του, για το κατάλληλο σχολικό πλαίσιο και για το πώς θα αντιδράσει το συγγενικό και φιλικό περιβάλλον.

Επίσης, οι γονείς αναπτύσσουν περισσότερο άγχος, το οποίο κάλλιστα μπορεί να μεταδοθεί στο αυτιστικό παιδί και να διαταράξει την μεταξύ τους σχέση και επικοινωνία. Δηλαδή οι γονείς επηρεάζουν το αυτιστικό παιδί και το ίδιο το αυτιστικό επηρεάζει την οικογένεια. Εδώ υπάρχει μια δράση-αντίδραση.

Υπάρχουν στιγμές που οι γονείς για να καλύψουν αυτόν τον πόνο και να αναγεννηθούν οι χαμένες προσδοκίες για το αυτιστικό παιδί τους προσπαθούν να κάνουν άλλο παιδί. Έτσι λοιπόν, παραμελούν το αυτιστικό παιδί και επικεντρώνονται στο φυσιολογικό παιδί μιας και σκέπτονται ότι το αυτιστικό παιδί τους δεν θα βελτιωθεί σε κάποιο τομέα, ή δεν θα σπουδάσει.

Από την άλλη υπάρχουν και γονείς που για να καλύψουν τον πόνο τους στρέφονται στο αλκοόλ και στις ουσίες, ως παρηγοριά και έτσι υπάρχει μια ρήξη στην οικογένεια και στο γάμο, καθώς και μια μεγάλη παραμέληση του αυτιστικού παιδιού τους, η οποία έχει μεγάλες επιπτώσεις στην εξέλιξη του. Όμως, και οι καυγάδες των δύο γονιών επηρεάζουν την ψυχολογία και την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, όπως αποδεικνύουν και νέες μελέτες.

Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις γονέων, που στη μεταξύ τους σχέση ως σύζυγοι, υπάρχει μια ολική ρήξη. Αυτή η ολική ρήξη οδηγεί τους ιδίους τους γονείς στο διαζύγιο. Περισσότερο θα λέγαμε, ότι ο πατέρας είναι αυτός που φεύγει από την οικογένεια.

Πολλές έρευνες έχουν μελετήσει τον ρόλο του πατέρα μέσα στην οικογένεια. Βάσει της ψυχαναλυτικής θεωρίας ο πατέρας θεωρείται ως το πρόσωπο «κλειδί», που μπορεί να επηρεάσει τη σχέση μητέρας-παιδιού, καθώς και την εξέλιξη της προσωπικότητας του παιδιού.

Δύο ξεχωριστές έρευνες, οι οποίες δημοσιεύτηκαν σε δύο ξεχωριστά περιοδικά περιγράφουν με πολύ καλό τρόπο τον ρόλο του πατέρα στην οικογένεια του Δυτικού πολιτισμού. Η πρώτη έρευνα αναφέρει ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες στον Δυτικό πολιτισμό δείχνουν ότι ο πατέρας μένει αμέτοχος, ενώ την ανατροφή του παιδιού την αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου, η ίδια η μητέρα. Δηλαδή με λίγα λόγια, ο πατέρας αναλαμβάνει τον ρόλο του κουβαλητή και του ισχυρού, αλλά απόμακρου ηθικού μοντέλου. Από την άλλη πλευρά, η δεύτερη έρευνα μας δείχνει ότι οι πατεράδες παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην ζωή των παιδιών τους, ακόμη και αν οι επαφές των πατεράδων με τα παιδιά τους είναι ελάχιστες.

Πολλές έρευνες, έχουν αποδείξει σήμερα, ότι ο ρόλος του πατέρα έχει πολλαπλά οφέλη, για το ίδιο το παιδί, όπως κοινωνικά, συναισθηματικά, γνωστικά, γλωσσικά, νοητικά, καθώς και στη σχολική επίδοση και στη σωματική υγεία.

Σε τελική ανάλυση, το θέμα θα πρέπει να διερευνηθεί περισσότερο, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα, κατά πόσο ο αυτισμός επηρεάζει την οικογένεια και τον γάμο. Η ψυχολογία που αναπτύσσουν οι γονείς μετά την διάγνωση του παιδιού τους, είναι καθοριστικής σημασίας, διότι καθορίζει όχι μόνο την ανάπτυξη του αυτιστικού παιδιού τους, αλλά και την σχέση τους με το παιδί τους, καθώς και την σχέση τους, ως σύζυγοι.

Η διάγνωση θα λέγαμε ότι δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο. Για να μην επηρεαστεί η σχέση γονέων-παιδιού και να μην κλονιστεί η σχέση των δύο γονέων, καλό θα ήταν οι γονείς να επισκεφτούν έναν ειδικό ψυχικής υγείας, για συμβουλευτική υποστήριξη. Σημειώνεται εδώ ότι η κατάλληλη παρέμβαση για την οικογένεια είναι η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (Cognitive-Behavior Therapy- CBT). Είναι σημαντικό να ξεπεραστούν τα αρνητικά συναισθήματα, ώστε οι γονείς να συμβάλλουν ουσιαστικά στην ανάπτυξη του αυτιστικού παιδιού τους, να το καταλάβουν και να μπορούν να επικοινωνούν αποτελεσματικά μαζί του.

Βέβαια, ο ειδικός που θα τους βοηθήσει με τις συμβουλές του, θα πρέπει να τους βοηθήσει να αναπτύξουν θετικές στάσεις και αντιλήψεις για τον αυτισμό, γιατί από αυτό καθορίζεται και η εξέλιξη του παιδιού τους.

Ένας άλλος αποτελεσματικός τρόπος, θα ήταν οι ίδιοι να συνομιλήσουν και με άλλους γονείς, που έχουν αυτιστικά παιδιά, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα, πώς είναι να μεγαλώνεις ένα αυτιστικό παιδί. Ας μην ξεχνάμε, ότι κάθε αυτιστικό παιδί διαφέρει ανάλογα το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, στο οποίο μεγαλώνει. Δεν θα πρέπει οι γονείς να ταυτίζουν το αυτιστικό παιδί τους με τα αυτιστικά παιδιά από άλλες οικογένειες. Κάτι τέτοιο ενέχει πολλές και σοβαρές επιπτώσεις, τόσο στην ανάπτυξη του παιδιού, όσο και στην οικογένεια. Οι προσωπικότητες, το μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο των γονέων και οπωσδήποτε η αγάπη που τρέφουν μεταξύ τους, παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του αυτιστικού παιδιού τους.

 

Διαβάστε ακόμα στο infokids.gr:

Η ψυχολογία του καλού παιδιού

Διαβάστε γιατί δεν πρέπει να συγκρίνετε το παιδί σας με άλλα