Οι απεργίες πείνας που συγκλόνισαν τον κόσμο. Η πρώτη στην ιστορία, έγινε από γυναίκα

Η ελληνική δικαιοσύνη αρνήθηκε να δεκτεί το αίτημά του για αποφυλάκιση παρόλο που πληροί εδώ και μήνες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για υφ’ όρον απόλυσή του από τις φυλακές (έχει εκτίσει τα 3/5 της ποινής που του έχει επιβληθεί για ληστεία και τα 2/5 της ποινής για την απόδραση). Το δικαστήριο μίλησε για «προσχηματικά καλή συμπεριφορά» και ο Γιάννης Μιχαηλίδης συνέχίζει την απεργία πείνας θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του, ενώ το κύμα αλληλεγγύης υπέρ του συνεχίζει ακλόνητο.

Η απορριπτική απόφαση του δικαστικού συμβουλίου που εξέτασε το αίτημα του Γιάννη Μιχαηλίδη, προκάλεσε έκπληξη σε όσους περίμεναν ότι θα λαμβάνοταν υπόψη η κρισιμότητα της κατάστασης της υγείας του απεργού πείνας. Για κάποιους οι απεργίες πείνας θεωρούνται εκβιασμός, αλλά αυτή είναι μία πολύ παράδοξη ιδέα για τον εκβιασμό, αφού σε μία απεργία πείνας ο συμμετέχοντας είναι που ρισκάρει την υγεία και τελικά τη ζωή του και το κάνει όχι για να αποσπάσει κάποιο επιπλέον όφελος, αλλά κάποιο δικαίωμα που άλλοι του στερούν. Το σώμα του, είναι καμία φορά το μόνο μέσο που έχει κανείς για να ακουστεί. Κι ας βυθίζεται ο ίδιος στον λήθαργο, τη σιωπή, την απουσία ζωής.

Οι απεργίες πείνας θεωρούνται το τελευταίο καταφύγιο διαμαρτυρίας των φυλακισμένων και ξεκίνησαν από την αποφασιστικότητα μίας και μόνο Σουφραζέτας το 1909. Αυτές είναι οι πιο αξιμνημόνευτες απεργίες πείνας της σύγχρονης ιστορίας.

Marion Wallace Dunlop

Αρκετοί άνθρωποι από όσους αγωνίστηκαν για το δικαίωμα των γυναικών στην ψήφο στη Μεγάλη Βρετανία του 1909, έκαναν παρεμβάσεις σε δημόσια κτίρια κατά τις διαμαρτυρίες τους, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στις φυλακές. Ανάμεσά τους ήταν και η Marion Wallace Dunlop που είχε γράψει ένα σύνθημα στη Βουλή των Κοινοτήτων. Όταν αρνήθηκε να πληρώσει πρόστιμο για τη ζημιά που προξένησε οδηγήθηκε στη φυλακή.

Η Marion Wallace Dunlop ξεκίνησε την απεργία πείνας στις 5 Ιουλίου 1909 και αρνήθηκε το στέρεο φαγητό για αρκετές μέρες. Όταν ο γιατρός της φυλακής τη ρώτησε τι θα φάει απάντησε: «Την αποφασιστικότητά μου». «Δεν χωνεύεται, αλλά σίγουρα είναι σκληρή», της απάντησε ο γιατρός.

Η πρώτη απεργία πείνας του σύγχρονου κόσμου είχε επιτυχημένη έκβαση. Αφού η Marion Wallace Dunlop έμεινε νηστική για 91 ώρες οι αρχές της φυλακής την απελευθέρωσαν για να διαφυλάξουν την υγεία της. Οι Σουφραζέτες που παρέμεναν φυλακισμένες υιοθέτησαν την τακτική και αποφυλακίζονταν επίσης μόλις έδειχναν τα πρώτα σημάδια αδυναμίας.

Λίγο καιρό αργότερα οι στάση των φυλάκων τους άλλαξε και η μέθοδος της εξαναγκαστικής σίτησης υιοθετήθηκε. Οι φυλακές Holloway που προηγουμένως ήταν σημείο «νίκης» για τις απεργούς πείνας Σουφραζέτες, «έγιναν το μέρος του τρόμου και των βασανιστηρίων», περιέγραφε η Emelline Pankhurst, Ιδρύτρια της Ένωσης Πολιτικών και Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Γυναικών. Οι εικόνες που κυκλοφόρησαν σε φυλλάδια της εποχής προκάλεσαν την αντίδραση του λαού.

Το 1913 η βρετανική κυβέρνηση αναγκάστηκε να περάσει το νόμο για την προσωρινή αποφυλάκιση κρατουμένου για λόγους υγείας. Έμεινε γνωστός ανάμεσα στις Σουφραζέτες ώς «Νόμος γάτας- ποντικού». Οι Σουφραζέτες που έκαναν απεργια πείνας απελευθερώνονταν και μόλις ένιωθαν καλύτερα τις συλλάμβαναν και πάλι και τις επέστρεφαν στις φυλακές. Το ανηλεές κυνήγι των αρχών συνεχιζόταν σαν μία γάτα που παίζει με ένα ποντίκι πριν το σκοτώσει.

Τελικά αυτό που σταμάτησε τις απεργίες πείνας των Σουφραζέτων στη Βρετανία το 1914 ήταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1918 κάποιες γυναίκες έλαβαν το δικαίωμα ψήφου για πρώτη φορά στη Βρετανία.

Alice Paul

Έχοντας περάσει χρόνο στη Βρετανία ανάμεσα στις Σουφραζέτες, η Alice Paul επέστρεψε στην Αμερική έτοιμη να οργανώσει το κίνημα των γυναίκων που θα διεκδικούσε επίσης δικαίωμα στην ψήφο. Η πρώτη παρέλαση που οργάνωσε -και η μεγαλύτερη- ήταν τη μέρα πριν την ορκωμοσία του προέδρου των ΗΠΑ Woodrow Wilson. Στη συνέχεια ξεκίνησε διαμαρτυρίες έξω από τον Λευκό Οίκο με τη συμμετοχή περισσότερων από 1000 γυναικών, που κρατούσαν πλακάτ και ζητούσαν από τον πρόεδρο των ΗΠΑ να τους παραχωρήσει τις πολιτικές ελευθερίες τους. Οι πορείες κράτησαν 18 μήνες και έμειναν γνωστές ως “Silent Sentinels“.

Σε μία από αυτές τις πορείες ήταν που τη συνέλαβε η αστυνομία για παρεμπόδιση της κυκλοφορίας και η Alice Paul καταδικάστηκε σε 7 μήνες φυλάκισης. Εκεί οργάνωσε απεργία πείνας για να διαμαρτυρηθεί για την ποινή της.

Οι γιατροί την απείλησαν πως θα την κλείσουν σε ψυχιατρική κλινική, προχώρησαν σε εξαναγκαστική σίτιση και οι περιγραφές στις εφημερίδες έκαναν το κοινό να κατανοήσει, να συμπαθήσει και να υποστηρίξει τις Σουφραζέτες. Το 1918 ο πρόεδρος Wilson εξέφρασε τη στήριξή του στο κίνημά τους. Δύο χρόνια μετά η βουλή, η γερουσία και 36 πολιτείες ενέκριναν την τροπολογία που παραχωρούσε στις γυναίκες πολιτικά δικαιώματα.

Mahatma Ganndi και Bhagat Singh

Ο Mahatma Gandhi βρέθηκε στη φυλακή το 1922, το 1930, το 1933 και το 1942. Εξαιτίας της αποδοχής που είχε σε ολόκληρο τον κόσμο οι βρετανικές αρχές φοβούνταν να τον αφήσουν να του συμβεί οτιδήποτε όσο βρισκόταν φυλακισμένος. Κάπως έτσι ο Gandhi κατέφυγε πολλές φορές σε απεργία πείνας για να διαμαρτυρηθεί για τη βρετανική κατοχή και για να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής του λαού του.

Στο πλαίσιο του κινήματος για την ανεξαρτησία της Ινδίας πολλοί ακολούθησαν το παράδειγμα του Gandhi και υιοθέτησαν την πρακτική της απεργίας πείνας ως μέσο διαμαρτυρίας. Ο Jatin Das που έχασε τη ζωή του σε απεργία πείνας ήταν ένας από αυτούς, αλλά και και ο Bhagat Singth που έκανε απεργία πείνας για 116 μέρες πριν οι Βρετανοί ικανοποίησουν τελικά τα αιτήματά του.

Bobby Sands

Ίσως η πιο γνωστή ιστορία απεργίας πείνας είναι αυτή που έκαναν ο Bobby Sands και άλλα μέλη του Provisional IRA το 1981. Είχε προηγηθεί μία δεκαετία αιματηρών συγκρούσεων στη Βόρειο Ιρλανδία για την κυριαρχία της Βρετανίας σε αυτή. Η περίοδος που έχει μείνει στην ιστορία ως “The Troubles” ξεκίνησε το 1968 όταν η αστυνομία επιτέθηκε σε διαδηλωτές κατά τη διάρκεια μίας ειρηνικής διαμαρτυρίας στο Londonderry. Ο Προσωρινός Ιρλανδρικός Δημοκρατικός Στρατός (Provisional IRA) ιδρύθηκε το 1970 και ξεκίνησε αντάρτικο πόλεμο με τον βρετανικό στρατό και παραστρατιωτικές ομάδες που τάσσονταν υπέρ της Βρετανίας στη διαμάχη.

Πριν την απεργία πείνας του Bobby Sands και των μελών του IRA το 1981 είχαν προηγηθεί άλλες μορφές διαμαρτυρίας. Στη φυλακή Maze τα μέλη του IRA αρνήθηκαν το 1976 να φορέσουν τις στολές της φυλακής όταν καταργήθηκε το status των πολιτικών κρατουμένων που μέχρι τότε είχαν και τύλιξαν τις κουβέρτες τους γύρω από τα σώματά τους.

Δύο χρόνια μετά ακολούθησε η «βρώμικη διαμαρτυρία» κατά την οποία αρνούνταν να πλυθούν και να ξυριστούν, ενώ ξεκίνησαν να λερώνουν με τα περιττώματά τους τοίχους των κελιών τους.

Όσο η Margaret Thatcher αρνιόταν τα αιτήματά τους τόσο η στάση τους σκλήραινε. Τότε ήταν που ο Bobby Sands ξεκίνησε αυτό που είπε ότι θα είναι «μία απεργία πείνας ως τον θάνατο». Ήταν 1η Μαρτίου 1981.

Ο Bobby Sands ήταν ο αρχηγός των 450 μελών του IRA στη φυλακή Maze και ήταν μόνο 26 ετών όταν ξεκίνησε την απεργία πείνας του. Είχε μπει στον IRA στα 18 του όταν η οικογένειά του εκδιώχθηκε από το σπίτι της από τους Βρετανούς. Η Thatcher συνέχιζε να αντιμετωπίζει τα μέλη του IRA ως κοινούς εγκληματίες. «Ένα έγκλημα είναι ένα έγκλημα», έλεγε.

Τα αιτήματά τους ήταν 5:

• Το δικαίωμα να μην φοράνε τη στολή των φυλακών
• Το δικαίωμα να μην εργάζονται στη φυλακή
• Το δικαίωμα να έχουν επαφές με τους άλλους κρατουμένους και να οργανώνουν εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες
• Το δικαίωμα για μία επίσκεψη, ένα γράμμα και ένα δέμα την εβδομάδα
• Η πλήρης αποκατάσταση της ζημιάς που υπέστησαν κατά τη διαμαρτυρία

O Bobby Sands κατά τη διάρκεια της απεργίας πείνας του εκλέχθηκε βουλευτής στην πρώτη φορά που ο Provisional IRA πήρε μέρος σε μία δημοκρατική διαδικασία όπως οι εκλογές. Συνέχιζε όμως την απεργία πείνας του. Στην 54η μέρα της απεργίας είχε μείνει 44 κιλά και οι φύλακες είχαν τοποθετήσει μία προβιά κάτω από το σώμα του για να μην τρυπούν τα κόκαλά του το δέρμα του. Επιπλέον τον είχαν τυλίξει με μαλακό ύφασμα για να μπορεί να διατηρεί τη θερμοκρασία του το σώμα του.

Οι τελευταίες του μέρες χαρακτηρίστηκαν από τις απέλπιδες προσπάθειες του τότε Πάπα αλλά και της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της ΕΕ να πείσει τη Thatcher να διαπραγματευτεί τα αιτήματά του αλλά εκείνη παρέμεινε αμετακίνητη. Ο Πάππας John Paul II έστειλε προσωπικά στον Sands έναν σταυρό έχοντας χάσει κάθε ελπίδα. Στις 5 Μαΐου, τυφλός και κουφός πια, ο Bobby Sands πέθανε στο νοσοκομείο της φυλακής.

Στην κηδεία του παρευρέθηκαν περισσότεροι από 70 χιλιάδες πολίτες. 9 ακόμα κρατούμενοι τον ακολούθησαν στον θάνατο μέχρι που στις 9 Οκτωβρίου η απεργία πείνας σταμάτησε μετά από πιέσεις των οικογενειών των συμμετεχόντων σε αυτή.

Κατά τη διάρκεια των 7 μηνών απεργίας πείνας των μελών του IRA πέθαναν 60 άτομα σε βίαιες συμπλοκές στους δρόμους της Βόρειας Ιρλανδίας. Αν και ο IRA έκανε ακόμα πιο σφοδρά χτυπήματα στη Βρετανία μετά από αυτό, το 1998 υπέγραψαν την συμφωνία Good Friday που έωβαλε τέλος στις 3 δεκαετίες των The Troubles.

Nelson Mandela και οι κρατούμενοι στο Rodden Island

Το φαγητό και η απουσία του, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στα 27 χρόνια που πέρασε ο Nelson Mandela στη φυλακή. Ο Nelson Mandela και οι άλλοι κρατούμενοι στο Rodden Island συχνά κατέφευγαν σε απεργίες πείνας για να διαμαρτυρηθούν για τις συνθήκες κράτησής τους. Αυτές οι συνθήκες αφορούσαν και τις διακρίσεις στον διαμοιρασμό του φαγητού αφού οι Μαύροι κρατούμενοι από τη Νότιο Αφρική έπαιρναν τις μικρότερες και χειρότερες μερίδες φαγητού στη φυλακή.

Η αποφυλάκιστη του Nelson Mandela στις 11 Φεβρουαρίου 1990 ήταν ο καταλύτης που επιτάχυνε την αλλαγή στην πολιτική του Apartheid στη Νότιο Αφρική. Αν και ο Nelson Mandela δεν θεωρούσε τις απεργίες πείνας πολύ αποτελεσματικό «όπλο» οι συγκρατούμενοί του στη φυλακή Rodden Island κατέφυγαν σε αυτήν για να ζητήσουν και τη δική τους απελευθέρωση.

Οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι έφυγαν από εκεί στις 16 Μαΐου 1991. Ανάμεσά τους ήταν και 18 απεργοί πείνας στην 16η ημέρα απεργίας τους που ζητούσαν να αποφυλακιστούν στο πλαίσιο της αμνηστίας που είχε συμφωνηθεί μεταξύ της κυβέρνησης και του Αφρικανικού Εθνικού Κονγκρέσου. Τελικά μεταφέρθηκαν απλά στην φυλακή Pollsmoor στο Cape Town κι έπρεπε να περιμένουν ακόμα περισσότερο καιρό μέχρι επιτέλους το Apartheid να καταρρεύσει οριστικά.

Irom Chanu Samilla

Η πιο μακρά απεργία πείνας στη ιστορία είναι αυτή που έκανε η Irom Chanu Samilla. Η «Σιδηρά κυρία της Manipura» δεν έφαγε τροφή και δεν ήπιε νερό με τη θέλησή της για 500 εβδομάδες. Έμενε στη ζωή χάρη στον σωλήνα εξαναγκαστικής σίτησης που της είχε τοποθετηθεί με απόφαση της κυβέρνησης. Η Ινδή Irom Chanu Samilla ξεκίνησε την απεργία πείνας χωρίς να είναι φυλακισμένη, ως διαμαρτυρία στις 5 Νοεμβρίου 2000 αφού 10 άοπλοι πολίτες σκοτώθηκαν από Ινδούς στρατιώτες στη Manipur.

Η Irom διαμαρτυρόταν για νόμο που έδινε ειδικές ελευθερίες στον στρατό της Ινδίας και πιο συγκεκριμένα την ελευθερία να πυροβολεί αδιακρίτως όταν θεωρούσε ότι πρέπει να το κάνει. Ακόμα κι αν απέναντί του ήταν άοπλοι πολίτες.

Συνελήφθη την τρίτη μέρα της απεργίας πείνας της, καθώς στην Ινδία είναι ποινικό αδίκημα να προσπαθείς να αυτοκτονήσεις και κάπως έτσι της τοποθετήθηκε το σωληνάκι εξαναγκαστικής σίτισης. Όταν ανέκτησε τις δυνάμεις της την απελευθέρωσαν, εκείνη ξεκίνησε πάλι την απεργία πείνας και τελικά την έκλεισαν στη φυλακή επ’ αόριστον.

Η Irom δεν ήπιε και δεν έφαγε τίποτα μέχρι τις 26 Ιουλίου 2016.Τότε ήταν που η παγκόσμια κοινότητα έμαθε για εκείνη και δήλωσε τη στήριξή της στον αγώνα της και κέρδισε βραβείο από την επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ασίας.