Άμβλωση: Τι διαφορά έχει το συνταγματικό από το νόμιμο δικαίωμα;
- 8 ΜΑΡ 2024
Πριν από λίγες ημέρες, η Γαλλία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που κατοχύρωσε συνταγματικά το δικαίωμα στην άμβλωση. Με συντριπτική πλειοψηφία, βουλευτές και γερουσιαστές της Γαλλίας ενέκριναν με πολύ μεγάλη πλειοψηφία (780 ψήφοι υπέρ, 72 κατά) την πρόταση με την οποία εγγράφεται ρητά στο Σύνταγμα το δικαίωμα στην άμβλωση. Με τη μεταρρύθμιση αυτή στο άρθρο 34 του Συντάγματος, εισάγεται η φράση ότι «ο νόμος καθορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες η γυναίκα έχει την εγγυημένη ελευθερία να προσφύγει στην διακοπή της κύησης».
Ο πρωθυπουργος, Gabriel Attal, δήλωσε ότι «Στέλνουμε ένα μήνυμα σε όλες τις γυναίκες: Το σώμα σας ανήκει σε εσάς και κανείς δεν μπορεί να αποφασίζει για εσάς», μετά την ιστορική απόφαση που έρχεται να απαντήσει στην ανάγκη για την κατοχύρωση συνταγματικών δικαιωμάτων που αφορούν την αυτοδιάθεση, μία ανάγκη που γεννήθηκε σε πολίτες όλου του κόσμου καθώς παρακολουθούσαν το 2022 το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ να ανατρέπει την δικαστική απόφαση Roe v. Wade, βάση της οποίας είχαν νομιμοποιηθεί οι αμβλώσεις στην Αμερική εδώ και δεκαετίες.
«Τα συνταγματικά δικαιώματα στις ΗΠΑ αποτελούν τις προστασίες και τις ελευθερίες που εγγυάται στους πολίτες το Σύνταγμα της χώρας. Μερικά από αυτά περιλαμβάνονται στη Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα σε μία γρήγορη και δημόσια δίκη. Παρόλο που αυτά τα δικαιώματα αναφέρονται ρητά, το πεδίο εφαρμογής και η ορθή εφαρμογή τους παραμένουν αντικείμενο συζήτησης», αναφέρει το Πανεπιστήμιο Cornell.
Oleg Cetinic/AP Images
Η απόφαση Roe v. Wade, αναγνώριζε ότι υπήρχε συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση, καθώς τη θεώρησε «έμμεση ελευθερία». Κατά τη γνώμη του δικαστηρίου, το Σύνταγμα συνεπάγεται «δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή» σε μία σειρά από τροποποιήσεις του. Ωστόσο μιας και το θέμα των αμβλώσεων δεν αναφερόταν κάπου ρητά στο Σύνταγμα των ΗΠΑ, η νέα -συντηρητική- σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, ανέτρεψε αυτή τη νομολογία. Και κάπως έτσι το συνταγματικό δικαίωμα που είχαν οι γυναίκες στις ΗΠΑ, χάθηκε.
Στη Γαλλία πολλοί ακτιβιστές είδαν την απειλητική διάσταση αυτής της ιστορικά αναχρονιστικής απόφασης των ΗΠΑ και άσκησαν πιέσεις ώστε στη δική τους χώρα αυτό το δικαίωμα να προστατεύεται ρητά από το Σύνταγμα. Και το κατάφεραν. «Η άνοδος της ακροδεξιάς και η ενίσχυση της ρητορικής κατά των αμβλώσεων, σε συνδυασμό με τα διεθνή παραδείγματα της Αμερικής και της Πολωνίας, δείχνουν καθαρά ότι τα δικαιώματα των γυναικών και ειδικά το δικαίωμα στην άμβλωση βρίσκονται σε υποχώρηση, σε παγκόσμια κλίμακα», ανέφεραν σε σχετική ανακοίνωση τα μέλη της ΜΚΟ Τολμήστε να είστε φεμινίστριες, ενώ ο Emmanuel Macron δήλωσε την υπερηφάνειά του για τη χώρα του που «στέλνει μήνυμα σε όλο τον κόσμο».
Τι σημαίνει όμως το να θεωρείται το δικαίωμα στην άμβλωση, συνταγματικά κατοχυρωμένο; Και τι διαφορά έχει από το να επιτρέπεται απλά από τον νόμο, όπως ισχύει ας πούμε στην Ελλάδα;
Οι αμβλώσεις είναι νόμιμες στη χώρα μας από το 1986, σύμφωνα με τον νόμο 1609/1986, ο οποίος δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ στις 3 Ιουλίου εκείνης της χρονιάς. Η συζήτηση γύρω απ’ το νομοσχέδιο που έφερε προς ψήφιση στη Βουλή το ΠΑΣΟΚ ξεκίνησε λίγες μέρες νωρίτερα, στις 26 Μαΐου και ολοκληρώθηκε στις 5 Ιουνίου, με τη Νέα Δημοκρατία να είναι σχεδόν η μόνη που το καταψήφισε.
Ανάμεσα στα πρόσωπα που πρέπει να μνημονεύουμε όταν σκεφτόμαστε πόσο σημαντική ήταν η κατοχύρωση του δικαιώματος στην άμβλωση και στην Ελλάδα, είναι και μία γυναίκα. H Μαρία Κυπριωτάκη – Περράκη, γιατρός και πολιτικός, πρόεδρος της Ένωσης Γυναικών Ελλάδος, που ίδρυσε η Μαργαρίτα Παπανδρέου, πρωτοστάτησε και εισηγήθηκε στη Βουλή την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων. Ευτυχώς, εισακούστηκε.
Το Σύνταγμά μας δεν ρυθμίζει το ζήτημα των αμβλώσεων, ωστόσο προστατεύεται μέσω αυτού το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία, την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, που περιλαμβάνει και την αναπαραγωγική μας ελευθερία. Στο ίδιο Σύνταγμα κατοχυρώνεται το δικαίωμα στη ζωή (πράγμα που διαιωνίζει το debate μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν το δικαίωμα της επιλογής των γυναικών και όσων είναι κατά της άμβλωσης). Και μία αντίφαση που επίσης άνοιξε τον δρόμο στις ΗΠΑ να ανατρέψουν τη νομολογία που επέτρεπε τις ασφαλείς αμβλώσεις στις γυναίκες.
Ό, τι περιλαμβάνεται στο Σύνταγμα, αποτελεί θεμελιώδη νόμο με αυξημένη τυπική δύναμη σε σχέση με άλλους νόμους του κράτους. Επίσης κάθε θεμελιώδης νόμος δεν μπορεί να τροποποιηθεί παρά με έναν ειδικό, δυσκολότερο από ό,τι οι κοινοί νόμοι, τρόπο που ορίζεται στο ίδιο μέσα από τις διατάξεις που αφορούν την αναθεώρησή του. Πράγμα που σημαίνει πώς ό,τι κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα μιας χώρας κινδυνεύει λιγότερο να «χαθεί» μέσω κάποιου νόμου της οποιαδήποτε κυβέρνησης.
Δηλαδή δεν μπορεί ένα απλό νομοσχέδιο να έρθει και να αντικρούσει με το περιεχόμενό του αυτό του Συντάγματος. Τροποποίηση σε αυτό μπορεί να συμβεί μόνο από ένα ειδικό όργανο και με μία ειδική διαδικασία, όπως μπορεί να συμβεί με την τωρινή αναθεωρητική Βουλή μας, δηλαδή. Το Σύνταγμα, με πολύ απλά λόγια υπερισχύει του νόμου σε δύναμη.
Αυτό είναι που κάνει μοναδική την περίπτωση της Γαλλίας. Ενώ σε πολλές χώρες επιτρέπεται η άμβλωση από τον νόμο και σε άλλες επιτρέπεται υπό ορισμένες πιο αυστηρές προϋποθέσεις, η Γαλλία έγινε η πρώτη χώρα που χώρεσε τις λέξεις «εγγυημένη ελευθερία» και «διακοπή της κύησης» μαζί σε μία πρόταση στο Σύνταγμα της χώρας, μην αφήνοντας περιθώρια για παρερμηνείες, για debate σε σχέση με τα δικαιώματα των γυναικών, για οποιαδήποτε αμφισβήτηση της αυτοδιάθεσής τους.
