Feminine rage: Η οργή των γυναικών είναι νορμάλ κι εκτός οθόνης
- 6 ΦΕΒ 2024
Μια γρήγορη ματιά στα αποτελέσματα αναζήτησης του TikTok για τη «γυναικεία οργή» (feminine rage) λέει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Οι γυναίκες, που φωνάζουν και εκφράζουν το θυμό τους χωρίς ντροπή, παρουσιάζονται σαν να είναι κάτι σοκαριστικό. Αλλά είναι πραγματικά τόσο διαφορετική η γυναικεία οργή από εκείνη των ανδρών, ή απλώς τη βλέπουμε λιγότερο στην οθόνη;
Πολύ πριν την εποχή του κινηματογράφου και των social media, στην τέχνη της ζωγραφικής, η εικόνα μιας εξαγριωμένης γυναίκας, συμβόλιζε συχνά το απόλυτο κακό: Στον πίνακα του Adolphe-William Bouguereau του 1862, Ο Ορέστης που καταδιώκεται από τις Ερινύες, οι χθόνιες θεότητες κραδαίνουν τα όπλα τους, καταδιώκοντας στον Ορέστη. Και η Μέδουσα του Καραβάτζο, μια αδικημένη γυναίκα που μεταμορφώθηκε σε τέρας, είναι απλώς ένα κομμένο κεφάλι. Κι όμως το πρόσωπό της είναι γεμάτο οργή, με το στόμα ανοιχτό να ουρλιάζει.
Αιώνες μετά, η τηλεόραση και ο κινηματογράφος έχουν προσφέρει παρόμοια πορτρέτα γυναικείας οργής. Εντυπωσιακές σκηνές σε μια κουλτούρα που εξακολουθεί να προτιμά κυρίως τις γυναίκες, είτε να μεταφέρουν το θυμό τους ήρεμα και σιωπηλά, είτε να τον εκφράζουν σε ένα μισογυνιστικό πλαίσιο (τη μανιακή ή υστερική γυναίκα).
Η γυναικεία οργή στη μικρή οθόνη
Είναι ενθαρρυντικό να βλέπεις μια γυναίκα να θυμώνει «άκομψα», όπως η προσφάτως διαζευγμένη Rachel Fleishman, την οποία υποδύεται η Claire Danes, στη σειρά Fleishman Is in Trouble.
Οι γυναίκες που δείχνουν οργή στο σπίτι, όπως ο χαρακτήρας της Ali Wong, στη σειρά του Netflix Beef, διαταράσσουν το έμφυλο στερεότυπο, σύμφωνα με το οποίο οι γυναίκες επιτρέπεται να οργίζονται μόνο σε σχέση με τους ρόλους τους ως φροντιστές. Ο θυμός της Wong στο Beef, ακόμα και όταν δικαιολογείται, είναι καταστροφικός και όλα στη ζωή της καταρρέουν εξαιτίας του, συμπεριλαμβανομένης της σχέσης της με την οικογένειά της.
Σε άλλα παραδείγματα γυναικών που η οργή τους μαίνεται σε έναν οικιακό χώρο, μερικές φορές υπάρχει μια κωμική, παράπλευρη ζημιά. Στην 1η σεζόν του Dead to Me, η Jen, (Christina Applegate) μια χήρα μητέρα με πρόβλημα συμπεριφοράς, ξεσπά την οργή της στην πεθερά της, χτυπώντας την τούρτα που πήρε για το μνημόσυνο του εκλιπόντος συζύγου της.
Στο Mad Men, η Betty Draper, (January Jones) μια νοικοκυρά της δεκαετίας του 1960, εγκλωβισμένη σε έναν γάμο κακίας και εξαπάτησης, στέκεται στην αυλή της με το αραχνούφαντο νυχτικό της, κρατώντας ένα τουφέκι στραμμένο προς τον ουρανό. Πυροβολεί τα πουλιά καθώς ένας τρομοκρατημένος γείτονας κοιτάζει, φωνάζοντάς της. Εκείνη τον αγνοεί και συνεχίζει να πυροβολεί, μ΄ένα τσιγάρο στα χείλη της.
Η οργή μιας γυναίκας μπορεί όμως να έχει και ηρωική διάσταση. Σκέψου τα αμέτρητα κοντινά πλάνα, στο οργισμένο πρόσωπο της Elisabeth Moss στη δυστοπία του The Handmaid’s Tale. Ή την οργή των έφηβων κοριτσιών στο Yellowjackets, που μετά από ένα τραγικό αεροπορικό δυστύχημα, καλούνται να επιβιώσουν στη μέση του πουθενά.
Σε πολλές περιπτώσεις, η γυναικεία οργή μπορεί να είναι η έσχατη λύση, ένας τρόπος για μια γυναίκα να αποκτήσει επιτέλους αυτό που επιθυμεί απεγνωσμένα: κάθαρση, εκδίκηση, δικαιοσύνη, ειρήνη.
Η γυναικεία οργή στον κινηματογράφο
Η γυναικεία οργή, όμως προβάλλεται πιο απενοχοποιημένα πια και στον κινηματογράφο. Η Mia Goth στο Pearl ή η Toni Collette στο Hereditary, ζουν στιγμές συναισθηματικής κορύφωσης, σε ταινίες γεμάτες θυμό, που οι χαρακτήρες τους «σιγοβράζουν» μέχρι να εκραγούν. Οδηγούνται σε βία, χάος και καταστροφή. Και απευθύνονται σε άνδρες.
Τι κάνει όμως αυτές τις σκηνές τόσο ξεχωριστές, εκτός από το γεγονός ότι οι γυναίκες και όχι οι άνδρες, είναι δυνατές και θυμωμένες; Η θέση της γυναίκας στην κοινωνία με τις συμπαραδηλούμενες προσδοκίες υπακοής, νοικοκυροσύνης και υποταγής, κάνει αυτές τις κινηματογραφικές στιγμές πιο συγκλονιστικές.
Γιατί, λοιπόν, η «γυναικεία οργή» γίνεται θέμα συζήτησης, trend στα social media και η «ανδρική οργή» δεν είναι; Από όσο μπορώ να πω, για 2 βασικούς λόγους: πρώτον, οι γυναίκες παρουσιάζονται ως θυμωμένες στα μέσα ενημέρωσης πολύ λιγότερο συχνά και δεύτερον, ο ρόλος των γυναικών στην κοινωνία γενικότερα ως ειρηνοποιοί και φροντιστές, σημαίνει ότι δεν συνδέουμε τη θηλυκότητα με τον θυμό.
Οι ταινίες και οι σειρές που επιτρέπουν στις γυναίκες να είναι γεμάτες οργή και θυμό, είναι εγγενώς αντίθετες με τις προσδοκίες μας: Μας συγκλονίζουν και μπορούν ακόμη και να μας εμπνεύσουν, όχι ως προς το βίαιο του πράγματος, αλλά ως προς την ελευθερία έκφρασης.
Για τους άνδρες, ίσως η «ανδρική ευθραυστότητα» είναι το αντίστοιχο του feminine rage στην ποπ κουλτούρα. Το δικαίωμα δηλαδή ενός αντρικού χαρακτήρα, να κλαίει στην οθόνη και να είναι ευάλωτος απέναντι στο κοινό. Ένα από τα πιο πρόσφατα και χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της ανδρικής ευθραυστότητας, είναι η ερμηνεία του Brendan Fraser στο The Whale. Ο γνωστός ηθοποιός έκανε ένα θεαματικό come back, κερδίζοντας μάλιστα το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου, για την γεμάτη ευαισθησία του ερμηνεία, στην ταινία του Darren Aronofsky. Ο Fraser ενσάρκωσε όλα όσα λένε στους άντρες ότι δεν πρέπει να είναι.
Και στις 2 περιπτώσεις, οι παραπάνω χαρακτήρες μας επιτρέπουν να δούμε το πραγματικό εύρος των ανθρώπινων συναισθημάτων, πέρα από αυτό που περιμένει η κοινωνία, τόσο από τους άνδρες, όσο και από τις γυναίκες.
Η γυναικεία οργή μπορεί να είναι ένας υπερβολικά χρησιμοποιημένος όρος, αλλά μιλάει για κάτι που είμαι σίγουρη ότι πολλές γυναίκες καταλαβαίνουν: την επιθυμία να ακούγονται και να αντιμετωπίζονται ως άτομα άξια προσοχής, ακόμη και φόβου. Δεν είναι η οργή που σοκάρει, αλλά η παρρησία της παρουσίασής της. Είναι κάτι αληθινό, κάτι ειλικρινές και κάτι με το οποίο όλοι μπορούμε να ταυτιστούμε.
