Υπόθεση Bill Cosby: Η “κουλτούρα του βιασμού” είναι πιο κοντά μας απ’ όσο νομίζαμε

Απ’ όταν άρχισα να καταλαβαίνω τι βλέπω, ποτέ δεν έτυχε να παρακολουθήσω ξανά κάποια δουλειά του συγκεκριμένου ηθοποιού. Ενδεχομένως επειδή μου έδινε με την πρώτη ματιά την αίσθηση του ‘υπερβολικά αμερικανού πατρικού role model’ κι έτσι δε μου δημιουργείτο καμία σχετική τηλεοπτική ή άλλη περιέργεια. Για τις ΗΠΑ, βέβαια, ο Bill Cosby ήταν ακριβώς αυτό το role model και, βέβαια, λόγω του χρώματος του δέρματός του, παρείχε στο αμερικανικό κοινό και την ‘απαραίτητη φυλετική ποικιλία’ μιας τηλεόρασης που επί δεκαετίες κατακλυζόταν από ‘κατάλευκες’ σειρές, που ουδόλως εκπροσωπούσαν την πολυμορφία της αμερικανικής κοινωνίας.

Οι λόγοι για τους οποίους έκανε καριέρα ο Bill Cosby μάς αφορούν μόνο στο μέτρο που συνέβαλαν στη θωράκισή του απέναντι στο – όχι και τόσο πρόσφατο – σεξουαλικό σκάνδαλο που πλέον κατακλύζει τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης. Ήταν ταλαντούχος, αστείος και συμπαθής. Ανήκε στην κατηγορία του ”αστείου θείου”, τον οποίο έχουμε όλοι στην οικογένειά μας. Για τους αμερικανούς, φυσικά, είχε καταστεί κάτι μεγαλύτερο: ήταν ο ιδανικός πάτερ φαμίλιας, του οποίου η ζωή πίσω από τις κάμερες είχε σχεδόν ταυτιστεί με αυτή στο show του.

Αρκετές φορές έχουμε δει να καταστρέφονται καριέρες και ζωές ανθρώπων εξαιτίας ψεύτικων κατηγοριών. Κανείς δεν πρέπει να καταδικάζεται χωρίς να υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν την ενοχή του. Αντίστοιχα, κανείς δεν πρέπει να ξεφεύγει από τη δικαιοσύνη, επειδή το status του είναι τέτοιο που του επιτρέπει να την περιπαίζει επί χρόνια, χαλιναγωγώντας ταυτόχρονα και τα μέσα ενημέρωσης, ώστε να μη ρίχνουν λάδι στη φωτιά σχετικά με τη διερεύνηση των όποιων κατηγοριών εναντίον του.

Ο Bill Cosby φαίνεται να είναι αυτή η περίπτωση, του ανθρώπου που καθιερώθηκε στο ”ρόλο” του, εντός κι εκτός πλατό, ενώ παράλληλα ζούσε τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου, πολύ διαφορετικού από αυτόν που γνώριζε το κοινό.

Πρώτη φορά κατηγορήθηκε δημόσια για σεξουαλική παρενόχληση από την Andrea Constand, πρώην υπεύθυνη της ομάδας μπάσκετ του Temple University, το 2002.

Η είδηση πέρασε ‘στα ψιλά’ και η Constand επανήλθε το 2004. Εξαιτίας της παραγραφής του ποινικού σκέλους της υπόθεσης, κατέθεσε εναντίον του μόνο αγωγή (και όχι μήνυση) και το 2006 η υπόθεση έκλεισε με ιδιωτικό συμφωνητικό, του οποίου οι όροι δε δημοσιεύτηκαν. Στην αγωγή της μέσα, η Constand ανέφερε 13 ακόμα γυναίκες που είχαν παρενοχληθεί σεξουαλικά ή βιαστεί από τον Bill Cosby, σε μεγάλο ένα χρονικό διάστημα, περίπου από το 1965 ως το 2000.

Αφότου έκλεισε η συγκεκριμένη υπόθεση, κι άλλες γυναίκες – θύματα του ηθοποιού άρχισαν να βγαίνουν στα μέσα ενημέρωσης και να διηγούνται την προσωπική τους ιστορία.

Οι υπεύθυνοι δημοσίων σχέσεων του Cosby, καθώς και οι δικηγόροι του, αρνιόταν εμφατικά οποιαδήποτε ανάμιξη του ηθοποιού σε τέτοιες ποινικές πράξεις. Μέχρι τον περασμένο Ιούλιο, οπότε το Associated Press κατάφερε να εξασφαλίσει έγγραφα του φακέλου της αγωγής της Constand, ανάμεσα στα οποία υπήρξε και η κατάθεση του Cosby, στην οποία παραδεχόταν ότι, πράγματι, είχε σεξουαλική επαφή με την Constand, αφότου της είχε δώσει υπνωτικά χάπια.

Όπως ήταν αναμενόμενο, ο ηθοποιός είχε καταθέσει πως, είχε παράσχει μεν τα χάπια στην Constand, όμως η μεταξύ τους σεξουαλική επαφή που ακολούθησε ήταν συναινετική.

Στις 35 περιπτώσεις γυναικών που έχουν βγει μέχρι σήμερα δημοσίως να καταθέσουν ότι έπεσαν θύματα βιασμού ή άλλου είδους σεξουαλικής κακοποίησης από τον Bill Cosby, η ιστορία είναι πάνω κάτω ίδια.

Ο Cosby συναντιόταν μαζί τους υπό διάφορες συνθήκες, τους έδινε δυνατά υπνωτικά χάπια με διάφορες αφορμές (από το ‘πάρε κάτι να χαλαρώσεις’ μέχρι το ”έχω κάτι για τον πονοκέφαλό σου” και, φυσικά, το ”πιες αυτό το κρασί”, στο οποίο ήταν διαλυμένα τέτοια χάπια χωρίς να το γνωρίζει το εκάστοτε θύμα), τα θύματα ζαλιζόταν και σε κάποιες περιπτώσεις καταλάβαιναν ότι ο Cosby είχε ξεκινήσει να τους επιτίθεται σεξουαλικά, ενώ σε άλλες απλά το συνειδητοποιούσαν ώρες ή μέρες μετά, όταν ξυπνούσαν ζαλισμένες, γυμνές ή ημίγυμνες, με τον Cosby απέναντί τους, ντυμένο με τη ρόμπα δωματίου του. 

Η βιογραφία του Bill Cosby από τον Mark Whitaker, που εκδόθηκε το Σεπτέμβριο του 2014, δεν ανέφερε ούτε μία λέξη για τις κατηγορίες βιασμού. Σα να μην υπήρξαν ποτέ. Δυο μήνες μετά, ο συγγραφέας απολογήθηκε για το γεγονός του στον λογαριασμό του στο Twitter.

Στο μεταξύ, ο Cosby είχε ζητήσει από τα μέσα ενημέρωσης να είναι αντικειμενικά στην κρίση τους, ορισμένοι σταρς όπως η Whoopi Goldberg, καθώς και πρώην συμπρωταγωνίστριές του στην τηλεόραση, είχαν αρχίσει να του συμπαραστέκονται, ενώ η ”άλλη πλευρά” του Hollywood, όπως η Amy Poehler και η Tina Fey είχαν αρχίσει να θίγουν το ζήτημα δημοσίως και συγκεκριμένα στην τελετή των Χρυσών Σφαιρών τον φετινό Ιανουάριο. Σταδιακά, όλες οι συμφωνίες που είχε κλείσει o Cosby με τηλεοπτικά κανάλια για την παραγωγή shows ακυρώθηκαν.

Η υπόθεση είχε φουντώσει και το momentum ήταν επιτέλους κατάλληλο για να ”ιδρώσει το αυτί” της αμερικανικής δικαιοσύνης. Δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις, τα ποινικά αδικήματα έχουν παραγραφεί. Ωστόσο η υπόθεση θα διερευνηθεί και, ελπίζουμε, πως δε θα αντιμετωπιστεί σαν ”ακόμα μια προσπάθεια συκοφαντικής δυσφήμισης ενός ευυπόληπτου πολίτη που είχε αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση επί δεκαετίες”.

Η πρώτη νομική διαδικασία που θα διερευνήσει σε βάθος το σκάνδαλο Bill Cosby θα πραγματοποιηθεί στις αρχές Οκτωβρίου, με την κατάθεσή του σχετικά με την υπόθεση σεξουαλικής κακοποίησης της Judy Huth, το 1974, όταν η ίδια ήταν 15 ετών.

Στο μεταξύ και μέχρι η αμερικανική δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της, θα ήταν χρήσιμο να επισημάνουμε τα βασικά σημεία πέρα και πίσω από την υπόθεση Bill Cosby, για έναν κυρίως λόγο. Δεν είναι το ότι ”πέσαμε από τα σύννεφα”, επειδή κάποιο διάσημο πρόσωπο κατηγορήθηκε για πολύ σοβαρά αδικήματα σεξουαλικής φύσης.

Ο βασικός λόγος είναι πως, η ”κουλτούρα του βιασμού”, που μέχρι στιγμής θεωρούμε πως κυριαρχεί μόνο σε χώρες όπως η Ινδία και το Πακιστάν, έχει χτυπήσει την πόρτα και του υπόλοιπου κόσμου και μάλιστα, ενώ φαινομενικά η πόρτα αυτή έχει κλείσει δυνατά και έχει αμπαρωθεί με εργαλεία όπως η πολιτική ορθότητα, στην πραγματικότητα η ”κουλτούρα” έχει ξεγλιστρήσει στην κοινωνία μέσα από το παράθυρο. Αθόρυβα, πολύ αποτελεσματικά και προ πολλών ετών.

Η πίστη στον ”βιολογικό ρόλο” των φύλων, η γελοιωδώς επικίνδυνη απλούστευση της αιτίας ενός βιασμού, που εξακολουθεί μέχρι σήμερα να ”εντοπίζεται” από πολλούς στην ”πρόκληση” εκ μέρους του θύματος, η πεποίθηση ότι σε πολλές περιπτώσεις δε μπορείς να ζητήσεις να τιμωρηθεί ο θύτης σου, γιατί κανείς δε θα σε πιστέψει, επειδή εσύ είσαι γυναίκα κι εκείνος άντρας, διάσημος και αξιοσέβαστος, είναι όλα κομμάτια της ”κουλτούρας του βιασμού” που ζει και βασιλεύει και στα ‘δυτικά, πολιτισμένα κράτη’. Πολλοί αρνούνται την ύπαρξη αυτών των αντιλήψεων, προσπαθώντας να καταδείξουν ότι η ισότητα των φύλων δεν είναι πια μια ευχή, αλλά μια κατάσταση που σταδιακά γίνεται πραγματικότητα.

Η υπόθεση του Cosby αποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο. Οι πρόσφατες μαρτυρίες ανθρώπων του στενού του περιβάλλοντος σχετικά με το πώς ”του έκαναν πλάτες” με διάφορους τρόπους, για να μπορεί να κάνει ό,τι ήθελε πάνω σε νέες γυναίκες, δείχνουν πως πολλοί ήξεραν, μα κανείς δε μιλούσε. Μόνο για να τρομοκρατήσει περαιτέρω τα – ήδη τρομοκρατημένα- θύματα, που ήταν πεπεισμένα ότι δεν υπήρχε περίπτωση να σταθούν απέναντι στον Bill Cosby και να διερευνηθεί επί της ουσίας η υπόθεσή τους, έστω και δημοσιογραφικά, χωρίς να φτάσει στο δικαστήριο.

Πώς αλλιώς αποδεικνύεται πως ως κοινωνία δε μας ενδιαφέρει επί της ουσίας η επαγρύπνηση απέναντι σε θέματα βιασμού και σεξουαλικής κακοποίησης; Τα επίσημα στατιστικά μας είναι γενικά κι αόριστα κι αντλούνται μόνο από περιπτώσεις που έχουν φτάσει στ’ αυτιά της αστυνομίας. Πέφτουμε στη λούπα της πολιτικής ορθότητας και στην εύκολη λύση του χαρακτηρισμού και της εξύβρισης κάποιου ως ”μισογύνη”, χωρίς να ζητάμε ενεργά να απολογηθεί για τη στάση του αυτή, εφόσον η συμπεριφορά του είναι ένα κακό παράδειγμα.

Μεγαλώνουμε παιδιά (ή, για όσους δεν έχουμε, συμπεριφερόμαστε απέναντί τους) συχνά διαιωνίζοντας πρότυπα εποχών στις οποίες ο άντρας ήταν ο παντοδύναμος και η γυναίκα το απαραίτητο συμπλήρωμά του με σκοπό την τεκνοποίηση.

Είναι οι μικρές λεπτομέρειες που μας ξεφεύγουν, στη συμπεριφορά μας, που οδηγούν στη διατήρηση αυτής της κουλτούρας.

Φυσικά και δεν είναι όλη η κοινωνία έτσι. Ευτυχώς, υπάρχουν άνθρωποι και ομάδες που, χωρίς να φτάνουν σε άστοχες υπερβολές, καταφέρνουν να θέτουν διαρκώς στη δημόσια ατζέντα το ζήτημα του βιασμού, της σεξουαλικής κακοποίησης και της σιωπής που αυτά τα αδικήματα συνεπιφέρουν. Στο θύμα, στην οικογένεια, στους αρμόδιους φορείς, στην κοινωνία ολόκληρη.

Είναι ασύλληπτα δύσκολο για ένα θύμα βιασμού να βγει να μιλήσει ανοιχτά γι’ αυτό που του συνέβη. Ας μην το κάνουμε εμείς ακόμα πιο δύσκολο, γιατί έτσι δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί ποτέ σοβαρά αυτό το ζήτημα.

Δεν πρέπει να περιμένουμε τον Bill Cosby και τον κάθε Bill Cosby να εκτίθεται στο κοινό, ώστε να αφυπνίζεται το ένστικτό μας, με σκοπό να χτυπήσουμε τη ρίζα του προβλήματος της ”κουλτούρας του βιασμού”.

Αν περιμένουμε, το μόνο που μας αξίζει είναι οι Bill Cosby αυτού του κόσμου, που τελικά έχουν μεγαλύτερο υποκριτικό ταλέντο στην προσωπική τους ζωή, απ’ ό,τι στην επαγγελματική.