10 ιστορίες του Θάνου Μικρούτσικου και ένα τραγούδι για την καθεμιά τους

Πάνω από 50 χρόνια έγραφε μουσική για ό,τι τον καίει. Χιλιάδες πράγματα, τραγούδια, όπερες, ορατόρια. Πάντα με τον χαρακτηριστικό, υπέροχο και δικαιωματικό του στόμφο. Πλέοντας στη λυρική του «θάλασσα» κάνουμε στάση σε 10 «φάρους» που ορθώνονται αέναα ολόφωτοι στην καλλιτεχνική διαδρομή που φέρει τ’ όνομά του.

Η πιο όμορφη θάλασσα (1975)

Το 1975 ο Θάνος Μικρούτσικος κάνει επίσημη πρώτη στη δισκογραφία με τα Πολιτικά Τραγούδια μελοποιώντας Ναζίμ Χικμέτ και Βολφ Μπίρμαν. Δίσκος θεμελιώδης και αντιπροσωπευτικός της «ποιητικής» όσο και στρατευμένης πορείας που θα ακολουθούσε στα επόμενα χρόνια. Παράλληλα είναι η απαρχή της μακράς συνεργασίας του με τη Μαρία Δημητριάδη. «Η Δημητριάδη κουβάλαγε στη φωνή της τη δραματική συγκυρία της εποχή της» θα πει αργότερα για τη βασική του ερμηνεύτρια. Ο Μικρούτσικος από τα Πολιτικά Τραγούδια θα κρατήσει για τον εαυτό του τη Μπαλάντα για τους Ασφαλίτες ως το μόνο κομμάτι του άλμπουμ που θα είχε τη δική του φωνή. Κάποια από τα τραγούδια, όπως το «Η Πιο Όμορφη Θάλασσα», το «Αν η μισή μου καρδιά» και το «Τους Έχω Βαρεθεί» είχαν αποκλειστεί από τα κρατικά ραδιόφωνα στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης.

Ένα Σπιτάκι Απόμερο  (1969)

Αυτό που δεν γνωρίζουν λοιπόν πολλοί είναι ότι η πρωτόλεια ηχογράφηση που «είχε» Θάνο Μικρούτσικο ήταν ένα 45άρι με μελοποιημένα ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη και τη φωνή της Βάσως Μεσηνέζη στα 1969. Ο ίδιος είχε γράψει νότες για το «Ένα Σπιτάκι Απόμερο» και τη «Μυγδαλιά». Όπως αναφέρει ο συνθέτης στη βιογραφία του Οδυσσέα Ιωάννου, «Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος» (2011), το δυσεύρετο αυτό δισκάκι έγινε χωρίς να έχει υπογράψει ο ίδιος συμβόλαιο με την δισκογραφική εταιρεία. Ο ήχος δεν θυμίζει σε τίποτα το μετέπειτα γνώριμο βιμπράτο του συνθέτη.

Άλλωστε, όσοι κατέχουν συνολικά το έργο του, συνάδελφοι, συνεργάτες κι αυθεντικοί «Μικρούτσικοι» θαυμαστές, για ένα πράγμα παροτρύνουν τους υπόλοιπους: Ακούστε τον Θάνο από το 1975 και πριν, είναι το κάτι άλλο.

Ο Ντικ (1976)

Ο Μικρούτσικος μελοποίησε πρώτη φορά Ρίτσο στα μισά της δεκαετίας του 70′- ή τουλάχιστον τότε έφθασε σε μας η ριζοσπαστική «Καντάτα για τη Μακρόνησο- Σπουδή σε Ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι», ένα από τα πιο πρωτοποριακά δείγματα της ελληνικής δισκογραφίας. Μετά τη δραματική «Εισαγωγή» έπεται σύντομα αλλά καίρια «Ο Ντικ», με ερμηνευτές τη Μαρία Δημητριάδη και τον Σάκη Μπουλά. Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε τα ποιήματα το 1949 όσο ήταν εξόριστος στη Μακρόνησο. Κατόπιν αυτά κατάφεραν να φυλαχθούν με τη βοήθεια συνεξοριστών του, οι οποίοι τα έθαψαν στο χώμα μέσα σε  μπουκάλια. Από εκεί τα διέσωσε ο Μάνος Κατράκης, πριν μεταφερθεί στον Αη Στράτη. Όπως είχε πει ο Μικρούτσικος σε συνέντευξή του, πρώτος ακροατής του δίσκου ήταν ο ίδιος ο Ρίτσος: «Μου κρατούσε το χέρι κι έμεινε αμίλητος μετά το τέλος του έργου. Με φίλησε στο μέτωπο κι άναψε τσιγάρο. Οταν έφυγα από το σπίτι του – δεν ντρέπομαι να το πω – έβαλα τα κλάματα».

Kuro Siwo (1979)

Ο Θάνος Μικρούτσικος, ο άνθρωπος που μεσολάβησε στη βαθιά γνωριμία μας με τον Νίκο Καββαδία, ήταν 5 ετών όταν ο πατέρας του του διάβασε τη Μαραμπού. Παρ’ όλα αυτά, το πρώτο δικό του ποίημα που έκανε τραγούδι ήταν από τη συλλογή «Το Πούσι». Το «Kuro Siwo» άνοιξε έναν ορίζοντα στον οποίο οι 2 καλλιτέχνες ταυτίζονται επαναλαμβανόμενα από το κοινό. Ο «Σταυρός του Νότου»- ο οποίος παρεμπιπτόντως δεν αποτελεί όνομα κάποιας συλλογής του πιο ξακουστού «Ποιητή της Θάλασσας», αλλά μόνο το όνομα αυτού του εμβληματικού δίσκου, αποτελεί έργο ζωής για τον συνθέτη, με πολιτική τοποθέτηση που δεν έχει επισημανθεί όσο ίσως θα έπρεπε και σίγουρα το πιο διαχρονικό του Μικρούτσικου, αφού κάθε γενιά καταφέρνει να βρίσκει το δικό της σημείο αναφοράς. Ερμηνευτής, ένας ακόμα χαρακτηριστικός ραψωδός του Θάνου Μικρούτσικου, ο «δωρικός» Γιάννης Κούτρας.

Εφτά Νάνοι στο S S Cyrenia (1986)

Το ιδιαίτερο με αυτό εδώ το κομμάτι, η πρώτη εκτέλεση του οποίου εντοπίζεται στον δίσκο «Η Αγάπη Είναι Ζάλη» της Χαρούλας Αλεξίου, είναι πως ο Μικρούτσικος- ίσως- κάθε φορά που καθόταν στο πιάνο ενώπιόν μας έπαιζε και μία διαφορετική αυτοσχεδιαστική εισαγωγή. Δεν είναι υπερβολή να πεις πως έχουν ακουστεί χιλιάδες παραλλαγές. Η σχέση του Θάνου με τον Καββαδία ήταν διαρκώς εξελισσόμενη.

Λύχνος του Αλλαδίνου (1991)

Δώδεκα χρόνια μετά τον Σταυρό του Νότου, ο Μικρούτσικος καταπιάνεται ξανά με τον Ποιητή του δημιουργώντας τις «Γραμμές των Οριζόντων». Όχι συμπληρωματικά, ούτε ανανεωτικά. Στις «Γραμμές των Οριζόντων» αποτυπώνεται πιο ολοκληρωμένα η βαθιά τρυφερή σχέση του συνθέτη με την ποίηση του Καββαδία.

Mικρή μου Μωβ Βεντάλια (1986)

Από τα μέσα του ’80 κι έπειτα ο Θάνος συνεργάστηκε με τη Χαρούλα αρκετές φορές- άλλωστε μην ξεχνάς πως «Η Αγάπη είναι Ζάλη», και πράγματι, «Κρατάει Χρόνια Αυτή η Κολώνια»… Αλλά η «Μικρή μου Μοβ Βεντάλια» κατείχαν μία ιδιαίτερη θέση μέσα στην καρδιά του συνθέτη, κι αυτό γιατί οι στίχοι ανήκουν στον αδερφό του, τον Αντρέα.

Ο Γουίλλυ, Ο Μαύρος Θερμαστής (1981)

Η πρώτη εκτέλεση του περίφημου Γουίλι του Καββαδία ανήκει φυσικά στον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Ωστόσο μία ιδιαίτερη μνεία αξίζει στην υπέροχη reggae επανεκτέλεση του Βλάσση Μπονάτσου, όπως αυτή καταχωρήθηκε στον δίσκο Γενικά. «Στο άλμπουμ αυτό είχε παίξει ο Ουρμπάνιακ, ένα από τα 2-3 καλύτερα τζαζ βιολιά στον κόσμο» είχε επισημάνει σχετικά ο Θάνος.

Ερωτικό (1982)

Τα περίτεχνα λόγια του Άλκη Αλκαίου σ’ ένα τα πιο αγαπητά, σύγχρονα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου. Η λυρική Πιρόγα, συγκαταλέχθηκε στο playlist του «Εμπάργκο» του Μανόλη Μητσιά κι έκτοτε μετρά 10 επίσημες επανεκτελέσεις. Ένα κομμάτι διαμάντι.

Ρόζα (1996)

Κι όμως, οι στίχοι της Ρόζας ήταν ξεχασμένοι για χρόνια μέσα σ’ ένα συρτάρι και ως τραγούδι, εξαιτίας μιας πρώτης, κακής ηχογράφησης κατά τον δειγματισμό του είχε απορριφθεί διάφορους καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και η Αλεξίου. Ο μύθος λέει πως ο Άλκης Αλκαίος είχε γράψει τη «Ρόζα» γύρω στο 1976, δηλαδή περίπου 20 χρόνια προτού περάσει στην αιωνιότητα με το φωνητικό περίβλημα του Δημήτρη Μητροπάνου, ο οποίος το άκουσε εντελώς τυχαία με τον φίλο και παραγωγό του, Ηλία Μπενέτο, στο σπίτι του Μικρούτσικου.