Ντίνος Χριστιανόπουλος: 10 ποιήματα ενός «αιρετικού» μυαλού για τον έρωτα και τη μοναξιά
- 11 ΑΥΓ 2022
Δήλωνε ποιητής εκ γενετής, καθώς έγραψε το πρώτο του ποίημα σε ηλικία 9 ετών. 80 χρόνια μετά από εκείνο το πρώτο σκάρφισμα του μυαλού του στο χαρτί, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος μας αποχαιρέτησε για πάντα την Τρίτη 11 Αυγούστου 2020. Είχε, ωστόσο, ήδη σταματήσει να γράφει χρόνια πριν.
Ο μεγάλος ποιητής που απεβίωσε σε ηλικία 89 ετών μετά από πολυετή ασθένεια, υπήρξε πολυγραφότατος, ευτυχώς για εμάς που θαυμάζαμε την ποίηση του αλλά και την «αιρετική» προσωπικότητά του. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος (κατά κόσμον Κωνσταντίνος ή Ντίνος Δημητριάδης) ήταν ένας άνθρωπος που αρνήθηκε 27 φορές στην καριέρα του διακρίσεις και βραβεία. Είναι ο ίδιος που σχεδόν σε όλες τις συνεντεύξεις του χρησιμοποιούσε τη λέξη «καύλα» και οι υπόλοιποι προσποιούνταν τους σοκαρισμένους. Ήταν ο άνθρωπος που έντυσε με υψηλή τέχνη τον εφήμερο (ομοφυλοφιλικό, αλλά και πανανθρώπινο και ξέχωρο από φύλα) έρωτα, την συντριβή και την ταπείνωσή, του αλλά και τη μοναξιά.
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και ήταν γιος προσφύγων από την Ανατολική Θράκη. Φοίτησε στη Φιλολογία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πήρε πτυχίο στον Τομέα Κλασικών Σπουδών. Εργάστηκε ως βιβλιοθηκάριος στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της πόλης από το 1958 ως το 1965, έπειτα ως επιμελητής εκδόσεων. Ίδρυσε το 1958 και διηύθυνε το περιοδικό «Διαγώνιος». Η πρώτη του ποιητική συλλογή είχε κυκλοφορήσει 8 χρόνια νωρίτερα. Πρόκειται για την «Εποχή των Ισχνών Αγελάδων».
Αρνήθηκε όπως σου είπα πολλές φορές τις βραβεύσεις ακόμα κι όταν κόντεψαν να του κοστίσουν την ελευθερία του (Η Χούντα ήθελε να τον βραβεύσει για το πεζό του «Χιλιαστής»). Αρνήθηκε να παραλάβει ακόμα και το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου του το 2011. «Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης, απ’ όπου και αν προέρχεται. Δεν υπάρχει πιο χυδαία φιλοδοξία από το να θέλουμε να ξεχωρίζουμε. Αυτό το απαίσιο “ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων”, που μας άφησαν οι αρχαίοι», είχε πει σχετικά. Την ίδια χρονιά αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στη σχολή όπου σπούδασε.
Εκτός από αιρετικός, χαρακτηρίστηκε επίσης «περιθωριακός», «μοναχικός», «αναρχικός». Κι ο ποιητής είχε απαντήσει στους χαρακτηρισμούς πιάνοντάς τους έναν προς ένα σε συνέντευξή του το 2005 στην Αυγή.
«Εάν εξαιρέσουμε το χαρακτηρισμό “περιθωριακός”, που δεν τον δέχομαι καθόλου και τον θεωρώ άδικο, γιατί εγώ είμαι φοβερά κοινωνικό άτομο, (κάποιοι που είδαν ότι έχω γράψει ποιήματα λίγο ομοφυλόφιλα νόμισαν ότι μπορούν εύκολα να μου πετάξουν την άδικη αυτή ρετσινιά), οι άλλοι χαρακτηρισμοί είναι ωραίοι και σωστοί», σημείωνε ο Ντίνος Χριστιανόπουλος.
Eurokinissi
«Πράγματι, πολλοί πιστεύουν ότι είμαι “αιρετικός”, κι ως ένα σημείο το πιστεύω κι εγώ. Μια ολόκληρη ζωή από μικρός μαλώνω κάπως με το κατεστημένο της εκκλησίας και πότε – πότε πετώ και καμιά μεγάλη κουβέντα. Βέβαια, αυτόν τον χαρακτηρισμό τον δέχομαι με μια όμως διασάφηση, ότι οι φερόμενοι ως αιρετικοί ενδεχομένως να είναι οι πιο ορθόδοξοι. Και εγώ ως αιρετικός της εκκλησίας ή και της κοινωνίας είμαι πολύ πιο ορθόδοξος απ’ ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί», ανέφερε στη συνέχεια ο Ντίνος Χριστιανόπουλος.
«Το “μοναχικός”, επίσης, είναι πολύ σωστός χαρακτηρισμός, γιατί όλη μου η πορεία και, κατά ορισμένους φίλους, η επαναστατικότητά μου έχει ένα χαρακτήρα μοναχικό, δηλ. είμαι ατομικός επαναστάτης, δεν πιστεύω στη συλλογική δουλειά, δεν πιστεύω σε τίποτε παρά μόνο σε μια επανάσταση, που ξεκινάει μέσα από το ίδιο το άτομο. Ήδη από το 1952 που κατασχέθηκε Η εποχή των ισχνών αγελάδων από την Ασφάλεια, απέδειξα ότι αυτό το πράγμα δεν το έκανα ούτε από καμιά ιδεολογία, ούτε από καμιά σκοπιμότητα, αλλά από μόνος μου έκανα ό,τι έκανα. Ήταν μια πράξη εκατό τα εκατό ατομική. Γι’ αυτό, όπως ξέρεις, ούτε σε κόμμα γράφτηκα ποτέ, ούτε καν σε σύλλογο ή σωματείο. Οτιδήποτε κάνω, το κάνω σαν μια έκφραση του προσωπικού μου εαυτού, όχι των ιδεολογιών που μου δίδαξε ο ένας κι ο άλλος.
Όσο για το “αναρχικός”, αυτό μου το προσάπτουν πολλοί, ενώ εγώ μερικές φορές το δέχομαι και μερικές όχι, και έχω αναγκαστεί να κάνω και κάποιες διασαφήσεις στο παρελθόν. Για να τα ξεκαθαρίσουμε, είμαι αναρχικός με δυο προϋποθέσεις. Πρώτον, μπορεί να θεωρηθώ αναρχικός γιατί δεν δέχομαι καμιά αρχή και κανέναν αρχηγό. Το δεύτερο, όμως, που με διαχωρίζει από τους αναρχικούς, είναι ότι δεν δέχομαι καμιά βία, είτε προέρχεται από τους αναρχικούς είτε κι από το ίδιο το κράτος», σημείωνε ο ποιητής.
Ήταν όμως κι ερωτικός. Αυτό δεν του ζητήθηκε να το σχολιάσει. Αυτό το λένε τα ίδια του τα ποιήματα. Εμείς διαλέξαμε πιο κάτω 10 ποιήματά του για τον έρωτα, την ομορφιά και πάντα τη μοναξιά. Κάπως έτσι του λέμε το δικό μας «αντίο κι ευχαριστώ».
Ἑνὸς λεπτοῦ σιγή
Ἐσεῖς ποὺ βρήκατε τὸν ἄνθρωπά σας
κι ἔχετε ἕνα χέρι νὰ σᾶς σφίγγει τρυφερά,
ἕναν ὦμο ν᾿ ἀκουμπᾶτε τὴν πίκρα σας,
ἕνα κορμὶ νὰ ὑπερασπίζει τὴν ἔξαψή σας,
κοκκινίσατε ἄραγε γιὰ τὴν τόση εὐτυχία σας,
ἔστω καὶ μία φορά;
Εἴπατε νὰ κρατήσετε ἑνὸς λεπτοῦ σιγή
γιὰ τοὺς ἀπεγνωσμένους;
Ἔρωτας
Νὰ σοῦ γλείψω τὰ χέρια, νὰ σοῦ γλείψω τὰ πόδια –
ἡ ἀγάπη κερδίζεται μὲ τὴν ὑποταγή.
Δὲν ξέρω πῶς ἀντιλαμβάνεσαι ἐσὺ τὸν ἔρωτα.
Δὲν εἶναι μόνο μούσκεμα χειλιῶν,
φυτέματα ἀγκαλιασμάτων στὶς μασχάλες,
συσκότιση παραπόνου,
παρηγοριὰ σπασμῶν.
Εἶναι προπάντων ἐπαλήθευση τῆς μοναξιᾶς μας,
ὅταν ἐπιχειροῦμε νὰ κουρνιάσουμε σὲ δυσκολοκατάχτητο κορμί.
Με κατάνυξη
Ἔλα νὰ ἀνταλλάξουμε κορμὶ καὶ μοναξιά.
Νὰ σοῦ δώσω ἀπόγνωση, νὰ μὴν εἶσαι ζῷο,
νὰ μοῦ δώσεις δύναμη, νὰ μὴν εἶμαι ράκος.
Νὰ σοῦ δώσω συντριβή, νὰ μὴν εἶσαι μοῦτρο,
νὰ μοῦ δώσεις χόβολη, νὰ μὴν ξεπαγιάσω.
Κι ὕστερα νὰ πέσω μὲ κατάνυξη στὰ πόδια σου,
γιὰ νὰ μάθεις πιὰ νὰ μὴν κλωτσᾶς.
Ἡ θάλασσα
Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
μπαίνεις καὶ δὲν ξέρεις ἂν θὰ βγεῖς.
Πόσοι δὲν ἔφαγαν τὰ νιάτα τους –
μοιραῖες βουτιές, θανατερὲς καταδύσεις,
γράμπες, πηγάδια, βράχια ἀθέατα,
ρουφῆχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.
Ἀλίμονο ἂν κόψουμε τὰ μπάνια
Μόνο καὶ μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.
Ἀλίμονο ἂν προδώσουμε τὴ θάλασσα
Γιατὶ ἔχει τρόπους νὰ μᾶς καταπίνει.
Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
χίλιοι τὴ χαίρονται – ἕνας τὴν πληρώνει.
Τὸ Δάσος
Δὲν ξεριζώνονται οἱ νύχτες ἀπὸ μέσα μας,
βλασταίνουν φύλλα καὶ κλαδιὰ
κι ἔρχονται τὰ πουλιὰ τοῦ ἔρωτα καὶ κελαηδοῦνε.
Δὲν ξεριζώνονται οἱ νύχτες ἀπὸ μέσα μας,
οἱ σπόροι τους φυτρώνουν δάσος σκοτεινό,
στὶς λόχμες του ὁ φόβος ἐνεδρεύει.
Ζῷα μικρὰ καὶ ζῷα ἄγρια τὸ κατοικοῦν,
ὄχεντρες ἕρπουν καὶ ρημάζουν τὶς φωλιές μας,
λιοντάρια ἑτοιμάζονται νὰ μᾶς ξεσκίσουν.
Δὲν ξεριζώνονται οἱ νύχτες ἀπὸ μέσα μας,
ἔγιναν δάσος σκοτεινὸ καὶ μᾶς πλακώνουν.
Τὸ ἔγκλημα τῆς μοναξιᾶς
Κάθε ποὺ πέφτει ἐπικίνδυνα τὸ βράδυ,
ξυπνάει ἡ φωνή σου μέσα μου καὶ μὲ ρημάζει
κι ὅταν ἡ νύχτα ὅλες τὶς γλυκιὲς εἰκόνες διώχνει,
προβάλλει ἐντός μου ἡ βρώμικη ὀμορφιά σου
καὶ σβήνει ἀπὸ τὰ μάτια μου τὴ λάμψη τοῦ Θεοῦ.
Καὶ τότε δίνομαι στὸ ἔγκλημα τῆς μοναξιᾶς,
ποὺ χρόνια τώρα μέσα μου τὸ ἑτοιμάζω,
καὶ πιὰ δὲν ἔχει οὐράνιο φεγγοβόλημα,
δὲν ἔχει πιὰ παιδικὲς χορωδίες,
μονάχα μιὰ προσπάθεια γιὰ σπασμούς,
νυχτερινὰ χαρτονομίσματα τσαλακωμένα.
Όταν σε περιμένω
Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,
ὁ νοῦς μου πάει στοὺς τσαλακωμένους,
σ᾿ αὐτοὺς ποὺ ὧρες στέκονται σὲ μία οὐρά,
ἔξω ἀπὸ μία πόρτα ἢ μπροστὰ σ᾿ ἕναν ὑπάλληλο,
κι ἐκλιπαροῦν μὲ μία αἴτηση στὸ χέρι
γιὰ μία ὑπογραφή, γιὰ μία ψευτοσύνταξη.
Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,
γίνομαι ἕνα με τοὺς τσαλακωμένους.
Ἐπικίνδυνη Μοναξιά
Ὅταν τὶς νύχτες τριγυρνῶ στὴ μοναξιά μου,
ψάχνω μέσ᾿ σὲ χιλιάδες πρόσωπα νὰ βρῶ
ἐκεῖνο τὸ τρεμούλιασμα στὴν ἄκρη τοῦ ματιοῦ σου.
Ἂν ἔστω κι ἕνας μόνο ἀπηχοῦσε
κάτι ἀπ᾿ τὴ δική σου ὀμορφιά,
θὰ τοῦ ῾λεγα: -«Λοιπόν, τί περιμένεις;
μὲ τὰ καρφιὰ τῶν παπουτσιῶν σου κάρφωσέ με».
καὶ δὲ θὰ καρτεροῦσα πιὰ γλυκὸ φιλὶ
οὔτε μία τρυφερὴ περίπτυξη.
Βρόχος
Τώρα ποὺ σ᾿ ἔχω διαγράψει ἀπ᾿ τὴν καρδιά μου,
ξαναγυρνᾷς ὅλο καὶ πιὸ πολὺ ἐπίμονα,
ὅλο καὶ πιὸ πολὺ τυραννικά.
Δὲν ἔχουν ἔλεος τὰ μάτια σου γιὰ μένα,
δὲν ἔχουν τρυφερότητα τὰ λόγια σου,
τὰ δάχτυλά σου ἔγιναν τώρα πιὸ σκληρά,
ἔγιναν πιὸ κατάλληλα γιὰ τὸ λαιμό μου.
Τέλος
Τώρα ποὺ βρῆκα πιὰ μίαν ἀγκαλιά,
καλύτερη κι ἀπ᾿ ὅ,τι λαχταροῦσα,
τώρα ποὺ μοῦ ῾ρθαν ὅλα ὅπως τὰ ῾θελα
κι ἀρχίζω νὰ βολεύομαι μὲς στὴν κρυφὴ χαρά μου,
νιώθω πὼς κάτι μέσα μου σαπίζει.
Και θα σε αφήσω με ένα ποίημα – φράση του, που είναι λες και γράφτηκε για όλη την γενιά μας. Με την σπορά του ερωτικού λόγου του μέσα σου, με την ελπίδα να ανθίζει στην ψυχή σου πάντα αιρετικά και άναρχα.
«Παράξενα παιδιά.
Προτιμούν να καυλώνουν εξ αποστάσεως παρά εξ επαφής».
– Ντίνος Χριστιανόπουλος (1931- 2020)-
