Γιώργος Νταλάρας: 10 τραγούδια με ιστορία

Οι αριθμοί μιλάνε: μέχρι σήμερα έχει ηχογραφήσει περισσότερους από 80 προσωπικούς δίσκους, που έχουν ξεπεράσει τα 18.000.000 πωλήσεις σε όλο τον κόσμο. Πάνω από 1000 τραγούδια, δεκάδες μικρά ”διαμάντια” που του χάρισαν οι συνεργασίες του με τους περισσότερους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες, στιχουργούς, αλλά και σημαντικούς ξένους δημιουργούς. (σ.σ. σημειωτέον έχει πάρει μέρος ως ερμηνευτής, μουσικός, παραγωγός και σε περισσότερους από 120 δίσκους άλλων καλλιτεχνών). Τελειομανής, απαιτητικός, ”δύσκολος”, ανήσυχος, εσαεί πολιτικός, αλλά και τρυφερός, ερωτικός, λυρικός, ο Γιώργος Νταλάρας – ο οποίος ενίοτε αμφισβητήθηκε για τις επιλογές του – παραμένει, ένα αξεπέραστο καλλιτεχνικό ”κεφάλαιο” στην ιστορία της ελληνικής μουσικής. Περιέργως, ο ίδιος δηλώνει πως ”στη ζωή μου, ο μόνος που θέλησα να ξεπεράσω ήταν ο εαυτός μου”.  Στις 29 Σεπτεμβρίου θα κλείσει τα 68 του χρόνια. Και μισό αιώνα τραγούδια.

Ο Γιώργος Νταλάρας έρχεται στο Ραδιόφωνο 24|7 την Τετάρτη 6 Σεπτεμβρίου στην εκπομπή ‘Πεζοί στον Αέρα’ στις 17.00.

”Να’τανε το 21” (”Να’τανε το 21”, 1969)

Mουσική: Σταύρος Κουγιουμτζής, Στίχοι: Σώτια Τσώτου

Το 1968 μπαίνει στη δισκογραφία, αλλά και στη ζωή του Γιώργου Νταλάρα, ο Σταύρος Κουγιουμτζής. Οι δυο τους θα αποτελούσαν ένα από τα πιο αγαπημένα και ”κλασικά” δίδυμα του ελληνικού τραγουδιού. Ο ίδιος ο συνθέτης έχει περιγράψει την πρώτη γνωριμία του με τον Νταλάρα. ”Με πήρε ο Μάτσας τηλέφωνο και μου λέει: «Σταύρο, έχω ένα νέο τραγουδιστή και θέλω να τον ακούσεις». Ήρθε στο σπίτι, μόλις άνοιξα την πόρτα, είδα ένα νεαρό παιδάκι, λεπτό συνεσταλμένο, δεν μου γέμισε το μάτι για τραγουδιστή, που, όπως μου είπε ο Μάτσας είναι καλός. Μπήκαμε μέσα στο σπίτι, κάθισα εγώ λίγο στο πιάνο κι όταν είπαμε το πρώτο τραγούδι, άκουσα τη φωνή του κι έμεινα. Η γυναίκα μου ήταν στην κουζίνα και μετά ήρθε και μου λέει: «Τι ωραία φωνή αυτή, Σταύρο!». Έτσι ήταν η πρώτη μας γνωριμία”. ( Σταύρος Κουγιουμτζής, Χρόνια σαν βροχή, εκδ. Ιανός), Αργότερα, ο ίδιος θα χαρακτήριζε τον Γιώργο Νταλάρα ως ”ιδανικό ερμηνευτή των τραγουδιών του”. Το συγκεκριμένο τραγούδι το ηχογράφησε σε πρώτη εκτέλεση ο Γιώργος Νταλάρας, ενώ λίγο αργότερα (αν και κάποιοι λένε ελάχιστα πιο πριν) το είχε πει και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, με τη Βούλα Γκίκα. Σε κάθε περίπτωση, πρώτο κυκλοφόρησε το δισκάκι με τον Νταλάρα προς τα τέλη του 1969, από την ΜΙΝOS, κάνοντας μια τεράστια επιτυχία, αλλά και ένα μικρό σκάνδαλο. Οι στίχοι της Σώτιας Τσώτου στο ρεφρέν  (σ.σ.”Να πολεμάω τις μέρες στα κάστρα / και το σπαθί μου να βγάζει φωτιά / και να κρατάω τις νύχτες με τ’ άστρα / μια τουρκοπούλα αγκαλιά”), έφτασαν στα αυτιά των υπευθύνων της τούρκικης πρεσβείας, που διαμαρτυρήθηκαν έντονα, ζητώντας την αλλαγή της λέξης. Έτσι το τραγούδι, ξαναηχογραφήθηκε, με τη λέξη ”ομορφούλα” στη θέση της ”τουρκοπούλας”, κυκλοφόρησε πάλι σε νέους δίσκους των 45 στροφών και το ”διπλωματικό επεισόδιο” αποφεύχθηκε. Αργότερα μάλιστα, όταν έγινε διεθνής επιτυχία, οι Τούρκοι το μετέφρασαν και στη γλώσσα τους, αγνοώντας το επαναστατικό του περιεχόμενο. Έγινε μεγάλη επιτυχία, ως ερωτικό τραγούδι από την σταρ της εποχής Semiramis Pekkan.

Αχ χελιδόνι μου (Ο μέτοικος, 1971)

Μουσική: Μάνος Λοϊζος, Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Η σχέση του Γιώργου Νταλάρα με τον Μάνο Λοΐζο εγκαινιάστηκε το 1968, όταν ο 19χρονος –τότε- τραγουδιστής καλείται να ερμηνεύσει ένα από τα τραγούδια του συνθέτη για το άλμπουμ, το ”Ήτανε οκτώ- εννιά”, για το album ”Ο σταθμός”. Οι δυο τους συνδέθηκαν και με στενή φιλία. Λέγεται μάλιστα, πως ο Νταλάρας συνήθιζε να πειράζει τον Λοϊζο, (ο οποίος δεν δίσταζε να εκφράζει το θαυμασμό του για άλλους δημιουργούς και ιδίως για τον Σταύρο Κουγιουμτζή, με τον οποίο ο Νταλάρας συνεργαζόταν στενά τότε), λέγοντάς του: ”Κεφάλα (σ.σ. το παρατσούκλι του Λοϊζου), ότι κι αν κάνεις δεν πρόκειται ποτέ να γράψεις ένα τραγούδι σαν του Κουγιουμτζή”. Ωστόσο, μια μέρα, γύρω στα μέσα του 1971, δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από τον συνθέτη ο οποίος τον καλούσε στο σπίτι του ”για ν’ ακούσει κάτι”. Όταν πήγε, ο Λοΐζος κάθισε στο πιάνο κι άρχισε να παίζει και να τραγουδά το ”Αχ χελιδόνι μου”, αφήνοντάς τον τραγουδιστή άφωνο και αναγκάζοντάς τον να παραδεχτεί πως είχε ναι, ο Λοϊζος είχε γράψει ένα υπέροχο, μοναδικής ευαισθησίας κομμάτι ”σαν του Κουγιουμτζή”.

Η φαντασία (Ο μέτοικος, 1971)

Μουσική: Απόστολος Καλδάρας, Στίχοι: Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου

”Με έλεγε ανιψιό και τον έλεγα θείο” είναι η φράση του Γιώργου Νταλάρα που αποδίδει την μοναδική του σχέση με τον  Απόστολο Καλδάρα, τον συνθέτη που ”σφράγισε” την καλλιτεχνική του ταυτότητα – αρχικά, με το να του εμπιστευτεί ορισμένα από τα πιο γνωστά τραγούδια του που είχαν ηχογραφηθεί σε πρώτη εκτέλεση από κολοσσούς- λαϊκούς τραγουδιστές  και τέλος, με τα δύο μεγάλα έργα του- σταθμούς στην καριέρα του ερμηνευτή: Τη ”Μικρά Ασία” και το ”Βυζαντινό Εσπερινό”. Μια μεγάλη εμπορική επιτυχία των δυο τους ήταν το ”Η φαντασία”, σε στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Ο κόσμος το λάτρεψε. Μέχρι σήμερα, παραμένει ένα από τα, αμέτρητα πλέον, διαχρονικά κομμάτια του Γιώργου Νταλάρα, ο οποίος συνηθίζει και να το περιλαμβάνει στο πρόγραμμά του, στις περισσότερες ζωντανές εμφανίσεις του.

Στην Αλάνα (Οι Μάηδες οι Ήλιοι μου, 1978)

Μουσική: Γιάννης Σπανός, Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Το φθινόπωρο του 1978, ο Γιώργος Νταλάρας ”γιορτάζει” τη συμπλήρωση των δέκα χρόνων του στο τραγούδι με το διπλό άλμπουμ ”Οι Μάηδες οι ήλιοι μου”. Εκεί εγκαινιάζει και την συνεργασία του, δισκογραφικά με τον Γιάννη Σπανό ο οποίος θα του δώσει τέσσερα τραγούδια – το ένα από αυτά, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλο και είναι η πασίγνωστη ”Αλάνα”, για την οποία υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση πως γράφτηκε για τον -φερόμενο ως – ”δράκο του Σέιχ Σου”, τον Αριστείδη Παγκρατίδη. Η αλήθεια είναι πως είναι ένα τραγούδι, με ευρύτερο, αντιδικτατορικό περιεχόμενο. Στο βιβλίο ”Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους”, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος εξηγεί: ”Ο Σπανός μου είχε δώσει τη μελωδία του τραγουδιού, για να γράψω τους στίχους.΄Εγραψα αυτά που πίστευα, αλλά ο Σπανός μου έλεγε ότι μ’αυτούς τους στίχους η λογοκρισία της χούντας θα γίνει θηρίο. “Ας γίνει”, είπα. “Θα βγάλουμε το τραγούδι, όταν κάποτε θα αλλάξουν οι καιροί”. Τότε μπήκε στη μέση η Μοσχολιού. “Θα καθαρίσω εγώ”, είπε. “Πως; Ο Λαδάς είναι κουμπάρος μου και η θέση του στην κυβέρνηση, όπως και η επιρροή του μεγάλη. Θα πάω να τον βρω, θα τον παρακαλέσω και ίσως γίνει κάτι…” Εγώ γελούσα .Ήξερα ότι ένα τέτοιο τραγούδι σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσε να σπάσει το λογοκριτικό τείχος της δικτατορίας.Όπως κι έγινε. Ο Λαδάς μόνο που δεν έδειρε τη Μοσχολιού. Έτσι, το τραγούδι έμεινε στο συρτάρι και βγήκε πανηγυρικά, όταν επανήλθε η δημοκρατία στην Ελλάδα”.

Παραπονεμένα Λόγια (Σεργιάνι στον Κόσμο, 1979)

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος, Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου

”Πρόκειται για ένα πολιτικό τραγούδι, ένα απ’ τα πολλά που έγραψα όπως τα ‘Τραγούδια του Αγώνα’ που φτιάξαμε με τον Μίκη Θεοδωράκη το ’71. Σε αυτή την ενότητα ήταν και τα ‘Παραπονεμένα λόγια’ αλλά δεν το είχα τελειώσει. Είχα γράψει το πρώτο τετράστιχο και το άφησα στην άκρη. Μετά από χρόνια το έδωσα στον Γιάννη Μαρκόπουλο για να το μελοποιήσει και να το τραγουδήσει ο Νταλάρας. Σε αυτά τα πράγματα να ξέρετε τούτο: ένας στίχος όσο καλός και να είναι, αν δεν βοηθήσει η μαγεία της μουσικής, εάν δεν βοηθήσει η φωνή του τραγουδιστή, η τύχη του αλλάζει. Χωρίς τον Μαρκόπουλο και τον Νταλάρα τι τύχη θα είχε αυτό το τραγούδι;” (Από συνέντευξη του Μάνου Ελευθερίου στον Πιερή Παναγή και στον ”Φιλελεύθερο” της Κύπρου)

Χαροκόπου 1942-1953 (Θέλω να τα Πω, 1982)

Μουσική & Στίχοι: Άκης Πάνου

Ο Γιώργος Νταλάρας συνεργάστηκε στενά με τον Άκη Πάνου, στο περίφημο ”Θέλω να τα πω” ένα album που αξιολογείται ως ένα από τα καλύτερα του δημιουργού, αλλά και του ερμηνευτή. (σ.σ. εμπορικά, ξεπέρασε τις 50.000 πωλήσεις, έγινε χρυσός και θεωρείται ο πιο επιτυχημένος δίσκος όλης της δισκογραφίας του Άκη Πάνου). Παρ΄όλα, από την ηχογράφηση κιόλας του δίσκου οι σχέσεις των δυο αντρών κλονίστηκαν και δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ, ως το θάνατο του συνθέτη. To συγκεκριμένο κομμάτι ξεχωρίζει ανάμεσα στο πλήθος των τραγουδιών του Άκη Πάνου και για έναν ακόμα λόγο: ανήκει στα περίφημα ”μισόλογα τραγούδια”, τα τραγούδια δηλαδή, που κάποιες λέξεις στους στίχους τους, απομένουν μισές – ένα σπάνιο στιχουργικό εύρημα.

Στο βιβλίο των Γιάννη Πετρίδη-Κώστα Ζουγρή ”Τα Τραγούδια Των Ελλήνων”, ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους δημιουργούς, ο Πάνος Κατσιμίχας, (ο οποίος επίσης ανήκει στις εκλεκτές συνεργασίες του Γιώργου Νταλάρα) διαλέγει ως το πιο αγαπημένο του ελληνικό τραγούδι, το ”Χαροκόπου”, λέγοντας τα εξής: ”Κάποιο καλοκαίρι (αρχές της δεκαετίας του ’80), ταξίδευα με πλοίο από Αγκόνα για Πάτρα. Είχα να δω την Ελλάδα σχεδόν δυόμισι χρόνια. Καθόμουν μόνος μου στο κατάστρωμα και κάπνιζα. Πού λεφτά για καμπίνα. Είχα κάνει μιάμιση μέρα ταξίδι με τρένο από Βερολίνο, ήμουν βουτηγμένος σε μαύρες σκέψεις και άυπνος σχεδόν δύο μέρες. Πλησιάζαμε στην Πάτρα, όταν ξαφνικά, δεν ξέρω αν ήταν κάποιο ραδιόφωνο ή κασέτα κάποιου από το πλήρωμα του πλοίου, άκουσα το τραγούδι. Το άκουγα για πρώτη φορά στη ζωή μου κι έτσι όπως ερχόταν από τα μεγάφωνα του καταστρώματος, ελαφριά αλλοιωμένο από τον αέρα της ανοιχτής θάλασσας, κεραυνοβολήθηκα. Έπιασα μια καβάτζα και έκλαιγα σαν μωρό παιδί. “Επτά νομά, σ’ένα δωμά”. Το απόλυτο μπλουζ, το απόλυτο Ουσάκ, η απόλυτη ροκ γλώσσα, η σπαραχτική ερμηνεία του Γιώργου, ο μεγάλος Άκης Πάνου, η μοναξιά της ξενιτιάς, η νοσταλγία, τα βάσανά μου, όλα μαζί. Ένα βαρύ, απελπισμένο, μαύρο τραγούδι, που όμως με λύτρωσε, ίσως γιατί αυτό ακριβώς είναι το blues. Λάδι στις πληγές του αγγέλου”.

Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, μα η αγάπη μένει (1981)

Μουσική: Χρήστος Νικολόπουλος, Στίχοι: Μανώλης Ρασούλης

H -επίσης διαταραγμένη- σχέση του Γιώργου Νταλάρα με τον Μανώλη Ρασούλη, που έθρεψε τις στήλες του Τύπου για πολλά χρόνια, ξεκίνησε από αυτό το τραγούδι-συμμετοχή στον ομώνυμο δίσκο του Δημήτρη Κοντογιάννη, το οποίο συνέπεσε με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και υπήρξε ένα τεράστιο, διαχρονικό σουξέ.

Με τελείωσες (1986)

Μουσική και στίχοι: Γιάννης Καραλής

Το φθινόπωρο του 1986,  σε όλα τα ραδιόφωνα της εποχής ακουγόταν το συγκεκριμένο τραγούδι με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα, σε ζωντανή ηχογράφηση από τις παραστάσεις του τραγουδιστή στο θέατρο Περοκέ. Το τραγούδι αυτό κυκλοφόρησε σε ένα maxi single βινυλίου μαζί με την ”Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων” του Μάνου Χατζιδάκι και του Άρη Δαβαράκη και το ”Ταξίδι στα Κύθηρα” της Ελένης Καραΐνδρου, άλλα δύο τραγούδια που αγαπήθηκαν πολύ. Το videoclip του ”Με τελείωσες” – από τα πρώτα, ίσως το πρώτο videoclip του Νταλάρα – προβλήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορική εκπομπή του Διονύση Σαββόπουλου ”Ζήτω το ελληνικό τραγούδι”.

Μια βραδιά στο Λεβερκούζεν (1987)

Μουσική: Γιώργος Νταλάρας, Μάνος Ξυδούς, Στίχοι: Μάνος Ξυδούς

Οι Πυξ Λαξ υπήρξαν ένα από τα εμβληματικά, ροκ ελληνικά σχήματα – εξίσου εμβληματική ήταν και η συνεργασία τους, το 1997 σε δυο άλμπουμ (single + LP) με τον Γιώργο Νταλάρα, το ”Νυχτερινός περίπατος στην Ιερά Οδό” και το ”Ζωντανή ηχογράφηση στην Ιερά Οδό” που έγιναν πλατινένια. Το δεύτερο μάλιστα έγινε τεράστια εμπορική επιτυχία, καθώς πούλησε περισσότερα από 100.000 αντίτυπα.

Διδυμότειχο Blues (1991) 

Μουσική: Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Στίχοι: Γιάννης – Μπαχ Σπυρόπουλος

Ο ίδιος ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας έχει εξομολογηθεί πως όταν έγραψε αυτό το υπέροχο ροκ-ζεϊμπέκικο που σφράγισε, ουσιαστικά, την αρχή της σόλο καριέρας του είχε στο μυαλό του τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, με τον οποίο, όμως, τελικά δεν τα βρήκαν. Ο Βασίλης, το δισκογράφησε τελικά, σχεδόν 10 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, το 2000, στο πλαίσιο της ζωντανής ηχογράφησης της συναυλίας των ”Τερμιτών”, όμως ήδη το κομμάτι είχε ”σφραγιστεί” από την εκρηκτική ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα. ”Το τραγούδι αυτό είναι βιογραφικό κι αφορά την προσωπική μου ιστορία στο στρατό. (…) Όταν ολοκληρώθηκε το ‘Διδυμότειχο Blues’ και το τραγούδησα μαζί με τον Νταλάρα, είδα τις αντιδράσεις όλων στην εταιρεία, που έλεγαν ότι με το τραγούδι αυτό θα γίνει της κακομοίρας! Το είχε καταλάβει ο Μάτσας. Είχε και τρομερές εμπειρίες βέβαια αυτός. Εγώ δεν περίμενα τίποτα και γι’ αυτό ήμουν κι ελεύθερος. Κι όμως, ήταν καταιγιστική η επιτυχία του. Το ‘Διδυμότειχο Blues’, τώρα, μετά από τόσα χρόνια, το καταλαβαίνω, είναι ένα διαχρονικό τραγούδι κι ένα τραγούδι που δεν ξεφτίζει με τίποτα.” (Από συνέντευξη του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, στον Τάσο Π. Καραντή, στο περιοδικό ”Μετρονόμος”)

Ο Γιώργος Νταλάρας έρχεται στο Ραδιόφωνο 24|7 την Τετάρτη 6 Σεπτεμβρίου στην εκπομπή ‘Πεζοί στον Αέρα’ στις 17.00.

Κεντρική Φωτογραφία: NDP Photo Agency