Ο Μάνος Χατζιδάκις και το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ

Αυτή ήταν μια πολύ συνοπτική εισαγωγή για τη σημερινή ημέρα και τους λόγους που οδήγησαν στην καθιέρωσή της. Ωστόσο, κάπου εδώ, σταματά αυτή η τυπική αφήγηση, καθώς μια τέτοια μέρα δεν μπορεί να μην σκεφτούμε ένα σπουδαίο όνομα, που αφορά στην Ελληνική Ραδιοφωνία.

Ο συνθέτης και ποιητής, Μάνος Χατζιδάκις, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους -αν όχι ο σημαντικότερος- παράγοντες του Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΑ, αφού επί των ημερών του -χωρίς καμία διάθεση για υπερβολές- το Τρίτο Πρόγραμμα γνώρισε μεγάλη άνθηση και αποδοχή από το κοινό. Πρόκειται, ίσως, για την ποιοτικότερη εποχή του σταθμού από το ξεκίνημά του.

Χώρος σε νέους ανθρώπους, κλασική μουσική, συναυλίες με την Κρατική Ορχήστρα (της οποίας, επίσης, υπήρξε διευθυντής), αποζητώντας την αλλαγή της σχέσης πομπού και δέκτη. “Ζητάμε ν’ αλλάξουμε την παθητική σχέση ακροατή ραδιοφώνου, που υπήρχε μέχρι σήμερα. Να ενεργοποιήσουμε τον ακροατή με αφυπνιστικούς ερεθισμούς σε προβλήματα σκέψεως και τέχνης“, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του ο Μάνος Χατζιδάκις αναφορικά με την παρουσία του στο Τρίτο Πρόγραμμα. 

Ίσως, ενδεικτικότερο όλων της αλλαγής που ήρθε για να φέρει στην Ελληνική Ραδιοφωνία να ήταν η δίψα του για ελευθερία, κάτι που έτσι κι αλλιώς χαρακτήριζε όλο το έργο και την πορεία της ζωής του. Δε δίστασε, μάλιστα, να πάει κόντρα σε κυβερνήσεις, προκειμένου να υπερασπιστεί την καλλιτεχνική δημιουργία, όπως συνέβη και στην περίπτωση του Διονύση Σαββόπουλου και του τραγουδιού του “Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο”. Το τραγούδι είχε τότε δυσαρεστήσει την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή αλλά ο Μάνος Χατζιδάκις σχεδόν επέβαλε την παρουσία του τραγουδιού στον αέρα του Τρίτου Προγράμματος.

Φυσικά, κανένα μελάνι δεν είναι αρκετό για να περιγράψει κανείς με ακρίβεια τις μέρες και τα έργα του Μάνου Χατζιδάκι. Ο άνθρωπος που κατάφερε να αναγνωριστεί σε διεθνές επίπεδο για το έργο του, σχεδόν αρνήθηκε το Όσκαρ που κέρδισε για τη σύνθεσή του στα “Παιδιά του Πειραιά”, καθώς δεν το αντιμετώπισε ποτέ σαν την απόλυτη καταξίωση αλλά σαν το ξεκίνημά του.

Πειραματίστηκε με είδη μουσικής, προώθησε με διάφορους τρόπους το παραδοσιακό τραγούδι, ενώ πολλά από τα έργα της καλλιτεχνικής τους ωριμότητας είναι επηρεασμένα από τις πολιτικές του θέσεις περί ανατροπής των κατεστημένων αντιλήψεων, του συντηρητισμού, του λαϊκισμού και της αμετροέπειας της εξουσίας. Μερικά από αυτά τα πολιτικοποιημένα (αλλά όχι και στρατευμένα) έργα του είναι τα εξής: “Η εποχή της Μελισσάνθης”, οι κύκλοι τραγουδιών “Τα παράλογα” (1978), “Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς” (1983), η μουσική παράσταση “Πορνογραφία” (1982), σε δική του σκηνοθεσία, η “Σκοτεινή Μητέρα” και “Τα τραγούδια της αμαρτίας”.

Ο σπουδαίος αυτός συνθέτης και ποιητής πέθανε στις 15 Ιουνίου 1994, αφήνοντας μια τεράστια παρακαταθήκη, τόσο σε επίπεδο συνθέσεων μα κυρίως σε επίπεδο σκέψης και πνεύματος. “΄Ό,τι έχω ιερό: Να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους και την «ηθική» των συγγενών μου. Να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές“. Αυτός ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις.