Η γυναίκα της Ουγκάντα είναι η έννοια της αγωνίστριας

Η Violet προσέγγισε ένα μεσημέρι το πηγάδι και προσφερθήκαμε να της γεμίσουμε εμείς το μπιτόνι για το σπίτι της. Ήμουν εγώ εκείνη την ώρα στην αντλία και άρχισα να δουλεύω το έλασμα με μανία για να βγει το νερό γρήγορα. Δεν ήθελα να αλλάξω με κάποιον, ήθελα να το γεμίσω εγώ, έτσι να νιώσω ότι έστω για εκείνο το μεσημέρι, το νερό που θα έπινε και θα χρησιμοποιούσε σπίτι της, θα το είχα “δουλέψει” εγώ.

Θυμάμαι ακόμα το νερό να φτάνει πάνω πάνω στο μπιτόνι και να σταματάω. Τα χέρια μου πονούσαν και ένιωθα τον ιδρώτα να με λούζει από το πρόσωπο ως τα πόδια, ψάχνοντας να βρω ανάσα. Κι εκείνη, με το 5 μηνών μωρό της τυλιγμένο σε ένα ύφασμα σαν μάρσιπο στην πλάτης της, σήκωσε με τα δυο της χέρια το μπιτόνι (που σίγουρα εγώ θα αγκομαχούσα να σηκώσω με χέρια και πόδια) και με χαρακτηριστική άνεση το έβαλε στο κεφάλι της κι άρχισε να περπατά.

Το 20λιτρο μπιτόνι νερού στεκόταν στο κεφάλι της κι εκείνη περπατούσε με άνεση την ώρα που το μωρό κοιμόταν ήσυχο στην πλάτη της. Δεν το στήριζε με τα χέρια της, το βαρύ πλαστικό στεκόταν με φοβερή ισορροπία στο κεφάλι της. Έβγαλε ένα φρούτο από την τσέπη της κι άρχισε να το δαγκώνει ήσυχα όσο απομακρυνόταν από την κομπανία μας. Στο άλλο χέρι είχε μία μακριά τσάπα για τη δουλειά στο χωράφι.

Οι γυναίκες στην Uganda δουλεύουν τα χωράφια, κρατούν τα σπιτικά τους ζωντανά, μεγαλώνουν τα παιδιά τους και σαν να μην έφτανε όλο αυτό, έχουν να τα βάλουν με μια κοινωνία που για να τις σεβαστεί, πρέπει πρώτα εκείνες να μοχθήσουν, να αντιδράσουν, να επαναστατήσουν.

Ο άντρας είναι ο αφέντης της κοινωνίας αυτής. Εκείνος που έχει δικαίωμα σε περισσότερες από μία γυναίκες. Εκείνος που γεννήθηκε νομίζοντας ότι είναι εντάξει να κακοποιεί με κάθε πιθανό τρόπο τη γυναίκα που βρίσκεται δίπλα του. Εκείνος που μέχρι πριν μερικά χρόνια ήταν ο μόνος που είχε δικαίωμα στην ιδιοκτησία γης. Εκείνος που θα χρειαστεί πάρα πολλά χρόνια να αποδεχθεί και να υιοθετήσει στη ζωή του κάποιες πανανθρώπινες αξίες.

Προσπαθούσα να μην κακιώσω με τους άνδρες που έβλεπα να υποτιμούν τις γυναίκες τους. Με εκείνον που γελούσε όταν έλεγε ότι έχει δυο παιδιά με μία γυναίκα αλλά τα βράδια κοιμάται σε μια άλλη. Με εκείνον που με ρώτησε πώς θα γίνει να αφήσει πίσω την οικογένειά του και να παντρευτεί μια Ελληνίδα. Με εκείνον που στο πορτρέτο που του ζητήσαμε να τον βγάλουμε με τη γυναίκα του, έβαλε το χέρι του στο κεφάλι της και το έσπρωξε προς τα κάτω για να γονατίσει εκείνη δίπλα του για τη φωτογραφία. 

Φωτογραφίες: Νικόλας Μάστορας

Και προσπαθούσα να μην τσαντιστώ γιατί έτσι μεγάλωσαν, έτσι έμαθαν και σε καμία περίπτωση δεν βρισκόμουν ούτε εγώ ούτε κανένας άλλος εκεί για να του πει πώς να ζει. Τις αλλαγές στις κοινωνίες των ανθρώπων δεν μπορείς ούτε να τις επιβάλεις, ούτε να τις επικολλήσεις, αντιγράφοντας από τη δική σου φάλτσα κοινωνία. Μπορείς μόνο να γίνεις κι εσύ η δύναμη της αλλαγής. Η ActionAid βρίσκεται στην Ουγκάντα και σε τόσες άλλες περιοχές στον κόσμο για να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων, για να καλυτερεύσει τις συνθήκες διαβίωσής τους, για να τους δείξει το δρόμο προς ένα καλύτερο μέλλον.

Τις ημέρες που βρέθηκε η αποστολή 45 αναδόχων της ActionAid Hellas στη Βόρεια Ουγκάντα και την περιοχή του Παντέρ, είχαμε την τύχη να επισκεφθούμε μερικά σημαντικά έργα της ActionAid στην περιοχή. Είδαμε έναν συνεταιρισμό γυναικών που συσπειρώθηκαν για να καλλιεργήσουν τη γη και να βγάλουν χρήματα για να έχουν τη δική τους γη, τα δικά τους έσοδα για να στείλουν τα παιδιά τους σχολείο, για να πληρώσουν τα νοσήλεια στην επόμενη γέννα με ή χωρίς τον πατέρα στο κάδρο.

Είδαμε γυναίκες να μιλούν περήφανα μπροστά μας για τον αγώνα τους, για το ότι μπορούσαν να έχουν χρήματα, για το ότι μπορούσαν με ψηλά το κεφάλι να δανειστούν χρήματα, για το ότι διεκδικούσαν ολοένα και περισσότερα για εκείνες και τα παιδιά τους. Είδαμε γυναίκες να σχηματίζουν μια θεατρική ομάδα και να παίζουν μπροστά μας μια μικρή σατυρική κωμωδία για την ιδιοκτησία της γης. Τις ακούσαμε να λένε για το πώς αυτό το έργο περιοδεύει από χωριό σε χωριό, μπαίνοντας στο μάτι των ανδρών, εξηγώντας σε κάθε γυναίκα ότι έχει δικαίωμα στη γη, έχει δικαίωμα στην ανεξαρτησία.

Είδαμε άνδρες να στέκονται δίπλα σε αυτές τις γυναίκες και να τις κοιτούν με μάτια μεγάλα, γεμάτα θαυμασμό και προσμονή για ένα διαφορετικό αύριο.

Στην επίσκεψή μας σε ένα άσυλο της ActionAid για κακοποιημένες γυναίκες και παιδιά ορφανά από γονείς με HIV, άκουσα ότι σε συγκεκριμένο δείγμα 100 γυναικών από την Ουγκάντα, οι 75 από αυτές έχουν υποστεί βία. Σωματική, λεκτική, ψυχολογική, τι διαφορά έχει; Κι ακόμα κι αν τα ποσοστά που σερβίρονται από έρευνες τα κοιτώ πάντα με επιφύλαξη, ειδικά αν το δείγμα είναι μικρό και συγκεκριμένο, αυτό που δεν μπορούσα να μην αποδεχθώ ήταν η εικόνα της πανέμορφης γυναίκας που βρέθηκε εκεί κοντά μας για να μοιραστεί τη δική της ιστορία.

Η Asia είδε τον άνδρα που την χτυπούσε επί σειρά ετών, να κλέβει ένα πρωί τα παιδιά της και να τα παίρνει μακριά της για 3 ολόκληρους μήνες. Το μικρότερο από τα παιδιά της ακόμα θήλαζε όταν το πήρε από την αγκαλιά της. Όσες φορές κι αν ζήτησε από την αστυνομία να την βοηθήσει, εκείνοι γυρνούσαν το κεφάλι. Με τη βοήθεια άλλων γυναικών της περιοχής στην οποία έμενε, οι οποίες της πρότειναν να απευθυνθεί στην ActionAid, βρήκε έναν δικηγόρο και επιτέλους οι Αρχές αποφάσισαν να κυνηγήσουν τον άνδρα και να δώσουν πίσω στην Asia τα παιδιά της. Μετά από σειρά δικαστηρίων κατάφερε να φύγει μακριά του και ο άνδρας να μπει στην φυλακή.

Η ιστορία αυτή θα ήταν άλλη μια ιστορία κακοποίησης αν η Asia δεν είχε καταφέρει όσα κατάφερε στην συνέχεια. Με τη βοήθεια του καταφυγίου για κακοποιημένες γυναίκες, ήρθε στην πρωτεύουσα Καμπάλα να ζήσει, πήρε δάνειο και άνοιξε το δικό της κομμωτήριο. Όση ώρα στεκόμασταν απέναντί της μιλούσε με δάκρυα για το ξύλο που έτρωγαν τα παιδιά, για το τι πέρασαν εκείνα μακριά της. Καμία μεγαλύτερη λύτρωση από το “είμαι ευτυχισμένη” που είπε στο τέλος για τη ζωή που ζει τώρα με τα παιδιά της, τη δική της επιχείρηση, το δικό της μέλλον.

Το 2005 είχα την τύχη να έχω καθηγήτρια την Chantal Mouffe, μία από τις πιο ισχυρές γυναικείες φιγούρες της πολιτικής θεωρίας των ημερών μας, εκείνη που μαζί με τον Ernesto Laclau καθιέρωσε και στήριξε τον όρο “agonism” έναντι στον Πραγματισμό των Μαρξιστών. Απέναντι στο κοινωνικό κονσένσους που επιζητούσαν οι Habermas και Rawls για τις δημοκρατικές κοινωνίες, η Mouffe υποστήριζε ότι “ενώ αναζητούμε ένα τέλος στις διαμάχες, αν θέλουμε οι άνθρωποι να είναι ελεύθεροι, πρέπει πάντα να επιτρέπουμε την πιθανότητα ύπαρξης διαμάχης και να δίνουμε την κατάλληλη αρένα ώστε οι διαφορές να επιλυθούν”.

Οι γυναίκες της Ουγκάντα όπως και πάρα πολλές γυναίκες αυτού του κόσμου, οφείλουν να κάνουν το βήμα μέσα σε αυτή την αρένα και να λύσουν τις διαφορές τους με τη δική τους μικρή ή μεγαλύτερη κοινωνία. Οφείλουν να παλέψουν για τα δικαιώματά τους, μπαίνοντας σε συνεταιρισμούς, παίζοντας σε θεατρικές ομάδες, αποκτώντας γη και ανεξαρτησία, πατώντας πόδι σε εκείνους που τις τυραννούν.

Ζώντας ανεξάρτητα και περήφανα όπως ζει η Violet με την 5 μηνών Fidelis και το άλλο της κορίτσι.

Η ActionAid, όπως είχα την απεριόριστη χαρά να δω με τα ίδια μου τα μάτια, είναι δίπλα σε αυτές τις γυναίκες και τους δίνει τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να οικοδομήσουν ένα καλύτερο μέλλον, για εκείνες, τους άνδρες τους και τα παιδιά τους.