Ο Χρήστος Σαρτζετάκης υπήρξε και κινηματογραφικός ήρωας
- 3 ΦΕΒ 2022
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης απεβίωσε τα ξημερώματα της Πέμπτης 3 Φεβρουαρίου. Ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας νοσηλευόταν από τις αρχές Δεκεμβρίου σε ΜΕΘ του Λαϊκού, λόγω πνευμονίας από εισρόφηση και αργότερα με οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια. Ήταν 92 ετών κι είχε προλάβει να ζήσει μία ζωή γεμάτη με ιστορικά γεγονότα των οποίων ήταν μέρος. Ένα από αυτά είχε αποτυπωθεί σε μία εμβληματική ταινία.
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης ήταν ανώτατος δικαστικός. Διατέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας από το 1985 μέχρι το 1990. Έπειτα αποσύρθηκε σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια ζωή. Ήταν παντρεμένος με την Έφη Αργυρίου κι απέκτησαν μαζί μία κόρη. Ένα μεγάλο κεφάλαιο της καριέρας του ήταν ο ρόλος που έπαιξε στην υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963.
Χρήστος Σαρτζετάκης, ένας γενναίος ανακριτής
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης έγινε γνωστός ως ανακριτής της υπόθεσης. Με γενναιότητα, αψηφώντας όπως έχει πει ο αδερφός του Γιάννης και απειλές κατά της ζωής του, επιτέλεσε το έργο του, χωρίς να υποκύψει σε πολιτικές πιέσεις. «Πολλές φορές θα έκρυβε σημαντικά έγγραφα της υπόθεσης κάτω από το κρεβάτι του», είχε πει χαρακτηριστικά ο αδερφός του όπως διαβάζουμε σε άρθρο των New York Times του 1985. Της χρονιάς που ο Ανδρέας Παπανδρέου πρότεινε την εκλογή του στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Η ταινία Ζ του Κώστα Γαβρά, κατάφερε να αποτυπώσει αυτή την υπόθεση και τον γενναίο αγώνα του Χρήστου Σαρτζετάκη και να την κάνει να περάσει στην αιωνιότητα. Ο κεντρικός ήρωας της ταινίας, βασίστηκε στην επιμονή του Χρήστου Σαρτζετάκη να μην επιτρέψει την συγκάλυψη του εγκλήματος, κόντρα στην αστυνομική εκδοχή περί «τροχαίου δυστυχήματος», αλλά και την απόκρυψη στοιχείων από τη Χωροφυλακή Θεσσαλονίκης, όσο και τις παρεμβάσεις του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και μετέπειτα πρωθυπουργού της Χούντας, Κωνσταντίνου Κόλλια.
Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη έγινε η αιτία να παραιτηθεί η κυβέρνηση Καραμανλή. Ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης και ο Εισαγγελέας Εφετών, Παύλος Δελαπόρτας, ήταν τα δύο πρόσωπα που υπηρέτησαν τη δικαιοσύνη φροντίζοντας να αποδοθούν ευθύνες σε βάρος των δολοφόνων και των ηθικών αυτουργών μίας δολοφονίας στην οποία ήταν προφανής η εμπλοκή του κράτους και του παρακράτους. Οι κατηγορίες περί ηθικής αυτουργίας αφορούσαν ανώτατους αξιωματικούς της χωροφυλακής και ακροδεξιούς πολιτικούς.
Ένα δίτομο βιβλίο και μία ταινία βραβευμένη με Όσκαρ
Όσα συνέβησαν την περίοδο εκείνη, ο Χρήστος Σαρτζετάκης τα έχει περιγράψει στους δύο τόμους του βιβλίου «Επιτελών το καθήκον μου», με στοιχεία και καταθέσεις από την υπόθεση. Για τη δημοσίευση του, είχε βραβευτεί και από την Ακαδημία Αθηνών το 2018.
Με τον Κώστα Γαβρά το 2005. / Papadakis Press / Γιώργος Παπαδάκης
Στην ταινία Ζ τον ήρωα που βασίστηκε στον Χρήστο Σαρτζετάκη υποδύθηκε o Jean-Louis Trintignant. O σκηνοθέτης της, Κώστας Γαβράς, μίλησε για την απώλεια του Χρήστου Σαρτζετάκη στην ΕΡΤ και τον χαρακτήρισε «το τέλειο παράδειγμα δικαστή».
Η ταινία Ζ κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και Μοντάζ στα Όσκαρ του 1970. Έγινε η 4η πιο εμπορική ταινία στη Γαλλία, ενώ διέγραψε και σημαντικά κέρδη στο box office της Αμερικής. Έχει ψηφιστεί ως μία από τις 15 καλύτερες πολιτικές ταινίες όλων των εποχών από το Time’s, ενώ τη μουσική της υπέγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης.
Ο Κώστας Γαβράς για τον Χρήστο Σαρτζετάκη
Ενώ ξεπέρασε τον άμεσο κίνδυνο για τη ζωή του, ο Χρήστος Σαρτζετάκης «πλήρωσε» αργότερα τη συμβολή του στην υπόθεση. Κι εκείνος και ο Παύλος Δελαπόρτας αποπέμφθηκαν από το δικαστικό σώμα το 1968. Ο Σαρτζετάκης συνελήφθη δύο φορές και βασανίστηκε στο ΕΑΤ – ΕΣΑ μέχρι να αποφυλακιστεί το 1971.
«Δεν ήταν πολιτικός, ήταν δικαστής. Έγινε πολιτικός από τη στιγμή που εξελέγη Πρόεδρος. Κατά τη γνώμη μου, ήταν ένα τέλειο παράδειγμα δικαστή κι έκανα την ταινία γιατί για εμένα ήταν παράδειγμα δικαστή. Μέσα σε τόσο δύσκολη κατάσταση, με μία βασιλική οικογένεια που είχε τον στρατό μαζί της κι εναντίον του, αυτός αποφάσισε να συνεχίσει και να πάει μέχρι το τέλος το δικαστικό του καθήκον», σημείωσε ο σκηνοθέτης.
«Ο Σαρτζετάκης έβγαλε τους δυο τόμους της ζωής του κι όλοι οι νέοι δικαστές πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να το διαβάσουν γιατί βλέπει κανείς τι υπέστη εκείνη την εποχή, την εποχή που ήταν δικαστής εναντίον των στρατιωτικών. Είναι καταπληκτικό βιβλίο, δυο τόμοι απίθανοι. Είχε γράψει τι συνέβαινε κάθε μέρα και συνέχισε τη δουλειά του μέχρι το τέλος παρόλες τις υποσχέσεις που του κάνουνε για να γίνει και υπουργός Δικαιοσύνης κι ό,τι θέλετε», σημείωσε στη συνέχεια ο σκηνοθέτης.
«Όπως μέσα στο δημοσιογραφικό επάγγελμα έχει δημοσιογράφους που παρόλες τις πιέσεις που μπορεί να υποστούν συνεχίζουν μέχρι το τέλος. Ίσως όλοι να μην το κάνουν, πολλοί σίγουρα το κάνουν. Εκείνος ακόμα χειρότερα ήταν σε μία κατάσταση πολύ επικίνδυνη για αυτόν προσωπικά», τόνισε ο Κώστας Γαβράς. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης άφησε μία σπουδαία κληρονομιά πίσω του. Κι η ταινία Ζ θα φροντίσει να μην ξεχαστεί ποτέ.
