Πανελλήνια μέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού: Τι είναι (και τι δεν είναι) το bullying
- 6 ΜΑΡ 2024
Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού. Το φαινόμενο του εκφοβισμού (bullying) και της βίας στον χώρο του σχολείου παρουσιάζει αυξανόμενες και πολυπαραμετρικές διαστάσεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και στον διεθνή χώρο, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια.
Ο όρος σχολικός εκφοβισμός χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση, κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Έρευνες σε ενήλικο πληθυσμό αποκαλύπτουν ότι πολλοί φαίνεται να είναι αυτοί που έχουν βιώσει ως παιδιά μια άμεση ή έμμεση μορφή θυματοποίησης, για μία ή περισσότερες φορές, ενώ κάποιοι άλλοι υπήρξαν παρατηρητές εκφοβιστικών ενεργειών στο σχολείο.
Pexels
Οι μορφές βίας στον σχολικό εκφοβισμό
Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να προσλάβει ποικίλες μορφές, όπως είναι η λεκτική βία, σωματική κακοποίηση, τα κακοήθη πειράγματα, αποκλεισμό του παιδιού από την ομάδα και αρπαγή ή καταστροφή πραγμάτων. Αυτές διακρίνονται σε άμεσες και έμμεσες εκφοβιστικές συμπεριφορές. Ως άμεσες μορφές χαρακτηρίζονται η φυσική επίθεση (πχ. κλωτσιές) και η λεκτική κακοποίηση (πχ. βρισιές), ενώ ο κοινωνικός αποκλεισμός και η διάδοση φημών, θεωρούνται έμμεσες μορφές.
Ο διαδικτυακός σχολικός εκφοβισμός (Cyber Bulling), αν και είναι ένας καινούργιος τύπος έμμεσης κυρίως θυματοποίησης, παρουσιάζει αύξηση χρήσης τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με έρευνα, οι θύτες που εκφοβίζουν τα θύματα τους μέσω του διαδικτύου είναι συνήθως ανώνυμοι και συχνά κοινωνικά απομονωμένοι, γίνεται μέσω Η/Υ κυρίως, σε μορφή μηνύματος, αλλά και μέσω κινητών τηλεφώνων, blogs καθώς και ιστοσελίδων.
Μπορεί να περιλαμβάνει απειλές, σεξουαλική παρενόχληση, υποτιμητικά σχόλια ή και δημοσιοποίηση των προσωπικών δεδομένων συνήθως φωτογραφιών (fotobullying) των θυμάτων στο διαδίκτυο. Έρευνα που έγινε το 2010 διαπίστωσε ότι η λεκτική βία είναι περισσότερο συνήθης από τη φυσική κακοποίηση και τον διαδικτυακό, σχολικό εκφοβισμό.
5 χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού
- Η πρόθεση του δράστη να βλάψει
- Το αποτέλεσμα είναι να προκληθεί βλάβη (σωματική/ψυχολογική) στο άτομο που είναι δέκτης της επιθετικής συμπεριφοράς
- Περιλαμβάνει άμεσους και έμμεσους τύπους
- Υπάρχει επανάληψη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς
- Η ασυμμετρία της δύναμης
Συνεπώς για να θεωρηθεί εκφοβισμός μία συμπεριφορά, θα πρέπει να υπάρχει ανισορροπία δύναμης, στόχος να προκληθεί κάποιου είδους βλάβη, να γίνεται από πρόθεση και κατ’ επανάληψη. Οι πράξεις του εκφοβισμού συνήθως είναι προγραμματισμένες και απειλούν σοβαρά τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού που εκφοβίζεται, ενώ συχνά ακολουθεί και επίρριψη ευθυνών στο ίδιο το παιδί. Μία σύγκρουση μεταξύ δύο ή περισσότερων παιδιών εντός ή εκτός σχολικού περιβάλλοντος, δεν αρκεί για να μιλήσουμε για εκφοβισμό.
Μία ακόμη σύγχυση μπορεί να δημιουργηθεί από τα ίδια τα παιδιά που εκφοβίζουν ή παρατηρούν, τα οποία μπορεί να ισχυριστούν ότι μία συμπεριφορά εκφοβισμού δεν είναι τίποτε περισσότερο ή λιγότερο από «πλάκα» ή «πείραγμα». Ωστόσο, μία σημαντική διαφορά είναι ότι η πλάκα συμβαίνει μεταξύ φίλων, ενώ ο εκφοβισμός όχι.
Τι προβλέπει ο νόμος για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού
Το πρόγραμμα «Ζούμε Αρμονικά ΜΑΖΙ, Σπάμε τη Σιωπή!», εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού για την πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού και της βίας, που περιλαμβάνει μέτρα, όπως ο διπλασιασμός ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, η ενίσχυση των υποστηρικτικών φορέων όπως τα ΚΕΔΑΣΥ, οι επιμορφώσεις εκπαιδευτικών, η εισαγωγή σχετικών θεματικών στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων (σεξουαλική αγωγή, σεβασμός στη διαφορετικότητα κτλ) και ο εμπλουτισμός των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών κ.ά.
Το πρόγραμμα, μεταξύ άλλων προβλέπει:
- Νέες δομές για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας, σε κεντρικό επίπεδο, σε επίπεδο Διεύθυνσης Εκπαίδευσης και σχολικής μονάδας.
- Συστηματικές επιμορφώσεις εκπαιδευτικών.
- Πλατφόρμα για αναφορές περιστατικών ενδοσχολικής βίας, ακόμη και ανώνυμες εκ μέρους των μαθητών.
