Hastactivism: Η φιλανθρωπία του “παγωμένου κουβά”

Κάτι
σημαντικό: πριν κάνεις
όλη την παραπάνω διαδικασία, στο πλαίσιο
της οποίας θα καμαρώσεις τον εαυτό σου,
εσύ και οι διαδικτυακές επαφές σου: μην
ξεχάσεις τον λόγο για τον οποίο ξεκίνησε
πριν λίγο καιρό η “Πρόκληση του Παγωμένου
Κουβά”.

Στις
αρχές του 2014 άρχισαν να εμφανίζονται
στα social media
διάφορα βίντεο όπου κάποιος συμμετείχε
στην “Πρόκληση του Παγωμένου Νερού”.
Οι κανόνες της συμμετοχής ήταν απλοί:
ή δώριζες χρήματα για κάποιο φιλανθρωπικό
σκοπό ή έπρεπε να βουτήξεις μέσα σε
παγωμένο νερό. Ορισμένοι συμμετέχοντες
έκαναν και τα δύο. Το πρωτεύον ήταν η
δωρεά και το δευτερεύον ο χαβαλές, δηλαδή
η επαφή με το νερό.

BenedictCumberbatch
Στις
αρχές του φετινού Ιουλίου ξεκίνησε από
τις ΗΠΑ να γίνεται viral η
“ψυχρολουσία του κουβά”, ως μέσο για
την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά
με την Αμυοτροφική
Πλάγια (ή Πλευρική) Σκλήρυνση (ALS).
Κάποιος έφτιαχνε ένα βίντεο με το οποίο
προκαλούσε κάποιον άλλο ή να δωρίσει
100 δολάρια στην αμερικανική ALS
Association ή να υποστεί την
ψυχρολουσία. Στην πορεία, όπως και στην
προηγούμενη περίπτωση, η δωρεά και η
ψυχρολουσία συνδυάστηκαν στα ίδια
βίντεο.

Η ALS
είναι μια πολύ σοβαρή πάθηση που εκφυλίζει
τους κινητικούς νευρώνες του εγκεφάλου
και του νωτιαίου μυελού. Με την πάροδο
του χρόνου, οι νευρώνες νεκρώνονται και
ο εγκέφαλος δε μπορεί πλέον να ελέγξει
την κίνηση των μυών του σώματος. Το
αποτέλεσμα της ALS είναι
η ολική παράλυση σε πολύ μικρό χρονικό
διάστημα. Τα αίτια της ασθένειας είναι
άγνωστα και μέχρι σήμερα δεν έχει
ανακαλυφθεί θεραπεία. Το προσδόκιμο
ζωής των πασχόντων από ALS
είναι εξαιρετικά μικρό: το ½ θα ζήσει
από 3 ως 5 χρόνια μετά τη διάγνωση, το 1/5
θα ζήσει πάνω από 5 χρόνια και μόλις το
1/10 θα ζήσει πάνω από 10 χρόνια.

Η
καμπάνια του Ice Bucket
Challenge για την ευαισθητοποίηση
ως προς την ALS, όπως
προωθείται από την αμερικανική ALS
Association, την Ιρλανδική
Motor Neuron
Disease Association
και όλους τους οργανισμούς που ασχολούνται
με την έρευνα και την θεραπεία της
συγκεκριμένης ασθένειας, έχει τεράστια
απήχηση.

Bill Gates -Mark Zuckerberg
Σύμφωνα
με τα στοιχεία που παρουσίασε η ALS
Association, μέχρι τις 29 Αυγούστου
2014 έχουν συγκεντρωθεί 94 εκ. δολάρια.
Πέρυσι τον Αύγουστο, ο ίδιος οργανισμός
είχε συγκεντρώσει μόλις 2,2 εκ. δολάρια.

Όλα
καλά, μέχρι αυτό το σημείο.

Σύμφωνα
με την New York
Times, κατά το χρονικό
διάστημα από την 1
Ιουνίου ως την 13
Αυγούστου 2014, πάνω από 1,2 εκ. βίντεο με
Ice Bucket
Challenge είχαν ποσταριστεί
στο Facebook. Ταυτόχρονα,
όμως, το ίδιο χρονικό διάστημα, η ALS
Association μέτρησε μόνο 107.000
νέους δωρητές. Η δυσαναλογία βίντεο –
δωρεών είναι παραπάνω από προφανής. Οι
αιτίες της, όμως;

Εξετάζοντας
την “καμπάνια του
μπουγελώματος” από
όλες τις πλευρές της, καταλήγουμε στο
ότι πρόκειται για μια ακόμα περίπτωση
ιντερνετικού ακτιβισμού,
που διαθέτει ως κύριο “όπλο” διάδοσής
της το hashtag της
#IceBucketChallenge.

Τom Ηanks
Ο
όρος “hashtag activism”
ή εν συντομία “hastactivism”
γράφτηκε για πρώτη φορά στην “The
Guardian”, για να περιγράψει
το κίνημα Occupy Wall
Street.

Στην
περίπτωση του “παγωμένου
κουβά”, οι πολέμιοι του εν λόγω είδους
ακτιβισμού είναι αρκετοί και υποστηρίζουν
πως αυτού του είδους οι δράσεις δε
συνιστούν τίποτα παραπάνω από έναν
τρόπο προσωπικής προβολής στο ίντερνετ.
Μάλιστα, αυτός ο τρόπος προβολής
υποτάσσεται στις ναρκισσιστικές τάσεις
κάθε συμμετέχοντα. ice bucket 2 Πράγματι,
υπάρχει πληθώρα βίντεο με ψυχρολουσίες,
στα οποία γίνονται τα πάντα (ακόμα και
η πρόκληση άλλων προσώπων), εκτός από
το βασικό, δηλαδή την αναφορά στην ALS!
Η Martha Stewart
για παράδειγμα, αποδέχθηκε την πρόκληση
κάποιου για ψυχρολουσία και φρόντισε
να την εκτελέσει μέσα στο κομμωτήριό
της, λίγο πριν φτιάξει τα μαλλιά της,
χωρίς να μπει στην ουσία της δράσης:
παρέλειψε να καλέσει τον κόσμο να δωρίσει
χρήματα για την καταπολέμηση της ALS.

Στον
αντίποδα του “φιλανθρωπικού
ναρκισσισμού”, βρίσκεται η άποψη ότι η
χρήση ενός hashtag για την
προώθηση βίντεο σχετικά με την ALS
είναι απαραίτητη, για τον απλό λόγο ότι
τραβάει άμεσα την προσοχή των χρηστών
των social media
και τους φέρνει σε επαφή με όλα τα βίντεο
που αφορούν στην ίδια δράση.

Mια αρρώστια άγνωστη μέχρι
το #IceBucketChallenge

Σύμφωνα
με την καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο
Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας
Zeynep Tufekci,
που έχει μελετήσει το ζήτημα του
hastactivism: “όταν
κάτι τραβάει την προσοχή, ποτέ δεν
παραμένει αδύναμο”.
Όποια δράση περιβληθεί με τη σωστή
προώθηση, που περιλαμβάνει και τη χρήση
συγκεκριμένου hashtag στα
social media,
αναμένεται να γίνει δημοφιλής, ακόμα
κι αν αφορά σε κάποιο ζήτημα που δε
βρίσκεται πάντα στην επικαιρότητα.
Ακριβώς όπως στην περίπτωση της ALS.
Ήταν μια αρρώστια άγνωστη στους
περισσότερους, μέχρι να αντιληφθούμε
την ύπαρξη του #IceBucketChallenge
στο Facebook ή Twitter
timeline μας. ice bucket 1 Ίσως η
προσωπική προβολή μέσα από το βίντεο
να αποτελεί ένα “δόλωμα” για τον μέσο
άνθρωπο, που δε θα σκεφτεί αλλιώς να
δωρίσει χρήματα για έναν καλό σκοπό,
παρά μόνο αν βρει ευκαιρία να δει τον
εαυτό του να κάνει online
χαβαλέ. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι
η σιωπηλή φιλανθρωπία είναι η πιο τίμια.
Όμως, δε βρίσκω τον λόγο να επικριθούν
όσοι συμβάλλουν χρηματικά στην
καταπολέμηση μιας ασθένειας, έστω κι
αν για τη συμβολή τους αυτή είναι
απαραίτητο κάποιο (αστείο) ανταποδοτικό
όφελος, με τη μορφή likes
στο Facebook ή retweets
στο Twitter.

Ως
προς τη στάση των ηθοποιών, τραγουδιστών,
πολιτικών και λοιπών διασήμων που
δέχθηκαν το Ice Bucket
Challenge, με όποιο τρόπο κι
αν μπουγελώθηκαν, όσο κι αν αυτό αποτέλεσε
μια ακόμα ευκαιρία για την προσωπική
τους προώθηση (ορισμένοι ίσως να θέλησαν
να πείσουν το κοινό ότι μαζί με τα παγάκια
είχαν και φωτοστέφανο πάνω στο κεφάλι
τους), θεωρώ πως η δημοσιότητα που έδωσαν
στην ALS μόνο καλό μπορεί
να κάνει στην προσπάθεια για τη συγκέντρωση
χρημάτων που θα συμβάλουν στην έρευνα
για την κατανόηση των αιτιών της ασθένειας
και την καταπολέμησή της.

Ας
μην είμαστε, λοιπόν, τόσο επικριτικοί
απέναντι στις φιλανθρωπικές δράσεις
που συνεπάγονται τον hastactivism,
όσο κι αν μας ενοχλούν οι συμπεριφορές
που συχνά τις συνοδεύουν. Εξάλλου, πάντα
θα υπάρχει κάποιος hastactivist
(sic) που θα κάνει τη διαφορά.
Ο David Lynch,
ας πούμε, που προκάλεσε σε Ice
Bucket Challenge
τον άνθρωπο που αποκλείεται να μπουγελωθεί,
να δωρίσει χρήματα ή να σταματήσει να
σπέρνει την καταστροφή με τις πολιτικές
του: τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Well
played, David. Μ’
ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια. Ή, μάλλον, μ’
έναν κουβά, δυο προσπάθειες ευαισθητοποίησης
του κοινού.