Ο Che Guevara και οι γυναίκες

Συμπληρώνονται 50 χρόνια από τις 9/10/1967 που ο Ernesto “Che” Guevara εκτελέστηκε από έναν στρατιώτη, στη ζούγκλα της Βολιβίας. παραδίδοντας στην αιωνιότητα τις διάσημες τελευταίες λέξεις του: “Χτύπα δειλέ, θα σκοτώσεις μόνο έναν άντρα”. Ήταν 39 χρονών. Η σορός του, πεταμένη πρόχειρα σε έναν ομαδικό τάφο (σ.σ. χωρίς τα χέρια του, που ακρωτηριάστηκαν, προκειμένου να αποτελέσουν αποδεικτικά στοιχεία), ανακαλύφθηκε το 1997, από μια ομάδα Κουβανών ιατροδικαστών, μεταφέρθηκε στην Σάντα Κλάρα και ενταφιάστηκε με τιμές. Η ιστορία του έζησε. Στα χρόνια που πέρασαν, γράφτηκε και ξαναγράφτηκε, σχολιάστηκε, αμφισβητήθηκε, διαδόθηκε στόμα με στόμα,  σαν παραμύθι.  Εκατομμύρια άνθρωποι λάτρεψαν τον Comandante Che Guevara. Ή τον μίσησαν, τον λοιδόρησαν. Τον αποθέωσαν, τον συνέκριναν με τον Χριστό. Η εικόνα του – αυτή η περίφημη φωτογραφία που του τράβηξε ο Αlberto Corda σε ένα μπαλκόνι στην Κούβα, και που τον έδειχνε να κοιτάει προς το μέλλον, με μάτια που έκαιγαν  – έγινε σημαία, τραγούδι, πόστερ, μπλουζάκι, κούπα, μπρελόκ, “η πιο διάσημη φωτογραφία στον κόσμο και σύμβολο του 20ου αιώνα”. Ένα εμπορεύσιμο πια, brand, κενό από τον ίδιο.

Γράφτηκε πως ο Che χρωστάει τον μύθο του στο ότι πέθανε νωρίς. Και στο ότι ήταν όμορφος – ένας ροκ σταρ επαναστάτης, περισσότερο κοντά στην παράδοση του Lennon ή του Cobain παρά του Marx. Οι γυναίκες τον ήθελαν, τον ονειρεύονταν. Έκανε 2 γάμους και απέκτησε 5 (σ.σ. κάποιοι λένε 6) παιδιά από 3 διαφορετικές συντρόφους. Φλέρταρε κι άλλες, αγάπησε ή κοιμήθηκε με κάμποσες αφοσιώθηκε μόνο σε μία: την επανάσταση.

‘Δεν θα ήμουν άντρας, αν δεν αγαπούσα τις γυναίκες’, είχε πει. ‘Αλλά δεν θα ήμουν επαναστάτης, αν, από αγάπη για τις γυναίκες, παραμελούσα έστω κι ένα από τα καθήκοντά μου’

Οι γυναίκες της ζωής του

 “H παιδική ηλικία είναι πεπρωμένο”- για τον Che, αυτό ισχύει απολύτως. Γιος 2 μποέμ ξεπεσμένων αριστοκρατών, μεγαλωμένος στην Αργεντινή, με ιρλανδέζικες ρίζες, πέρασε το μεγαλύτερο μέρος των παιδικών του χρόνων άρρωστος από θηριώδεις κρίσεις άσθματος που τον καθήλωναν με τις ώρες σε ένα κρεβάτι. Για να περάσει την ώρα του έπαιζε σκάκι και διάβαζε – βιβλία περιπέτειας, ποίηση, ταξιδιωτικά μυθιστορήματα, Μποντλέρ και Βοκάκιο, Ζολά και Φρόιντ, Αριστοτέλη και Έλληνες κλασικούς. Kαι Ιούλιο Βερν που ήταν ο αγαπημένος του. Στα 12 του, λέγεται, είχε μια παιδεία που αντιστοιχούσε σε ένα αγόρι 18 χρονών, παρότι,  η σωματική του διάπλαση δεν ήταν ανάλογη – ήταν μάλλον ισχνός, όχι ιδιαίτερα ψηλός.

 Photo credit: AP Images

O Ernesto Che Guevara με τους γονείς του στο αεροδρόμιο της Αβάνας, το 1959.

 Παρ’ όλα αυτά, συμμετείχε στην ομάδα του ράγκμπι, στο σχολείο του όπου αγωνιζόταν με ενθουσιασμό, ωθώντας τον εαυτό του ως την κατάρρευση, τρέχοντας και παίζοντας σαν να μην υπάρχει αύριο. Σε όλη του τη ζωή, θα είχε την ίδια, σχεδόν “διεστραμμένη” αντίληψη για τα προβλήματά του – είτε αυτά ήταν το ράγκμπι είτε ο καπιταλισμός: πίστευε πως αν τα αγνοούσε ή τα πολεμούσε με πάθος, θα τα έλυνε, θα τα εξαφάνιζε.

Αλλά ναι, ήταν γοητευτικός – ένας μελαχρινός, μελαγχολικός νεαρός, με υγρά μάτια, καρδιά ποιητή και ψυχή αλήτη, διψασμένη για περιπέτεια

Η ξαδέλφη του, η “Νεγρίτα”, ήταν ο πρώτος του εφηβικός έρωτας. Τη συνόδευε στους χορούς, όπου γελούσαν και χόρευαν φριχτά τάνγκο – λέγεται πως ο Che ήταν “κουφός στη μουσική” δεν είχε καμιά αίσθηση του ρυθμού και γι’ αυτό απομνημόνευε τα βήματα. Ήταν όμως τρυφερός, αστείος και διασκεδαστικός. “Όταν πηγαίναμε σε χορούς, – θυμόταν –  η ‘Νεγρίτα’ σήκωνε τις πιο άσχημες να χορέψουν μαζί του για να μην μείνουν παραπονεμένες (…) Μεταξύ μας υπήρχε ένα είδος ερωτικού ειδυλλίου (…) Ήξερε απέξω τα ‘Είκοσι ερωτικά ποιήματα κι ένα τραγούδι απελπισμένο’ του Πάμπλο Νερούδα και τα απήγγειλε ένα προς ένα. Είχε σπουδαία μνήμη”.

Αν η “Νεγρίτα” ήταν ο πρώτος του πλατωνικός έρωτας, τις πρώτες του σεξουαλικές εμπειρίες τις είχε με την “Νεγρα Καμπρέρα” μια υπηρέτρια – σύμφωνα με τους βιογράφους του, δεν ήταν η μόνη οικιακή βοηθός που θα δεχόταν την “εύνοιά” του. Στα 20 του, σ’ έναν γάμο, γνωρίζει και ερωτεύεται την Μaria del Carmen Chichina Ferreyra, μια 16χρονη καλλονή με μεγάλα μάτια, κόρη μιας πλούσιας οικογένειας, της παλιάς κορδοβέζικης αριστοκρατίας. Ήταν ένας διανοούμενος φτωχο-διάβολος, ήταν μια “πριγκίπισσα” της επαρχιώτικης μπουζουαρζίας  –ο καθένας από τους 2 αντιπροσώπευε ό,τι ο άλλος περιφρονούσε. Κι ωστόσο ερωτεύτηκαν. Ανέλπιστα και βαθιά. Στα τραπέζια, στους χορούς, οι φίλοι τους – οι παρφουμαρισμένοι αριστοκράτες νεαροί με τις δερμάτινες μπότες και τις μεταξωτές γραβάτες – γελούσαν με το νάιλον πουκάμισο του Εrnesto, τα ανακατεμένα μαλλιά, την έλλειψη τυπικότητας, την ατημελησία του. Αλλά όταν άνοιγε το στόμα του και μιλούσε για τα θέματα που αγαπούσε –  για λογοτεχνία, φιλοσοφία, ταξίδια ή πολιτική – τους καθήλωνε όλους. Κι έτσι “το στιλ Guevara ήταν αυτό που νικούσε τελικά και με το που έφτανε ο Εrnesto σε μια συνάντηση, αντί να νιώθει ταπείνωση για τη φτώχεια του μπροστά στα αγαθά της ολιγαρχίας, κατάφερνε να επιβάλλει την ανεμελιά του”.

 Photo credit: AP Images

Παρ’όλα αυτά, ο γάμος με την Chichina, αποκλειόταν – οι γονείς της δεν θα το επέτρεπαν ποτέ.  Πληγωμένος από την απόρριψη και από την αναποφασιστικότητα της αγαπημένης του, ο Εrnesto θα έφευγε για το “μεγάλο ταξίδι του”: μια περιπλάνηση στην Νότια Αμερική , 4.500 χιλιόμετρα, συντροφιά με τον φίλο του Alberto Granado και μια μοτοσικλέτα. Ο χωρισμός τον βρήκε κάπου στην Χιλή, μέσα σε ένα ευγενικό γράμμα  – η Chichina τον πληροφορούσε πως είχε αποφασίσει να μην τον περιμένει. Eκείνη θα ζούσε μια διαφορετική, “κανονική” ζωή.  Και ο Εrnesto, θα γινόταν ο Che.

Η “μητρική” Hilda

Κατά το ταξίδι του στην Γουατεμάλα, θα γνωρίσει την Hilda Gadea, μια εξόριστη Περουβιανή, με ινδιάνικες και κινέζικες ρίζες. Η Hilda που είχε σπουδάσει οικονομία στη Λίμα και ήταν η πρώτη γυναίκα μέλος της κομματικής ηγεσίας του περουβιανού APRA (Λαϊκή Επαναστατική Αμερικανική Συμμαχία)θα γίνει ένα από τα πρόσωπα που θα βοηθήσουν στην πολιτική αφύπνιση του Guevara, στη μεταμόρφωσή του από ρομαντικό φιλόσοφο, σε παθιασμένο επαναστάτη. Μαζί της συζητά για τις αλλαγές στη Βολιβία, τη Γουατεμάλα, τη Σοβιετική Ένωση, για τον μαρξισμό, για τον αγώνα ενός καλύτερου μέλλοντος για το προλεταριάτο. Μέσω εκείνης θα γνωρίσει και μια ομάδα Κουβανών οπαδών του Castro που ζουν σε εξορία στην Γουατεμάλα και θα ξυπνήσει το ενδιαφέρον του για την επαναστατική πάλη στην Κούβα. Αλλά η – μάλλον ασχημούλα – Hilda είναι περισσότερο μια companera, μια μητρική φιγούρα για κείνον. Τον βοηθά οικονομικά, τον περιθάλπτει, τον προμηθεύει με φάρμακα για το άσθμα του. Ο Che θαυμάζει το πνεύμα, την εξυπνάδα, το κουράγιο της. Και το sex μαζί της είναι καλό.  Ίσως οι δρόμοι τους να χώριζαν, όμως η Hilda μένει έγκυος. Παντρεύονται στο Μεξικό, στις 18 Αυγούστου 1955 και τον επόμενο χρόνο, στις 15/2/50 γεννιέται η κόρη τους Hilda – Βeatriz (ή Hildita).

Όμως ο Che, δεν είναι φτιαγμένος για γάμο. Στα τέλη του 1956, επιβιβάζεται με τον Fidel Castro, σε ένα πλοιάριο για την Κούβα.

Η Αleida της επανάστασης

Η Aleida March, η δεύτερη γυναίκα του, ήταν ο πρώτος του μεγάλος, σοβαρός, ενήλικος έρωτας – ένα κινηματογραφικό  love story που γράφτηκε μέσα στις φλόγες της επανάστασης. Eκείνη ήταν μια όμορφη, ξανθιά Κουβανή, ταπεινής καταγωγής, μια δασκάλα που είχε περάσει στην παρανομία. Γνωρίστηκαν to 1958, σε ένα αντάρτικο στρατόπεδο, στη Σιέρα δελ Εσκραμπέι – στην αρχή της φάνηκε πολύ μεγάλος. Aλλά ο Che γοητεύτηκε αμέσως.

“Χρειάστηκε να περάσουν κάμποσα χρόνια προκειμένου να μάθω πώς είχε βιώσει ο Che τη συνάντησή μας”, θα έγραφε η Aleida, χρόνια αργότερα, στο βιβλίο “Η ζωή μου με τον Che”. “Ήταν σ’ ένα γράμμα που έλαβα από το Κονγκό το 1965, γεμάτο νοσταλγικές αναπολήσεις, όπου μου αποκάλυψε τι είχε σκεφτεί βλέποντάς με εκείνη τη στιγμή και τις μέρες που ακολούθησαν· τι είχε νιώσει, καθώς βρέθηκε να παλεύει διχασμένος ανάμεσα στον πειθαρχημένο επαναστάτη και στον άντρα με τα συναισθήματα και τις ανάγκες του, όταν είδε “μια ξανθιά και στρουμπουλή δασκαλίτσα”, κι ιδιαίτερα το απόγευμα που ψηλάφισε το σημάδι από ένα τσιρότο και ακολούθησε μια πάλη (σύντομη) ανάμεσα στον άψογο επαναστάτη και στον άλλο τον αληθινό, που έχασε μάλλον από ντροπή, αν και χρύσωνε το χάπι με την εικόνα του άψογου”.

Έτρεμε για τη ζωή της. Της ψιθύριζε ποιήματα, στη διάρκεια των μαχών, ανάμεσα στους πυροβολισμούς. Στην  πολιορκία της Σάντα Κλάρα έγιναν εραστές. Παντρεύτηκαν με κουμπάρο τον Fidel Castro και απέκτησαν τέσσερα παιδιά: την Aleida, τον Camilo, την Celia και τον Ernesto. Παρά τις σποραδικές εκρήξεις πάθους (σ.σ. λέγεται πως η Aleida ήταν υπερβολικά ζηλιάρα και κουραστική, του έκανε σκηνές όποτε έβλεπε στο περιβάλλον του νέες, όμορφες γυναίκες), ο Che, συνέχιζε να την αγαπά τρυφερά, τσαλαβουτώντας, ωστόσο στη μωβ μελαγχολία του τέλους, που το έβλεπε να έρχεται.

  Photo credit: AP Photo/Franklin Reyes

Η Aleida March, η 2η σύζυγος του Κομαντάντε.

Από τα ταξίδια του, σε όλα τα μέρη του κόσμου, της έστελνε κάρτες, με τις σκέψεις του, με αφιερώσεις, κασέτες με ερωτικά ποιήματα – σαν εκείνα που της διάβαζε στο σκοτάδι του υπνοδωματίου τους. Από το Παρίσι, το 1965, της γράφει: “Πέρα από κάθε αμφιβολία, έχω αρχίσει να γερνάω. Είμαι όλο και πιο ερωτευμένος μαζί σου και μου λείπει ολοένα και πιο πολύ το σπίτι, τα παιδιά, όλος αυτός ο μικρός κόσμος που περισσότερο τον μαντεύω παρά τον ζω. Σε τούτη την προχωρημένη ηλικία που κουβαλάω, αυτό είναι πολύ επικίνδυνο’ εσύ μου είσαι αναγκαία κι εγώ είμαι μονάχα μια συνήθεια…”.

Σε μερικά γράμματα, “κερδίζει” ο επαναστάτης: “Βοήθησε με τώρα, Αleida, να είσαι δυνατή και να μη μου θέτεις προβλήματα που δεν μπορούν να λυθούν. Όταν παντρευτήκαμε, ήξερες ποιος είμαι. Πράξε κι εσύ το δικό σου καθήκον κάνοντας πιο υποφερτό το δρόμο μου, που είναι μακρύς ακόμη. Να μ’αγαπάς, με πάθος αλλά και με κατανόηση. Ο δρόμος μου έχει ήδη χαραχτεί, κανένας δε θα με σταματήσει παρά μόνο ο θάνατος. Αυτό που κουβαλάω μέσα μου δεν είναι καμιά ανέμελη δίψα για περιπέτειες με ότι συνεπάγεται, κι’ εγώ το ξέρω. Εσύ θα έπρεπε να το μαντεύεις”.

Μη λυπάσαι τον εαυτό σου. Όρμησε στη ζωή και νίκησε την. Κάποια κομμάτια της διαδρομής θα τα διανύσουμε μαζί

Κι αλλού πάλι, παίρνει το “πάνω χέρι” ο εραστής “Μοναδική μου εσύ στον κόσμο, (Αυτό το δανείστηκα απ’ τον γερο-Hikmet.) Τι μάγια έχεις κάνει στο φτωχό σαρκίο μου και δε με νοιάζουν πια οι αληθινές αγκαλιές, παρά ονειρεύομαι τις κοιλότητες όπου μ’ έβαζες να φωλιάζω, τη μυρωδιά και τα τραχιά, χωριάτικα χάδια σου”.

Photo credit: AP Photo/Mata Kokkali

Η μεγάλη κόρη του Che και της Aleida March, η Aleida Guevara. Η φωτογραφία τραβήχτηκε κατά την επίσκεψή της στην Αθήνα το 1997.

Παρ’ όλα αυτά συνεχίζει να φεύγει μακριά της, στην Ευρώπη, στην Κίνα, στην Αφρική, στον Κονγκό και στο τέλος στη Βολιβία, κυνηγώντας την ουτοπία της επανάστασης σαν Δον Κιχώτης που κυνηγά ανεμόμυλους. Εκ των υστέρων θα γραφτούν διάφορα για τις γυναίκες που γνώρισε στα ταξίδια του – περαστικά φλερτ, σύντομες, ιδρωμένες συναντήσεις ανάμεσα σε μέρες και νύχτες που τις ρήμαζε η αγωνία της μάχης. Λέγεται πως απέκτησε ακόμα έναν γιο, τον Omar Perez, καρπό μιας φλογερής νύχτας με την Lidia Rosa Lopez.

Λέγεται ακόμα πως είχε σχέση με την Τania (αλλιώς Tamara Bunke Βider)  μια αντάρτισσα, που πολέμησε και πέθανε στο πλευρό του στη Βολιβία, μια μυστηριώδη Μάτα Χάρι (κατά άλλους κατάσκοπο της Στάζι και της KGB) που τον ερωτεύτηκε βαθιά. Στο τελευταίο γράμμα προς την οικογένειά της, η Τania έστειλε αυτό το ποίημα: Ώστε πρέπει να φύγω αφήνοντας ανάμνηση/Όπως τα λουλούδια που μαραίνονται;/Θα ξεχαστεί λοιπόν το όνομά μου;/Δε θα μείνει τίποτα από μένα στη γη;” Περιέργως , δεν έγινε έτσι. Τα οστά της Tania – μιας ηρωίδας της επανάστασης” κατά τον Fidel Castro – εντοπίστηκαν σε ένα μικρό λάκκο κοντά στο Βιγιεγκράντε, μεταφέρθηκαν στην Σάντα Κλάρα και θάφτηκαν στο μαυσωλείο του Che, δίπλα στη σορό του. Η Tania, τελικά, ήταν η μοναδική γυναίκα που στάθηκε στο πλευρό του Che Guevara. Ως την αιωνιότητα.

 Photo credit: AP Images

Κεντρική φωτογραφία: AP Photo