5 ταινίες για το Πολυτεχνείο που βάζουν κάτω κάθε Χούντα
- 17 ΝΟΕ 2024
Η 17η Νοεμβρίου έχει καταγραφεί ανεξίτηλα στην ελληνική ιστορία ως ημέρα μνήμης και αγώνα. Το 1973, η φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα αντίστασης κατά της δικτατορίας της 21ης Απριλίου, που είχε επιβληθεί στην Ελλάδα από το 1967. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν μια ιστορική στιγμή, που διαμόρφωσε την Ελλάδα και αποτέλεσε σύμβολο του αγώνα για ελευθερία, δικαιοσύνη και δημοκρατία. Φοιτητές και φοιτήτριες αγωνίστηκαν για «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία», ιδανικά που παραμένουν διαχρονικά και εξίσου σημαντικά. Μέσα από την τέχνη του κινηματογράφου, σκηνοθέτες και δημιουργοί έχουν αποτυπώσει τη σημασία αυτής της εξέγερσης.
Οι ταινίες αυτές μας δίνουν τη δυνατότητα να θυμόμαστε και να μαθαίνουμε από την ιστορία. Μέσα από τη ματιά των σκηνοθετών, βλέπουμε την αξία της ελευθερίας και την ανάγκη να υπερασπιζόμαστε τις αξίες που οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αγωνίστηκαν να διατηρήσουν ζωντανές. Σήμερα, το μήνυμα «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία» συνεχίζει να είναι επίκαιρο και μάς υπενθυμίζει τη σημασία της συλλογικής αντίστασης και της υπεράσπισης των δικαιωμάτων μας.
Κάποια ντοκιμαντέρ, όπως το Το Χρονικό της Δικτατορίας 1967-1974 του Παντελή Βούλγαρη και η Δικτατορία των Συνταγματαρχών του Ροβήρου Μανθούλη, είναι must στη watchlist μας. Αν δεν τα έχεις δει ποτέ, σίγουρα αξίζει να τα παρακολουθήσεις κι εσύ. Αν όμως θέλεις και κάτι ακόμα, τότε παρακάτω θα βρεις ταινίες που με τον δικό τους τρόπο μιλούν για τα γεγονότα πριν και μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αλλά και για τη διαχρονική αξία της αντίστασης απέναντι σε κάθε είδους φασισμό.
Εδώ Πολυτεχνείο (1974)
Ταινία με σημασία ιστορική και πολιτική το Εδώ Πολυτεχνείο γυρίστηκε αμέσως μετά τα δραματικά γεγονότα εκείνων των ημερών και προβλήθηκε το 1974. Και μόνο ότι αφηγητής και σχολιαστής της ταινίας, στην ελληνική εκδοχή της, ήταν ο Αλέκος Παναγούλης δίνει μια άλλη διάσταση στην αξία της.
Η πρώτη ταινία του Δημήτρη Μακρή (Καγκελόπορτα, Κεκαρμένοι) είναι ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, που εμπεριέχει όλο το χρονικό και τις μαρτυρίες της εποχής. Ο Μακρής με ελάχιστα μέσα, δημιούργησε μια ταινία – μανιφέστο για όσα διαδραματίστηκαν στο Πολυτεχνείο. Μαζί με τον Δημοσθένη Δεφαράνα και το Νίκο Σταυρόπουλο, έγραψαν το σενάριο και ξεκίνησαν άμεσα τα γυρίσματα, για να πληροφορηθούν οι Ευρωπαίοι τον αγώνα των φοιτητών κατά της δικτατορίας και να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη.
Ένα σπάνιο ντοκουμέντο για την εξέγερση στο Πολυτεχνείο το Νοέμβριο του 1973 και ταυτόχρονα μια μαρτυρία για μια ολόκληρη εποχή, όπου κάθε μορφή δράσης υπήρξε καθοριστική στην αντίσταση κατά στο φασισμό.
Ζ (1969)
Το Ζ του Κώστα Γαβρά, μια ταινία που σκιαγραφεί τον αγώνα κατά της πολιτικής καταπίεσης και διαφθοράς, βασίζεται στην αληθινή ιστορία της δολοφονίας του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη. Αν και αναφέρεται σε διαφορετική περίοδο από αυτή της δικτατορίας, το Ζ παρουσιάζει μια εξίσου σημαντική περίοδο καταπίεσης στην Ελλάδα. Η ταινία αποκαλύπτει τη διαπλοκή και τη βία της εξουσίας, ενισχύοντας το αίσθημα της αναζήτησης της δικαιοσύνης.
Το Ζ είναι μια ταινία που υπενθυμίζει τη διαχρονική ανάγκη για δημοκρατία και δικαιοσύνη, αντικατοπτρίζοντας την ίδια ανάγκη για ελευθερία που εκφράστηκε στο Πολυτεχνείο.
Η δοκιμή (1974)
Η δοκιμή είναι ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ παραγωγής Jules Dassin που αποτελεί κινηματογραφικό κατηγορητήριο της στρατιωτικής χούντας του 1967–1974 στην Ελλάδα.
Καθώς η αντίσταση κατά της χούντας των συνταγματαρχών κορυφώνεται, ο Jules Dassin μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη σε εξορία από την Ελλάδα συνέχιζαν την επί σειρά ετών αντιδικτατορική τους εκστρατεία σε Ευρώπη και Αμερική. Το 1974 ο Dassin δημιούργησε αυτό το θαρραλέα ακατηγοριοποίητο φιλμικό δοκίμιο πάνω στις λαϊκές εξεγέρσεις, παρουσιάζοντας τις πρόβες και τα γυρίσματα μιας ταινίας, που είχε ως θέμα τα γεγονότα του Πολυτεχνείου το 1973 και τα βασανιστήρια σε αντιχουντικούς.
Ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Γιάννης Μαρκόπουλος εκτελούν ζωντανά τα τραγούδια τους, η Μελίνα Μερκούρη τραγουδάει το «Με το λύχνο του άστρου» από το Άξιον εστί, ενώ προσωπικότητες διαβάζουν ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη και του Γιάννη Ρίτσου, γράμματα φυλακισμένων και άλλα ντοκουμέντα της εποχής καθώς παρεμβάλλονται κινηματογραφημένα επίκαιρα και μαρτυρίες. Η δοκιμή ολοκληρώθηκε με την πτώση της Χούντας και δεν κυκλοφόρησε ποτέ εμπορικά, παραμένοντας για πολλούς ένα καλλιτεχνικό και πολιτικό αίνιγμα.
Πέτρινα Χρόνια (1985)
Τα Πέτρινα Χρόνια του Παντελή Βούλγαρη, ακολουθούν τη ζωή ενός ζευγαριού κομμουνιστών, τη χρονική περίοδο 1954-1974 και είναι εμπνευσμένη από αληθινά γεγονότα. Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός ζευγαριού, του Αντώνη (Δημήτρης Καταλειφός) και της Ελένης (Θέμις Μπαζάκα), που ζει υπό την καταπίεση διώξεων για τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Η προσωπική τους ιστορία, μέσα από φυλακίσεις και διωγμούς, λειτουργεί ως καθρέφτης για τα σκληρά χρόνια της δικτατορίας, αναδεικνύοντας τις συνέπειες του καθεστώτος στη ζωή των απλών ανθρώπων.
Παρόλο που δεν επικεντρώνεται συγκεκριμένα στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, η ταινία συλλαμβάνει τη γενικότερη αίσθηση της αντίστασης, της θυσίας και της επιθυμίας για ελευθερία. Έτσι, τα Πέτρινα Χρόνια, παρέχουν ένα πιο ολοκληρωμένο ιστορικό και κοινωνικό υπόβαθρο για τη σημασία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Bonus: Η μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη, θα χαραχτεί ανεξίτηλα στην κινηματογραφική μας μνήμη.
Το Πολυτεχνείο αλλιώς
Λούφα και Παραλλαγή (1984)
Mια «έμμεση» ματιά στην κοινωνική πραγματικότητα της εποχής, μέσα από τον σατιρικό και κωμικό φακό της στρατιωτικής θητείας. Στηριγμένη στην απλή φόρμα της, τη σάτιρα και τους διάλογους, η ταινία με την υπογραφή του Νίκου Περάκη έγινε μια από τις μεγάλες εμπορικές επιτυχίες του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου.
Η Λούφα και Παραλλαγή σατιρίζει τη στρατιωτική γραφειοκρατία και τον παραλογισμό του στρατού, αποδίδοντας με χιούμορ την παθητική στάση που υιοθέτησαν πολλοί άνθρωποι κατά τη διάρκεια της χούντας. Παρόλο που η ταινία δεν εστιάζει άμεσα στην καταπίεση ή στον αγώνα για ελευθερία, παρουσιάζει τις καθημερινές μικρο-συμπεριφορές και την «παραλλαγή» που χρησιμοποιούσαν πολλοί για να επιβιώσουν ή να αποφύγουν τις συνέπειες του χουντικού καθεστώτος.
Μέσα από τις υπερβολικές και συχνά παράλογες καταστάσεις του στρατού, η ταινία αφήνει υπονοούμενα για την ανοργανωσιά και την αυταρχικότητα της Χούντας, χωρίς να επικεντρώνεται όμως στα γεγονότα της εξέγερσης ή στην ανοιχτή αντίσταση.
