Όσα πρέπει να ξέρεις γύρω από το AIDS

ΙΩΑΝΝΑ ΜΑΜΑΗ
1 ΔΕΚ 2014

Παρά τις εξελίξεις στη θεραπεία του AIDS, το άκουσμα της ασθένειας φέρνει τρόμο. Κυρίως λόγω άγνοιας και έλλειψης ενημέρωσης.

Αλήθεια, τι ξέρεις για αυτήν την ασθένεια; Ποιοι είναι οι μύθοι και ποιες οι αλήθειες; Ποια είναι η διαφορά του AIDS και του HIV;

Το Ladylike επικοινώνησε με το Γραφείο HIV λοίμωξης & ΣΜΝ του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ ρώτησε τους ειδικούς, τις εξετάσεις που πρέπει να κάνουμε, τα στάδια της εξέλιξης του HIV αλλά και την πρόληψη από τον ιό.

Ένας άνθρωπος ξεκινά τη σεξουαλική του ζωή. Τι θα πρέπει να προσέξει;

Όταν κάποιος ξεκινά τη σεξουαλική του ζωή θα πρέπει πάντα να έχει στο μυαλό του ότι η προστασία του από οποιοδήποτε σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα συνιστά ατομική ευθύνη.

Τι σημαίνει αυτό; Χρήση προφυλακτικού σε κάθε σεξουαλική επαφή χωρίς καμία διαπραγμάτευση.

Κάθε πότε πρέπει να κάνει κάποιος εξετάσεις για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα;

Αυτό εξαρτάται από τη συχνότητα με την οποία κάποιος υιοθετεί συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Σίγουρα χρειάζεται επίσκεψη στον γιατρό όταν εμφανιστούν συμπτώματα, όπως για παράδειγμα περίεργες κολπικές εκκρίσεις στη γυναίκα ή ουρηθρικές εκκρίσεις στον άνδρα, πόνος κατά την επαφή, εξανθήματα στα γεννητικά όργανα κλπ.

Ποιες είναι οι εξετάσεις που πρέπει να γίνουν;

Ο γιατρός θα δώσει οδηγίες για τις εξετάσεις που απαιτούνται ανάλογα με τα συμπτώματα και το ιστορικό. Αν κάποιος είχε στο παρελθόν απροφύλακτες σεξουαλικές επαφές θα πρέπει οπωσδήποτε να κάνει τεστ για τον HIV.

Η εξέταση με το σάλιο, έχει ακριβή αποτελέσματα;

Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί ειδικά τεστ, τα οποία χρησιμοποιούν βιολογικό δείγμα από τη στοματική κοιλότητα. Η διαγνωστική τους ακρίβεια έχει ελεγχθεί διεξοδικά και τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η απόδοσή τους είναι παρόμοια με αυτή των κλασικών εξετάσεων αίματος για την ανίχνευση του HIV. Ορισμένα από αυτά τα τεστ, μάλιστα, μπορεί να δώσουν αποτέλεσμα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, γεγονός πολύ σημαντικό σε εκστρατείες εξέτασης στην κοινότητα αλλά και σε κλινικό περιβάλλον.

Όσον αφορά στο AIDS, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που μπορούν να ανησυχήσουν κάποιον και να πάει για εξετάσεις;

Όταν κάποιος μολυνθεί από τον HIV μπορεί να εμφανίσει κάποια συμπτώματα, όμοια με αυτά του κοινού κρυολογήματος, της γρίπης ή της λοιμώδους μονοπυρήνωσης (πυρετός, εξάνθημα, μυαλγίες, αρθραλγίες, πονόλαιμος, διόγκωση λεμφαδένων κλπ), 2-4 εβδομάδες μετά τη μόλυνση. Τα συμπτώματα αυτά είναι μη ειδικά, δηλαδή μπορεί να εμφανιστούν και σε κάποιον που δεν έχει μολυνθεί από τον HIV.

Το AIDS εκδηλώνεται με την εμφάνιση λοιμώξεων που δεν απατώνται συνήθως σε άτομα με επαρκή ανοσοποιητική λειτουργία και την ανάπτυξη συγκεκριμένων τύπων νεοπλασιών.

Σε κάθε περίπτωση, είτε υπάρχουν συμπτώματα είτε όχι, το ειδικό τεστ για τον HIV πρέπει να πραγματοποιείται όταν κάποιο άτομο: α) είχε απροφύλακτη σεξουαλική επαφή β) προέβη σε από κοινού χρήση βελονών, συρίγγων ή άλλων αιχμηρών αντικειμένων, γ) εκτέθηκε σε αίμα, σπέρμα ή προσπερματικά και κολπικά υγρά κάποιου άλλου ατόμου.

Υπάρχει μία σύγχυση ανάμεσα στον όρο HIV και το AIDS. Ποια είναι η διαφορά τους;

Ο HIV (Human Immunodeficiency Virus – Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome – AIDS). Ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

Αφού κολλήσει κάποιος τον ιό HIV, ποια είναι τα στάδια εξέλιξης της νόσου;

Ο HIV δρα καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα CD4+ T λεμφοκύτταρα, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα. Το τελικό στάδιο της HIV λοίμωξης είναι το AIDS, κατά το οποίο το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου, λόγω της αποδυνάμωσης του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ο χρόνος μεταξύ της μόλυνσης από τον ιό και της εκδήλωσης AIDS ποικίλει από άτομο σε άτομο, ενώ η έγκαιρη χορήγηση συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART), επιβραδύνει σημαντικά την εξέλιξη του νοσήματος και μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη θνητότητα. Σήμερα, η HIV λοίμωξη θεωρείται χρόνια νόσος, υπό την προϋπόθεση ότι ο ασθενής παρακολουθείται τακτικά και λαμβάνει συστηματικά τη θεραπεία του.

Πεθαίνει σήμερα κάποιος από AIDS;

Σήμερα, η επίπτωση των θανάτων από AIDS έχει μειωθεί σημαντικά, κάτι που οφείλεται στην εισαγωγή της HAART, η οποία καθυστερεί σημαντικά την εξέλιξη της νόσου.

Το σύστημα υγείας στηρίζει τους πάσχοντες από AIDS, όπως τα έξοδα της φαρμακευτικής τους αγωγής;

Στην Ελλάδα, η αντιρετροϊκή θεραπεία που χορηγείται στους HIV οροθετικούς ασθενείς καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία ή από τον προϋπολογισμό των νοσοκομείων που διαθέτουν τα φάρμακα στις περιπτώσεις ανασφαλίστων και απόρων ασθενών.

Τα ποσοστά κρουσμάτων από HIV έχουν αυξηθεί ή μειωθεί τα τελευταία χρόνια; Και ποιος ο λόγος;

Μεταξύ του 2011 και του 2013, σημειώθηκε μία μεγάλη αύξηση των περιστατικών μόλυνσης από τον HIV στην Ελλάδα. Η επιδημική έκρηξη οφειλόταν στην ταχεία εξάπλωση του HIV σε ανθρώπους που έκαναν ενέσιμη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, κυρίως στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών.

Η συντονισμένη και πολύπλευρη αντιμετώπιση του προβλήματος από κρατικούς φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις βοήθησε στον έλεγχο της μετάδοσης και στη σημαντική μείωση των μολύνσεων το 2014. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα λύθηκε οριστικά. Οι επιδημίες του HIV σε ενέσιμους χρήστες διαφόρων ουσιών μπορεί σύντομα να επανακάμψουν ή ενδεχομένως να υπάρξει μετάδοση, κυρίως σεξουαλική, σε άλλες πληθυσμιακές υπο-ομάδες.

Σε ποια ηλικία και σε ποιο φύλο είναι τα μεγαλύτερα ποσοστά;

Στην Ελλάδα, ο HIV παρουσιάζει τα μεγαλύτερα ποσοστά στον ανδρικό πληθυσμό, καθώς ο ρυθμός μετάδοσης του ιού είναι σαφώς υψηλότερος στην ομάδα των ανδρών που έχουν σεξουαλικές επαφές με άλλους άνδρες. Επιπλέον, η μεγαλύτερη συχνότητα μολύνσεων καταγράφεται σε παραγωγικές ηλικίες, μεταξύ 25 και 44 ετών.

Συνομιλώντας με ασθενείς έχει αλλάξει ο τρόπος αντιμετώπισης απέναντι στον ιό;

Οι σύγχρονες αντιρετροϊκές θεραπείες που χορηγούνται στους ασθενείς με HIV δεν έχουν μειώσει μόνο τη σχετιζόμενη με τον ιό νοσηρότητα και θνητότητα, αλλά έχουν βελτιώσει σημαντικά και την ποιότητα ζωής τους, σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι λιγότερες, αλλά ακόμα και αν εκδηλωθούν, οι θεράποντες ιατροί έχουν στη διάθεσή τους πολύ περισσότερες θεραπευτικές επιλογές, ώστε να συνταγογραφήσουν στον ασθενή το καλύτερα ανεκτό σχήμα με τη βέλτιστη αποτελεσματικότητα.

Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός ότι σήμερα η αντιρετροϊκή αγωγή έχει απλουστευτεί.

Οι περισσότεροι ασθενείς λαμβάνουν την αντιρετροϊκή τους θεραπεία με τη μορφή ενός χαπιού ημερησίως, κάτι που βελτιώνει τη συμμόρφωσή τους αφού μειώνεται ο αριθμός των χορηγούμενων χαπιών.

Όλα τα παραπάνω έχουν διευκολύνει σημαντικά τους ασθενείς στην καθημερινότητά τους και απολαμβάνουν στην πλειοψηφία τους μια φυσιολογική ζωή, όπως κάθε άνθρωπος που πάσχει από ένα χρόνιο νόσημα. Στην αρχή της διάγνωσης μπορεί να είναι τρομοκρατημένοι, αλλά στην πορεία της παρακολούθησης και αφού έχουν αναπτύξει μια σχέση εμπιστοσύνης με τον/την θεράποντα γιατρό μαθαίνουν να ζουν με τον ιό.

Η επιστημονική κοινότητα είναι κοντά στην εύρεση του φαρμάκου για την ίαση του HIV;

Η επιστημονική κοινότητα έχει κάνει άλματα στον τομέα της θεραπευτικής αντιμετώπισης του HIV. Στις μέρες μας υπάρχουν περισσότερα από 30 φάρμακα, τα οποία στοχεύουν σε πολλά μονοπάτια στον κύκλο πολλαπλασιασμού του ιού στο ανθρώπινο κύτταρο. Τα θεραπευτικά σχήματα περιλαμβάνουν ταυτόχρονα 3 ή και περισσότερα φάρμακα και η χορήγησή τους έχει απλοποιηθεί καθιστώντας καλύτερη την ποιότητα της ζωής των συνανθρώπων μας που έχουν μολυνθεί από τον HIV και τη συμμόρφωσή τους στη θεραπεία.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι μία θεαματική βελτίωση του προσδόκιμου επιβίωσης και η λοίμωξη από τον HIV θεωρείται και αντιμετωπίζεται πλέον ως χρόνια νόσος.

Δυστυχώς δεν είμαστε ακόμα σε θέση να αποτρέψουμε τη μόλυνση με ένα εμβόλιο ή να εκριζώσουμε τον ιό από τα κύτταρα ενός ατόμου που έχει μολυνθεί. Η ανάπτυξη εμβολίου είναι μία δύσκολη διαδικασία γιατί ο ιός έχει μηχανισμούς που του επιτρέπουν να κρύβει σημαντικές πρωτεΐνες του από το αμυντικό μας σύστημα και τροποποιεί γρήγορα το γενετικό υλικό του λόγω τυχαίων μεταλλάξεων. Ωστόσο, γίνονται σημαντικές προσπάθειες και ίσως να υπάρξουν ουσιαστικά αποτελέσματα στο μέλλον. Άλλωστε η έρευνα απαιτεί υπομονή και επιμονή.

Η ίαση είναι και αυτή δύσκολη. Ο ιός, όταν εισέρχεται στο ανθρώπινο σώμα, έχει την ικανότητα να δημιουργεί γρήγορα αποθήκες σε κάποια είδη κυττάρων ή σε συγκεκριμένες ανατομικές περιοχές και παραμένει εκεί αδρανής με αποτέλεσμα η αντιμετώπισή του από τους αμυντικούς μηχανισμούς να είναι εξαιρετικά προβληματική. Και στον τομέα αυτό, όμως, υπάρχει έντονη ερευνητική δραστηριότητα και ενδεχομένως στα επόμενα χρόνια να προκύψουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα.