Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου: Στρέφουμε τα φώτα στις αθέατες πρωταγωνίστριες των παρασκηνίων

Τι είναι το θέατρο για σένα;

«Πολιτισμός και κουλτούρα» είναι στο μυαλό της Λίλυς που διέκοψε τη δουλειά της για να μας μιλήσει. Η συνάντησή μας έλαβε χώρα το απόγευμα στο Θέατρο Άλμα, τις ώρες που εκείνη έτσι κι αλλιώς εργάζεται προετοιμάζοντας τους χώρους του θεάτρου για να υποδεχτούν ηθοποιούς και κοινό. «Και εργασία φυσικά για μένα», συμπληρώνει.

«Για μένα είναι εργασιακός χώρος, κι ευελπιστώ στην Ελλάδα να γίνει όντως επαγγελματικός. Στη θέση που είμαι τώρα αυτό είναι», θα πει η Ζωή Μολυβδά Φαμέλη, ενώ η Μαρίτα Βλασσοπούλου επισημαίνει: «Το θέατρο στην Αθήνα το 2025 είναι ξεκάθαρα μία εργασία. Το θέατρο γενικά είναι πολύ ωραίο φαινόμενο, μία τελετή, όταν όμως δομείται ώστε άνθρωποι να βγάζουν χρήματα από αυτό, αυτόματα γίνεται εργασία. Παρ’ όλα αυτά είναι και θα είναι κάτι πολύ αυθόρμητα προερχόμενο από μία ανθρώπινη ανάγκη».

Με τις παραπάνω συμφωνεί και η Μαρία Σιδέρη, που λέει: «Για μένα είναι ένας δύσκολος εργασιακός χώρος με αρκετές προκλήσεις».

Οι εργαζόμενες στον χώρο του θεάτρου, όπως η Λίλυ και η Μαρία βλέπουν συχνά τις παραστάσεις που παίζονται εκεί. «Βλέπω τις παραστάσεις, όχι συνέχεια αλλά συχνά. Από τότε που έχουμε αρχίσει πάρα πολλές φορές», εξηγεί η Λίλυ γελώντας, ενώ η Μαρία Σιδέρη, που ξεκίνησε τυχαία να δουλεύει στο μπαρ του Θεάτρου Άλμα, το 2014 και σήμερα εργάζεται στην οργάνωση του ίδιου θεάτρου εξομολογείται με ειλικρίνεια ότι «δεν μπορώ να τις βλέπω, κουράστηκα. Με ενδιαφέρει περισσότερο το γύρω γύρω, η παράσταση όταν γίνεται, όταν δημιουργείται όταν λειτουργεί και πάει καλά, αλλά αυτό είναι δουλειά άλλων. Αλλά το υπόλοιπο που τρέχει γύρω γύρω από την παράσταση συνέχεια, αυτό είναι πιο δημιουργικό για μένα».

Για τις γυναίκες που εργάζονται καλλιτεχνικά σε μία παράσταση, όπως η Ζωή Μολυβδά Φαμέλη ή η Κατερίνα Λούβαρη Φασσόη, το ρεκόρ των φορών που έχουν δει ξανά και ξανά μία παράσταση διαφέρει.

«Θα ομολογήσω ότι φέτος πρώτη φορά στη ζωή μου είδα μια παράσταση στην οποία δούλεψα 3 φορές. Δεν το έχω ξανακάνει ποτέ. Μιλάμε από τη μέρα της πρεμιέρας και μετά, γιατί μέχρι την πρεμιέρα μπορεί να έχω σιχαθεί να τη βλέπω λόγω προβών», λέει γελώντας η Ζωή Μολυβδά Φαμέλη. «Την ευχαριστήθηκα, πήγα για το βάλσαμο της ψυχής μου. Πήγα στην πρεμιέρα, μετά πήγα γιατί ήθελα να την ξαναδώ ως θεατής και μετά στην ντερνιέρα γιατί έπρεπε να μαζέψω. Είχα κάνει και σκηνικά και φώτα κι είναι κάπως πιο συνολική δουλειά για εμένα αυτό», εξηγεί και αποκαλύπτει ότι η παράσταση αυτή ήταν το John.

«Τις παραστάσεις που έχω δουλέψει ως συντελέστρια τις έχω δει τις περισσότερες κοντα στις 10 φορές. Τη Φιλουμένα Μαρτουράνο που κάναμε με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο την είδα γύρω στις 7 φορές για παράδειγμα, το Ρόδο είναι Ρόδο που είχαμε κάνει με τον Παντελή Δεντάκη στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου το είχα δει όλες τις φορές που παρουσιάστηκε», λέει αντίστοιχα και η βοηθός σκηνοθέτη Κατερίνα Λούβαρη Φασσόη. Για εκείνη η πρώτη λέξη που της έρχεται στο μυαλό όταν ακούει «θέατρο» είναι: «Κοινότητα. Ομάδα».

«Νιώθω ότι το πώς δουλεύουμε σε κάθε παράσταση, κάθε θίασος μαζί με τους συντελεστές, είναι κάπως όπως ονειρευόμαστε την κοινωνία που θέλουμε να έχουμε. για μένα είναι πολύ βασικό αυτό και γι’ αυτό δουλεύω πολύ επιλεκτικά ως βοηθός σκηνοθέτη, με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο και με τον Παντελή Δεντάκη, γιατί είναι 2 άνθρωποι με τους οποίους υπάρχει πολλή συνεννόηση σχετικά με τη βάση του τι θεωρούμε συνεργασιά. Συνεννοούμαστε, σεβόμαστε, βασικά είμαστε άνθρωποι. Είναι η φύση του επαγγέλματος, που δουλεύεις 3 μήνες σαν τον τρελό κι αν είσαι στα backstage μετά μπορεί να κάθεσαι 3 μήνες, αλλά είναι πολύ σημαντικό να έχεις μία ανθρώπινη συνεννόηση με τον βασικό σου συνεργάτη που είναι η παραγωγή και ο σκηνοθέτης», συμπληρώνει.

Η Ηλένια Δουλαδίρη μέσα σε 6 λέξεις περιγράφει επίσης την ουσία του θεάτρου για εκείνη: «Μαγεία, σανίδι, σκοτάδι, φως, αυλαία, δουλειά».

Είναι όλα αυτά το θέατρο. Είναι και πολλά παραπάνω. Είναι προκλήσεις, είναι αναμνήσεις, είναι ο χώρος όπου πολλά επαγγέλματα που δεν έχεις καν υποψιαστεί ανθίζουν. Τι ακριβώς κάνει μία γυναίκα στην εκτέλεση παραγωγής; Και τι απρόοπτο μπορεί να έχει κληθεί να αντιμετωπίσει μία εργαζόμενη στην οργάνωση θεάτρου σε μία παράσταση όπου τα όρια μεταξύ ηθοποιών και θεατών είναι δυσδιάκριτα; Ανάμεσα σε ποιους μεσολαβεί μία βοηθός σκηνοθέτη και πόσες περισσότερες γυναίκες έχουν μπει στον χώρο του σχεδιασμού φωτισμών τα τελευταία χρόνια; Όλες οι παραπάνω απορίες θα λυθούν.

Λίλυ- Καθαριότητα Θεάτρου

«Στο σχολείο δεν συμμετείχα στα θεατρικά έργα που ανέβαιναν καθόλου, δεν το είχα. Δεν είμαι του μπροστά, της σκηνής, δεν θέλω την προβολή», λέει η Λίλυ με τα μεγάλα, φωτεινά μάτια που δεν της αρέσει ούτε καν να φωτογραφίζεται.

«Εγώ δεν έχω σχέση με το θέατρο αλλά όταν σαν εικόνα, μού έρχεται αυτό: Ότι προσφέρει κάτι, ότι ανοίγει το μυαλό, ότι σε βοηθά να δεις κάτι άλλο και να μάθεις κάτι που δεν το ξέρεις».

«Εγώ καθημερινά έρχομαι στο θέατρο και κάνω τη δουλειά μου, μένω μετά και έχει τύχει να ακούσω και τα παιδιά που παίζουν. Είναι σκληρή η δουλειά που κάνουν αν με ρωτάς, έχει πολλή ένταση και μπράβο τους που το κάνουν. Θέλει θάρρος πολύ μέσα σου. Για μένα είναι κάτι που μου κάνει καλό», περιγράφει σε σχέση με την καθημερινότητά της στη δουλειά.

Η Λίλυ είναι μαμά μίας 15χρονης κόρης και από την επαφή της με τον χώρο του θεάτρου τη ρωτάω πώς θα αντιδρούσε αν η κόρη της ήθελε να γίνει ηθοποιός. «Δεν θα με ρωτούσε, αλλά αν με ρωτούσε θα της έλεγα πρώτα να σπουδάσει και μετά να κάνει ό,τι θέλει η καρδιά της».

Ζωή Μολυβδά Φαμέλη- Σχεδιασμός Φωτισμών/ Σκηνογράφος

«Θα γίνω γραφική, θα πω ότι η πρώτη μου ανάμνηση από το θέατρο είναι μία παράσταση της Ξένιας Καλογεροπούλου, η Πεντάμορφη και το Τέρας. Θυμάμαι με συγκλονιστική μαγεία να βγαίνει ένα γάντι με το τριαντάφυλλο το σχετικό από το έδαφος κι έπαθα την πλάκα της ζωής μου. Αυτό θυμάμαι», λέει η Ζωή Μολυβδά Φαμέλη για την πρώτη της επαφή με το θέατρο. Αργότερα ήρθε η εμπειρία που της έδωσε να καταλάβει πόση σημασία έχει ο φωτισμός στο θέατρο.

«Πάλι θα γίνω γραφική. Μπομπ Γουίλσον. Μου έπεσε το σαγόνι κάτω. Είπα “Χριστέ μου τι είναι αυτό που μπορεί να συμβεί;”. Πρώτα ο Γουίλσον, μετά ο Παπαϊωάννου, που επίσης εκεί πιο συνειδητά πια το φως ήταν σκηνικός χώρος για μένα κι έτσι το συνδύασα και στις σπουδές. Πρώτη φορά κατάλαβα εκεί ότι το φως μπορεί να ορίσει χώρο και συγκλονίστηκα», εξηγεί. Σπούδασε στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. και πολύ στοχευμένα όπως λέει.

«Όλα τα άλλα μου φαίνονταν πολύ ανούσια για να τα μελετήσω στα 4- 5 χρόνια που βρίσκονταν μπροστά μου και επίσης ήταν πρακτική σχολή. Πάντα πιάνανε τα χέρια μου κι αυτή η σχολή συνδύαζε θεωρία και πράξη. Το σκηνογράφος το κατάλαβα περισσοτερο στην πορεία της σχολής. Η υποκριτική πάντως δεν ήταν για μένα για κανένα λόγο. Ήταν πολύ καθαρό αυτό για μένα. Έχω περάσει ένα μάθημα υποκριτικής στη σχολή κι έχω περάσει δύσκολα», εξηγεί γελώντας.

Η Ζωή Μολυβδά Φαμέλη ξεκίνησε να εργάζεται σε έναν χώρο, σε ό,τι φορά τουλάχιστον τον κλάδο του Σχεδιασμού φωτισμών, ανδροκρατούμενο. Η ίδια διαπιστώνει ότι τα πράγματα πλέον έχουν αλλάξει.

«Ήταν ανδροκρατούμενος χώρος, δεν το συζητάμε. Εγώ είχα δασκάλα στον φωτισμό την Ελευθερία Ντεκώ. Υπήρχαν πολλοί φωτιστές κι όμως δεν ήξερα καμία άλλη γυναίκα ούσα φοιτήτρια» αναφέρει και συμπληρώνει:

«Τώρα πια θα σου πω ότι οι περισσότερες φωτίστριες, στην Ελλάδα τουλάχιστον, είμαστε γυναίκες. Είναι κάτι κάπως ωραίο αυτό».

Δουλεύοντας στο παρασκήνιο επισημαίνει «πολύ κυνικά» όπως σχολιάζει μόνη της ότι δεν βιώνει «ούτε την επιτυχία ούτε την αποτυχία μίας παράστασης ιδιαίτερα. Θα το πω εντός πολλών εισαγωγικών γιατί ακούγεται κάπω αλλά νιώθω ίσως αρκετά “καλλιτέχνης” για να με νοιάζει τόσο η κριτική. Με νοιάζει η κριτική από ανθρώπους που εκτιμάω αλλά όχι σε σχέση με την επιτυχία, με νοιάζει να μου πεις τι σου αρέσει και τι δεν σου λειτούργησε. Αν μου πεις “Πω πω, φοβεροί φωτισμοί” εντάξει θα χαμογελάσω, δεν είμαι νεκρή μέσα μου (γέλια), αλλά δεν μου κουνιέται και κάτι πάρα πολύ μεγάλο εντός μου. Όπως κι όταν συμβεί το ανάποδο».

«Σε όλες τις θέσεις στο θέατρο αυτό που χρειάζεσαι είναι η επικοινωνία».

«Μπορεί να έχεις φοβερό ταλέντο και να μην μπορείς να το επικοινωνήσεις στον άνθρωπο, να πεις στον ηθοποιό για το ρούχο ή για το σκαμπό που του έφερες ότι είναι λειτουγργικό ή να κάνει μισό βήμα δίπλα στη σκηνή για να φωτιστεί καλύτερα. Θέλει τρόπο να το επικοινωνήσεις», εξηγεί η Ζωή Μολυβδά Φαμέλη.

Οι συνομιλήτριές της επισημαίνουν ότι έχει διαφορά το γεγονός ότι μου μιλούν από τη θέση της γυναίκας γιατί ένα σχόλιο για παράδειγμα από μία γυναίκα φωτίστρια κι ένα από έναν άντρα φωτιστή θα το δεχτεί διαφορετικά ο ηθοποιός.

«Το έχω δει να συμβαίνει», επισημαίνει η Ζωή Μολυβδά Φαμέλη. «Και δυστυχώς να το πάω κι ανάποδα, συμβαίνει από γυναίκες ηθοποιούς κυρίως. Ένας άντρας φωτιστής να της πει να πάει δίπλα για να τη φωτίσει καλύτερα και πηγαίνει στη θέση χωρίς να πει τίποτα. Συμβαίνει, μπορώ να αναγνωρίσω ότι δεν είναι συνειδητό, αλλά είναι τραγικό, δυστυχώς».

Μαρίτα Βλασσοπούλου- Εκτέλεση Παραγωγής

«Για μένα το θέατρο Πόρτα ήταν μία βόλτα οικογενειακή. Αλλά η πρώτη συνειδητή ανάμνηση από το θέατρο ήταν αργότερα. Ήμουν γύρω στα 16 και με πήγε ο φίλος μου να δω Παπαϊωάννου όταν ήταν ακόμα στην Ομάδα Εδάφους σε κάτι αποθήκες. Ήμουν εντελώς απροετοίμαστη και ήταν σοκαριστικό. Κατάλαβα ότι μπορεί να υπάρξει θέατρο χωρίς λόγια, θέατρο σε χώρο που δεν είναι θεατρικός. Ήταν τρομερό για μία έφηβη αυτό, δεν μπορούσα να πιστέψω ότι έβλεπα αυτό το πράγμα», εξομολογείται η Μαρίτα Βλασσοπούλου που αυτή η εμπειρία αποτέλεσε ένα πρώτο έναυσμα να αγαπήσει το θέατρο που υπηρέττησε αρχικά ως ηθοποιός. Ώσπου την κέρδισαν όλα τα υπόλοιπα κομμάτια του θεάτρου και την οδήγησαν στην παραγωγή.

«Ασχολήθηκα με το θέατρο όχι τυχαία, αλλά όχι και ιδιαίτερα συνειδητά. Ήμουν μια πάρα πολύ καλή μαθήτρια που σαν παιδί ήμουν κάπως εσωστρεφές, δεν μου άρεσε τίποτα. Ο μπαμπάς μου μού είπε ότι υπάρχει μία καινούργια σχολή στην Αθήνα τότε το 2000 κι εγώ δήλωσα Θεατρολογία Αθηνών και τίποτα άλλο. Μέσα στη σχολή απέκτησα έναν μικρό κύκλο, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος με τον οποίο κάναμε κοπάνες και λέγαμε διάφορα και τελικά είπαμε να δώσουμε και σε μία σχολή δραματική. Και πήγαμε.

Δούλεψα πάρα πολύ σαν ηθοποιός. Νομίζω αποφάσισα ότι “τώρα πάω στο παρασκήνιο” στα τέλη της δεκαετίας των 20 μου. Στα 30 ήξερα ήδη ότι κάτι μου λείπει, κάτι δεν ξέρω. Είχα ήδη δουλέψει ως βοηθός σκηνοθέτη και είχα ξεκάθαρα νιώσει ότι κάνω ένα πολύ μικρό τμήμα αυτού του πράγματος. Συμπλήρωσα τις σπουδές μου με τον ίδιο συλλογισμό και δεν ασχολήθηκα ποτέ ξανά με τη σκηνή», εξηγεί η Μαρίτα Βλασσοπούλου.

Έχει περάσει καιρός από τότε και εκείνη είναι σίγουρη, δεν της λείπει το προσκήνιο.

«Δεν θα γυρνούσα με τίποτα στο προσκήνιο. Είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι αυτού του πράγματος που γίνεται στο backstage. Είναι απίθανος πλούτος, έχει απίστευτα άλλες συλλογικότητες, αλληλεγγύη, αξιοκρατία».

Η Μαρίτα Βλασσοπούλου είναι «ο άνθρωπος που απευθύνονται όλοι για οτιδήποτε». Αυτός που διαπιστώνει ότι ο νόμος του Μέρφι δουλεύει και όλα όντως μπορούν να πηγαίνουν στραβά. «30 τέτοια σκηνικά έχω να θυμάμαι», μού λέει.

«Νομίζω ότι συνήθως ξεκινάς και λες “τι λάθος θα σκάσει σήμερα”. Γιατί ούτως ή άλλως αυτό που θα πας να χτίσεις είναι κάτι που για όλους ξεκινάει από κάτι που δεν μπορεί να συμβεί. Πρέπει να χτίσεις από το 0 κάτι που δεν υπάρχει. Όλοι το φαντάζονται με κάποιον τρόπο, ο οποίος συνέχεια συγκρούεται με πραγματικές συνθήκες. Κι εγώ είμαι ένας πολύ πραγματικός άνθρωπος. Για μένα είναι όμορφο αυτό που λειτουργεί, όχι αυτό που θα θέλαμε. Στο κάτω κάτω αυτό που θα λειτουργήσει θα κρατήσουμε, όχι αυτό που φανταστήκαμε. Και για μένα είναι πάρα πολύ ωραίο αυτό», συμπληρώνει εξηγώντας μου περισσότερα πράγματα για την εργασία της.

Αναρωτιέμαι αν ένας άνθρωπος σχεδιασμένος να προσγειώνει τους πάντες στην πραγματικότητα που τελικά είναι εφικτή, αντιμετωπίζει αμφισβήτηση λόγω φύλου.

«Αν με ρωτούσες πριν 10 χρόνια θα έλεγα ότι “όχι δεν δέχομαι αμφισβήτηση λόγω φύλου και γενικά είναι πολύ ευγενικοί οι άνθρωποι”. Τώρα θα σου πω: “Μόνιμα υπάρχει πρόβλημα λόγω του φύλου μου”».

«Κι εγώ η ίδια το έχω ενσωματώσει, έχω γαλουχηθεί και γεννηθεί μέσα σε αυτό και δεν μπορώ καν να το διακρίνω, αλλά είμαι σίγουρη ότι το έχω ζήσει και κυρίως μέσα στον εργασιακό μου χώρο ο οποίος έχει πάρα πολύ μεγάλη σχέση με τα τεχνικά επαγγέλματα. Το χρησιμοποιώ το φύλο μου, οπότε από τη στιγμή που το χρησιμοποιώ δεν είναι κάτι αθώο. Είμαστε σε μία κοινωνία φτιαγμένη από άντρες για άντρες. Το θέαμα είναι στην κορυφή αυτού του οικοδομήματος, γιατί είναι μία μεγάλη βιτρίνα και είναι πάντα αντρικό», εξηγεί αναλυτικά. Στα 43 της, πιο συνειδητή πια, εύχεται να υπάρξει «Πολύ πιο βαθιά συνειδητότητα στις επόμενες γενιές. Όχι κραυγαλέα. Δηλαδή καταλαβαίνω ότι όλοι μας συμμετέχουμε και μιλάμε για όλα αυτά, αλλά γίνεται τόσο μεγάλη συζήτηση ακριβώς γιατί είναι πάρα πολύ βαθύ αυτό το πράγμα».

«Είμαστε γυναίκες και δουλεύουμε σε χώρους που είναι φτιαγμένοι για να τρέχουν από άντρες και να στέλνουν μηνύματα σε άντρες. Είναι πολυ δύσκολο να αλλάξει αυτό. Ακόμα κι ένα κολακευτικό σχόλιο για το τι φοράς δύσκολα θα το κάνουν οι άντρες μεταξύ τους μέσα σε έναν χώρο εργασίας. Η απάντησή μας σε αυτά τα σχόλια πρέπει να είναι “Γιατί μου το λες;”, αλλά δεν τη δίνουμε. Όλο και περισσότερο συνειδητοποιώ ότι είναι πολύ βαθύ μέσα μου και θέλει άλλες διαδικασίες για να αλλάξει», καταλήγει.

Μαρία Σιδέρη- Οργάνωση Θεάτρου

«Πηγαίναμε θέατρο μικροί, αλλά πιο καθαρά θυμάμαι ότι στην σχολή στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου που ήμουν υπήρχε μία ομάδα θεατρική με την οποία ασχολήθηκα κι εγώ λίγο. Δεν μπήκα στην ομάδα γιατί δεν θα γινόμουν ποτέ ηθοποιός αλλά ασχολήθηκα λίγο με τα γύρω γύρω», εξομολογείται για την πρώτη της επαφή με το θέατρο η Μαρία Σιδέρη.

Η πρώτη της επαγγελματική πλέον επαφή ήρθε στον χώρο του θεάτρου Άλμα όπου βρισκόμαστε και τώρα. «Το 2014 που ήρθα εδώ τυχαία να δουλέψω στο μπαρ του θεάτρου, τότε που δεν ήξερα ακόμα τι θα κάνω με τις σπουδές μου, αν θα συνεχίσω το μεταπτυχιακό ή όχι. Από τότε είμαι σερί εδώ», μού λέει.

Η οργάνωση θεάτρου φαντάζομαι έχει αντίστοιχες με αυτή της παραγωγής μέρες στις οποίες όλα πάνε στραβά στον χώρο του θεάτρου, τίποτα δεν βρίσκεται στη θέση του εγκαίρως και πράγματα δεν λειτουργούν. «Ναι και τότε απευθύνονται όλοι είτε σε μένα είτε στον Δημήτρη που φέτος τρέχουμε μαζί το θέατρο».

«Τελικά υπάρχει ένας μαγικός τρόπος που λύνονται όλα και γίνονται όπως πρέπει πάντα. Με μια ηρεμία, με μια ψυχραιμία και με μια κατάλληλη επικοινωνία με τους συνεργάτες».

«Θέλει πολύ καλή επικοινωνία με τους υπόλοιπους. Γιατί αν εσύ είσαι ήρεμος και όλοι οι υπόλοιποι δεν είναι ή δεν βοηθάνε, δεν θα γίνει τίποτα», επισημαίνει η Μαρία Σιδέρη.

Τα παράξενα περιστατικά που έχουν συμβεί αυτή τη σεζόν στο Θέατρο Άλμα, όπου η παράσταση Festen έχει σκηνοθετηθεί έτσι ώστε να κάνει τα όρια μεταξύ κοινού και ηθοποιών δυσθεώρητα αφορά αυτό ακριβώς το ασαφές σύνορο.

«Επειδή υπάρχει αυτή η επικοινωνία πολύ εύκολα με το κοινό, μερικές φορές αυτό μπερδεύεται και πιστεύει ότι μπορεί να παίξει και στην παράσταση, δεν καταλαβαίνει ότι είναι η παράσταση έτσι. Νομίζουν ότι είναι αυτοσχεδιασμός; Ότι θα συμμετέχουν σε κάτι διαδραστικό, σε κάτι που αλλάζει κάθε μέρα; Έχουν συμβει, λοιπόν, περιστατικά που το κοινό έχει ανέβει στη σκηνή και έχει κάνει πράγματα που δεν θα έπρεπε να κάνει ένας θεατής που έρχεται σε ένα θέατρο. Επειδή είναι αυτή η συνθήκη φέτος και τα παιδιά είναι ενημερωμένα και σε εγρήγορση, συνήθως τα διαχειρίζονται οι ίδιοι οι ηθοποιοί αυτά», περιγράφει η Μαρία.

Η Μαρία Σιδέρη ξέρει ότι θα ήταν πλούσια αν έπαιρνε ένα ευρώ κάθε φορά που τη ρωτούσαν για τη δουλειά της πότε θα έχει ένα φυσιολογικό ωράριο. Και με αυτή την επισήμανση που όπως λέει για εκείνη «είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα», συνειδητοποιούμε ότι είναι πολύ περισσότεροι οι άνθρωποι πέρα από τους ηθοποιούς που δεν έχουν γιορτές και αργίες, Κυριακές, σαββατοκύριακα, παραμονές Πρωτοχρονιάς, Χριστούγεννα «όλες αυτές τις μέρες που είναι ωραίο να είσαι σπίτι».

«Εκ των πραγμάτων είναι μία δουλειά που ξεκινά από το απόγευμα ως το βράδυ αλλά σου τρώει όλη την ημέρα. Στην Ελλάδα τουλάχιστον. Στην Αγγλία μπορείς να πας απόγευμα να δεις παράσταση και μετά το θέατρο να κλείσει και οι άνθρωποι να πάνε σπίτι τους ή να διασκεδάσουν κι αυτοί».

Κατερίνα Λούβαρη Φασσόη- Βοηθός Σκηνοθέτη/ Θεατρική Συγγραφέας/ Ηθοποιός

Ως βοηθός σκηνοθέτη για τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο στην παράσταση Festen, αλλά και γενικά όποτε ασχολείται με το θέατρο από αυτό το μετερίζι, η Κατερίνα Λούβαρη Φασσόη είναι σε πολλά πράγματα «μεσάζουσα, ο δίαυλος μεταξύ όλων και του σκηνοθέτη», όπως μου λέει.

Η πρώτη της ανάμνηση από το θέατρο είναι να πηγαίνει στη Λυρική και στο θέατρο με τη γιαγιά της, την οποία επισκεπτόταν κάθε σαββατοκύριακο από τα Βόρεια Προάστια στα Εξάρχεια όπου ζούσε εκείνη. «Είχαμε μία ρουτίνα που ήταν Φλοράλ για καφέ, μετά Λεύκα για φαγητό και μετά Λυρική ή Εθνικό Θέατρο- Παιδική σκηνή. Οπότε κοντά στα 5 μου έχω τις πρώτες μου αναμνήσεις να είμαι σε θέατρο, αλλά δεν σκέφτηκα τότε να ασχοληθώ με αυτό.

Εκεί κάπου στο Λύκειο άρχισα να μπαίνω σε θεατρικές ομάδες του σχολείο πιο πολύ μάλλον για να περνάω καλά και να χάνω και λίγες ώρες μαθήματος. Μετά όταν πέρασα στη Νομική πήγα αμέσως σε μία θεατρική ομάδα και ήμουν έτοιμη να τα αφήσω όλα για να πάω να κάνω θέατρο. Τελικά τέλειωσα τη Νομική, ήρθα στην Αθήνα, έκανα σπουδές και ξεκίνησα αμέσως, παράλληλα με τη δικηγορία για κάποια χρόνια και μετά άφησα και τη δικηγορία», εξηγεί.

Η ίδια είναι, λοιπόν, στο μεταίχμιο μπροστά στα φώτα ως ηθοποιός και πίσω από αυτά ως βοηθός σκηνοθέτη και θεατρική συγγραφέας. «Εξαρτάται από τη συνθήκη», απαντά όταν τη ρωτάω που νιώθει πιο οικεία.

«Πλέον με τον Οδυσσέα επειδή είναι η 3η σεζόν που συνεργαζόμαστε, νιώθω πολύ μέσα στα νερά μου. Νιώθω ότι έχω τον τρόπο να δουλέψω όπως το ονειρεύομαι και δεν παθαίνω πανικό, δεν καταπιέζομαι, λειτουργεί και νιώθω καλά. Νιώθω πολύ καλά και με τα κείμενα μου, ιδίως τώρα που παίζονται, όπου εκεί έτσι κι αλλιώς είσαι παντού αν και αφανής και εμένα κάπως μου αρέσει να μπαίνω και στις πρόβες. Και ως ηθοποιός έχω ζήσει πολύ ωραία. Δεν έχω κάνει άπειρα πράγματα, αλλά ό,τι έχω κάνει το έχω ζήσει πολύ ωραία. Τώρα περνάω τη φάση που μου λείπει να παίξω. Αλλά είναι φάση. Μου αρέσει να περνάω από όλα τα πόστα γιατί γίνομαι πιο δυνατή. Με έχει βοηθήσει ότι είμαι βοηθός σκηνοθέτη στο υποκριτικό μου κόμμάτι, με πλουτίζει».

«Έχω γίνει πιο συνεργατική ως ηθοποιός, επειδή έχω δει το απο κάτω σε σχέση με τους συντελεστές, τους ενδυματολόγους, τους σκηνογράφους, τους φωτιστές. Δεν εκπαιδευόμαστε στις δραματικές σχολές για το ότι το θέατρο δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα».

«Δεν καταλαβαίνουμε ότι ο ηθοποιός, ιδίως τις τελευταίες μέρες που έρχονται όλοι οι συντελεστές και μπαίνουν στη σκηνή πρέπει να έχει υπομονή. Ότι πρέπει ως ηθοποιός να βοηθήσεις τον συνεργάτη για να φωτίσει πάνω σου και να είναι το αποτέλεσμα ολοκληρωμένο. Ότι δεν είσαι εσύ το θέμα. Νομίζω είμαστε λίγο αυτάρεσκοι κι αν δεν το δούμε από κάτω δεν το καταλαβαίνουμε», εξηγεί έπειτα για τα εφόδια που παίρνει για το προσκήνιο δουλεύοντας στο παρασκήνιο η Κατερίνα Λούβαρη Φασσόη.

«Τελειώνοντας τη σχολή εγώ έκανα αμέσως βοηθός, αλλά δεν ήμουν ακριβώς βοηθός. Ήμουν σε μία εφηβική παράσταση που το θέατρο είχε αναλάβει το όλο πράγμα και έκανα περιορισμένα πράγματα. Όταν έκανα σοβαρά τη θέση του βοηθού αρχικά με τον Παντελή Δεντάκη κι έπειτα και με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου που δεν είχα και την οικειότητα με την έννοια ότι δεν γνωριζόμασταν από πριν, εκεί κατάλαβα ότι όλοι είμαστε ισάξιοι κι αν δεν δουλέψουμε όλοι μαζί δεν θα πάει το καράβι, θα βουλιάξει», εξηγεί για το πότε κατάλαβε η ίδια αυτή την έλλειψη εκπαίδευσης και όλες συμφωνούν μαζί της. Η συνειδητοποίηση ότι η δουλειά από κάθε πόστο είναι εξίσου σημαντική, η συνεργασία και η ομαδικότητα του θεάτρου δηλαδή ως βίωμα είναι μία πραγματικά προσωπική υπόθεση.

Στο επάγγελμα του βοηθού σκηνοθέτη είναι συχνότερο να συναντά κανείς γυναίκες, όπως επισημαίνει η Κατερίνα Λούβαρη Φασσόη. «Είναι κάπως σαν άγραφος κανόνας ότι θα είναι γυναίκα η βοηθός σκηνοθέτη. Είναι όμως ένα επάγγελμα έτσι; Πολλοί φίλοι με ρωτάνε “καλά εσύ γιατί δεν παίζεις στις παραστάσεις που είσαι βοηθός;” Και λέω ότι είναι διαφορετικό mindset. Παίζω σε άλλες παραστάσεις, εδώ είμαι βοηθός, είναι άλλο πλαίσιο. Το ίδιο και με τα έργα που γράφω», εξηγεί.

Σε ό,τι αφορά την άλλη της ιδιότητα, αυτή της θεατρικής συγγραφέως τα πράγματα αλλάζουν αργά αλλά σταθερά.

«Χαίρομαι τα τελευταία χρόνια γιατί βλέπω αλλαγή, βλέπω πολλές γυναίκες που γράφουν θέατρο. Έχω στο νου μου μία συγκεκριμένη συνάδελφο τη Νεφέλη Μαΐστράλη που ανεβάζει πολλά έργα της μέσα σε μία ασφαλή ομάδα. Έχει πολύ μεγάλη σημασία αυτό, να υπάρχει ένα ασφαλές πλαίσιο. Κι έγω βρίσκομαι μέσα σε μία ομάδα, ένα πλαίσιο υποστηρικτικό που νιώθω προστασία μέσα σε αυτό. Και τώρα που σκέφτομαι να το “ανοίξω”, θα το κάνω με ανθρώπους που έχω κερδίσει την εμπιστοσύνη τους και δεν έχω να αποδείξω κάτι.

«Εντάξει και στο παρελθόν και πολύ πρόσφατα έχω ακούσει καφρίλες όπως ¨Γιατί είσαι εσύ εδώ, επειδή είσαι η γυναίκα του σκηνοθέτη;” (ο Παντελής Δεντάκης είναι ο σύζυγός της). Και λες οκ “ναι, η γυναίκα του σκηνοθέτη είμαι, αλλά είμαι και 1,73 μ. αυτό γιατί δεν το λέμε;»

«Γιατί μένουμε σε αυτό το fact κι όχι στο ότι εργάζομαι και είμαι στο αντικείμενό μου;”. Και γιατί δεν λέει ποτέ κανείς στον Παντελή “α είσαι ο άντρας της αυτή σε έβαλε και το σκηνοθετείς;”. Και έρχονται από ανθρώπους που ασχολούνται με την τέχνη, που είναι αναγνωρισμένοι, που έχουν μία πορεία και είναι ευαισθητοποιημένοι σε κάποια κοινωνικά ζητήματα, που δεν το περιμένεις δηλαδή.

Είναι σαν αυτό που είπε η Ζωή για τις γυναίκες. Περνάνε αυτά από κάτω αυτά και δεν το καταλαβαίνουμε, δυστυχώς», καταλήγει.

Ηλένια Δουλαδίρη- Ενδυματολόγος/ Σκηνογράφος

Ποια ήταν η πρώτη ανάμνηση της Ηλένιας Δουλαδίρη από το θέατρο; Η Ξένια Καλογεροπούλου, διαπιστώνω, ίσως να ήταν μία από τις πιο επιδραστικές μορφές του ελληνικού θεάτρου για γυναίκες που αργότερα μπήκαν στην ευρύτερη οικογένειά του.

«Ήταν στο δημοτικό θέατρο του Βόλου, το “Σκλαβι” της Ξενιας Καλογεροπουλου. Θυμάμαι γυρίζοντας στο σπίτι μου να λεω:” θέλω να γίνω αυτός που έφτιαξε αυτό το καράβι”», θα πει η ίδια. «Χωρίς φυσικά αυτό να σήμαινε ότι τότε αποφάσισα την επαγγελματική μου σταδιοδρομία, φαίνεται όμως πως με εντυπωσιάσε η απόδοση ενός καραβιού στη σκηνή ενός θεάτρου. Αν με ρωτήσεις να σου πω πώς ήταν το καράβι δεν θυμάμαι, θυμάμαι απλά την αίσθηση», συμπλήρωσε.

Τη ρωτώ πώς η ίδια βιώνει την επιτυχία όταν δουλεύει στο παρασκήνιο μίας παράστασης.

«Εξαρτάται τι ορίζουμε επιτυχία. Εάν εννοείς την καλλιτεχνική επιτυχία της, την βιώνω καταρχάς στις πρόβες από τη συγκίνηση που μου προκαλεί, αν εννοείς εμπορική επιτυχία την βιώνω από μηνύματα τύπου “μήπως μπορείς να μας βρεις 2 θέσεις; Δεν μπορούμε να βρούμε με τιποτα”», σημειώνει η Ηλένια Δουλαδίρη κι αν έψαχνες τον καλύτερο δείκτη απήχησης μίας θεατρικής παράστασης στο κοινό, μόλις σου τον έδωσε.

Η Ηλένια Δουλαδίρη ασκεί μία δουλειά που μέχρι πριν από λίγα χρόνια, όπως και σχεδόν το σύνολο των επαγγελμάτων ήταν μάλλον ανδροκρατούμενη. Για την ίδια ωστόσο το φύλο δεν είναι κάτι που σκέφτοταν μπαίνοντας σε αυτόν τον επαγγελματικό χώρο.

«Ποτέ μου δεν το σκέφτηκα έτσι, ίσως και από το σπίτι μου δεν έμαθα να με ορίζει και να με ζοριζει το φύλο μου, τουλάχιστον συνειδητά», μου απαντά όταν ρωτάω αν βλέπει πλέον περισσότερες γυναίκες σκηνογράφους και ενδυματολόγους και συνέχιζει:

«Οπότε και δεν έψαξε το μάτι μου σε έναν καλλιτεχνικό χώρο να βρει γυναίκες ή άντρες. Πάντα με συγκινούσαν οι σπουδαίοι άνθρωποι και καλλιτέχνες».

«Σίγουρα το ποσοστό των γυναικών έχει αυξηθεί και στο θέατρο όπως και σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά την δεκαετία του ’90 που η γυναίκα μπήκε δυναμικά στην αγορά εργασίας και άρχισε να διεκδικεί φανερά την ισονομία της στην κοινωνία», σημείωσε η Ηλένια Δουλαδίρη.