Μίκης Θεοδωράκης – Μυρτώ Αλτίνογλου: Ένας έρωτας που κράτησε μια ολόκληρη ζωή
- 4 ΣΕΠ 2021
Ο Μίκης Θεοδωράκης έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 96 ετών το πρωί της Πέμπτη 2 Σεπτεμβρίου. Η μυθιστορηματική ζωή του ξετυλίχτηκε μπροστά στα μάτια μας μέσα από αφιερώματα, τα τραγούδια του μας συγκίνησαν και πάλι, οι φράσεις του για τη ζωή ζωντάνεψαν μπροστά στα μάτια μας. Μια σπουδαία προσωπικότητα έφυγε αφήνοντας πίσω της σπουδαία παρακαταθήκη. Δεν μιλήσαμε όμως για την πιο ανθρώπινη από τις ανθρώπινες πλευρές του Μίκη Θεοδωράκη. Αυτή που όσο σπουδαίοι κι αν είμαστε μας εξισώνει. Τον έρωτα. Ο Μίκης Θεοδωράκης τον έζησε για όλη του τη ζωή με τη σύζυγό του, Μυρτώ Αλτίνογλου.
Ο Μίκης Θεοδωράκης και η Μυρτώ Αλτίνογλου έμειναν μαζί από την αρχή ως το τέλος του. Από νέα, ερωτευμένα παιδιά, όταν μαζί γίνονταν παραβάτες της ώρας απαγόρευσης της κυκλοφορίας στην κατοχή, απέκτησαν μαζί δύο παιδιά, τη Μαργαρίτα και τον Γιώργο, έγιναν οικογενειάρχες εξόριστοι ξανά και ξανά, επέστρεψαν, έζησαν, μεγάλωσαν κι έμειναν μαζί μέχρι τέλους. Και παρόλο που εκείνος ήταν πάντα στο προσκήνιο, η ζωή τους έμενε διακριτικά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Στη Ρώμη το 1991 παρακολουθούν μαζί μία πρόβα. / MARCELLO MENCARINI/LEEMAGE VIA AFP/VISUALHELLAS.GR
Ο καλός φίλος του συνθέτη, Βύρων Σάμιος περιγράφει στο mikisguide πώς γνώρισε τη «νέα παρουσία» στο πλάι της Μυρτώς Αλτίνογλου, ένα φθινόπωρο του 1943, έξω από το σπίτι της στη Νέα Σμύρνη. «Πλησιάζω τη Μυρτώ, δίπλα της υπάρχει μια καινούρια παρουσία, ένα ψηλό – λεπτό αγόρι με πλούσια σγουρά μαλλιά. Επειδή εκείνη την εποχή κάθε νέα παρουσία μάς τρόμαζε η Μυρτώ σπεύδει να με συστήσει στο νεοφερμένο : “Από δω ο Βύρων κι αυτός υποψήφιος για την ιατρική”», γράφει.
«Ο ψηλός με χαιρετά. Η παρουσία του φίλου πρέπει να ερευνηθεί γι’ αυτό και τον ρωτώ : “και συ για την ιατρική;”, “Όχι” μου απαντά και συνεχίζει, “ο πατέρας μου θέλει να μπω στη Νομική, εγώ όμως σκοπεύω να ασχοληθώ με τη μουσική”. Το είπε με κοφτό αποφασιστικό τόνο που δήλωνε την αμετάκλητη απόφασή του, κι άσε τον πατέρα του να λέει, παρόλο που ο Μίκης τον υπεραγαπούσε το Γιώργο Θεοδωράκη», συνέχιζε εξηγώντας το όνειρο του Μίκη Θεοδωράκη να γίνει συνθέτης και μαέστρος, όπως το έμαθε εκεί μπροστά στη Μυρτώ Αλτίνογλου.
«Μουσικός; Άδειο πιάτο»
Όπως απορεί ο ίδιος για το μέλλον του Μίκη Θεοδωράκη, ο καλός του φίλος μάντευε ότι θα απορρήσει και ο μέλλοντας πεθερός του, ο καθηγητής, πρόσφυγα από τη Σμύρνη, Ηλίας Αλτίνογλου. «Ο αυστηρών αρχών πατέρας της Μυρτώς, βλέποντας την κόρη του παρά την απαγόρευση της κυκλοφορίας μετά τις επτά, να επιστρέφει σπίτι της στο παραπέντε, θα ανησύχησε και θα τη ρώτησε γιατί αργεί τόσο. Η Μυρτώ δεν ήταν από τα άτομα που θα’ λέγε ψέματα στον πατέρα της. Πήρε το θάρρος και ομολόγησε τη φιλία της με τον Μίκη. Του είπε ότι έχει καλό σκοπό, για να τον καθησυχάσει», γράφει ο Βύρων Σάμιος.
«Ο πατέρας με τη σειρά του, θα ρώτησε για το ποιο ήταν το μέλλον του Μίκη. Η Μυρτώ, περίεργο γιατί, παρακάμπτοντας την προτροπή του πατέρα του για νομικές σπουδές, απάντησε απευθείας ότι ο Μίκης, θέλει να γίνει μουσικός, χωρίς ασφαλώς τις επεξηγήσεις του Μίκη για τον ρόλο του ως μουσικοσυνθέτη, μαέστρου και ότι άλλο σκόπευε να κατακτήσει στη ζωή του, όπως ασφαλώς θα είχε εξομολογηθεί στη Μυρτώ. Στο σκέτο “μουσικός”, της Μυρτώς, η αντίδραση του πατέρα ολιγόλογη, αλλά μεστή φόβουν είναι αποκαλυπτική της απογοήτευσής του: “Μουσικός; Aδειο πιάτο”!», έγραφε ο φίλος του συνθέτη. Ήταν όμως αποφασισμένοι και οι αντιρρήσεις του πατέρα της Μυρτώς δεν τους έκαμψαν. Ο Μίκης Θεοδωράκης χρόνια αργότερα δικαιολογούσε στον φίλο του τις αγωνίες του πεθερού του. Είχε γίνει κι ο ίδιος πατέρας, ίσως ήταν αυτό ή η αγάπη που απέκτησε προς το πρόσωπό του, όπως και στο πρόσωπο της μητέρας της συζύγου του, τη Μαργαρίτα Αλτίνογλου.
Φωτογραφία από τα χρόνια τους στο Παρίσι. / BNA PHOTOGRAPHIC/ALAMY/VISUALHELLAS.GR
Τα γράμματα που αντάλλαζαν ο Μίκης Θεοδωράκης και η Μυρτώ Αλτίνογλου περιγράφουν έναν έρωτα σπουδαίο
Λίγο καιρό μετά από εκείνη την πρώτη γνωριμία που περιγράφει ο φίλος του, ο Μίκης Θεοδωράκης συλλαμβάνεται και βασανίζεται για πρώτη φορά. Διαφεύγοντας στην Αθήνα περνά στην παρανομία, ενώ ταυτόχρονα σπουδάζει στο Ωδείο Αθηνών. Μετά την κατοχή, ο εμφύλιος και μία ακόμα σύλληψη που τον στέλνει στην εξορία, τον κρατά μακριά από τη Μυρτώ. Ο νεανικός έρωτάς τους εκφράζεται στο βιβλίο «Πολυαγαπημένη μου Μυρτώ» της Μαργαρίτας Ισηγόνη (εκδόσεις Λιβάνη, 2006) όπου περιλαμβάνονται επιστολές που αντάλλαζαν. Εκεί ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει για εκείνη και το «γλυκό χαμόγελο, τα παιδιάστικα μάτια με τις αιφνίδιες λάμψεις… με τη μεγαλύτερη φινέτσα και χάρη». Εκείνη περιμένει να τον ξαναδεί.
«Δεν μπορώ πια να ζήσω μακριά σου. Η μόνη παρηγοριά είναι το γράμμα σου. Η έγνοια μήπως σου συμβαίνει τίποτα, με σκοτώνει… Κάθε στιγμή σε θυμάμαι και ανησυχώ. (…) Ελπίζω πια αυτός να είναι ο τελευταίος μας χωρισμός και πως, όταν συναντηθούμε, θα παντρευτούμε! Όλες οι μέρες μου περνούν με τη σκέψη τη δική σου. Όλες τις νύχτες είμαστε πάντα μαζί! Δε συλλογίζομαι τίποτε άλλο, παρά πότε θα γυρίσεις. Τότε μόνο θ’ αρχίσω πάλι να ζω πραγματικά. Μη με ξεχνάς· θέλω να ’σαι σίγουρος για μένα και να με θυμάσαι όπως και εγώ», τού γράφει, όπως αναφέρει το βιβλίο.
AP Photo
Ο γάμος και η οικογένεια
Ο γάμος τους θα πραγματοποιηθεί τελικά με την προκαταβολή που θα πάρει ο Μίκης Θεοδωράκης για τη μουσική που έγραψε για την ταινία, Ξυπόλητο Τάγμα. Ήταν το 1953. Η προκαταβολή ήταν 5000 δραχμές. «Εως τότε ζούσαμε μαζί με τον αδερφό μου τον Γιάννη και τον Μιχάλη Κατσαρό, πρώτα στο Χαλάνδρι και μετά στην οδό Κορυζή στου Μακρυγιάννη. Τα έσοδά μου ήταν πολύ χαμηλά. Πενήντα δραχμές για κάθε κομμάτι (κυρίως μουσική κριτική) από τις εφημερίδες “Αυγή” και “Δημοκρατική Αλλαγή”. Αλλα τόσα μου έδινε η “Θεία Λένα” για κάθε παιδικό τραγούδι που έγραφα. Επαιζα επίσης σαν έκτακτος μουσικός στη συμφωνική της ΕΡΤ (όταν είχε δουλειά για μένα) και στο Βασιλικό Θέατρο», έλεγε για εκείνη την εποχή ο Μίκης Θεοδωράκης. Ο έρωτάς και το κέφι όμως δεν χάνονταν από το σπίτι τους. Εκεί όπου όπως έλεγε κάθε πρωί χόρευαν σε ρυθμό swing το Άλαλα τα χείλη των ασεβών «για να μην ξεχνάμε την ένδοξη βυζαντινή μας καταγωγή, και μετά βγαίναμε στους δρόμους για κανένα μεροκάματο».
To 1954 βρίσκονται μαζί στο Παρίσι, όπου εκείνος σπουδάζει με υποτροφία στο Conservatoire κι εκείνη ξεκινά να εργάζεται ως γιατρός. «Όταν βρέθηκα στο Παρίσι νοίκιασα ένα πιάνο, αγοράσαμε για δέκα φράγκα ένα τεράστιο ξύλινο τραπέζι μια ιταλική καφετιέρα, μπόλικο χαρτί μουσικής και σινική μελάνη και στρώθηκα στη δουλειά», είχε αναφέρει εκείνος σε συνέντευξή του. Στο Παρίσι είναι που θα αποκτήσουν τα δύο τους παιδιά. Τον Νοέμβριο του 1958 θα γεννηθεί η Μαργαρίτα και 1,5 χρόνο μετά θα έρθει στον κόσμο ο Γιώργος. Το 1960 θα επιστρέψουν στην Ελλάδα μαζί.
Ο Μίκης Θεοδωράκης επανενώνεται με την οικογένειά του το 1968 μετά από μία ακόμα σύλληψη και κράτησή του στην Αθήνα. / AP Photo
AP Photo
«Έζησα σε τρία διαφορετικά μέρη όταν ήμουν παιδί. Το πρώτο μέρος ήταν στο σπίτι μας στη Νέα Σμύρνη από το 1960 έως το 1970. Το επόμενο ήταν σε ένα ορεινό χωριό στην Αρκαδία, στη Ζάτουνα όπου ήταν εξόριστος ο πατέρας μου και ζούσαμε όλη η οικογένεια μαζί του από το 1968 έως το 1969. Και το τρίτο μέρος ήταν στο Παρίσι από το 1970 έως το 1974», σημείωνε μιλώντας για τη ζωή του ο Γιώργος Θεοδωράκης στο your e-articles. Μια οικογένεια οδοιπόρων, που όσο την όριζε η μουσική, άλλο τόσο την όριζε και η ιστορία. Ο Μίκης Θεοδωράκης και η Μυρτώ Αλτίνογλου ζούσαν τη ζωή τους όπου τους επέτρεπαν οι συνθήκες.
Η Μαργαρίτα Θεοδωράκη σε συνέντευξή της έχει περιγράψει αυτά τα χρόνια των μετακινήσεων σε συνέντευξή της στο Κουτί της Πανδώρας. Κι αν κάτι συμπεραίνει κανείς σίγουρα από τα λεγόμενά της ήταν πως σε εκείνη την επιστολή που αντάλλαζαν η Μυρτώ Αλτίνογλου με τον Μίκη Θεοδωράκη, έλεγαν αλήθεια. Δεν ήθελαν να ξαναχωριστούν ποτέ.
8 Αυγούστου 1974. Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει επιστρέψει στην Ελλάδα μετά την πτώση της δικτατορίας. Η Μυρτώ Αλτίνογλου έμεινε για λίγο καιρό πίσω στο Παρίσι κι εκείνος την υποδέχεται στο αεροδρόμιο με μία αγκαλιά λουλούδια. / KEYSTONE/ALAMY/VISUALHELLAS.GR
Ο Μίκης Θεοδωράκης και η Μυρτώ Αλτίνογλου δεν χωρίστηκαν ξανά ποτέ
«Ήτανε πάντα κοντά μας. Ζούσαμε στη Νέα Σμύρνη, ο πατέρας μου μπαινόβγαινε με το citroen. Κλασική ελληνική οικογένεια, ο μπαμπάς, η μαμά, ο παππούς, η γιαγιά κι εμείς τα παιδιά σε ένα σπίτι της Νέας Σμύρνης απ’ αυτά τα παλιά πριν γίνουν πολυκατοικίες», έλεγε για τη ζωή στη Νέα Σμύρνη η Μαργαρίτα Θεοδωράκη. «Ακόμα και στη χούντα, όμως, ήταν κοντά μας ο μπαμπάς. Δεν θα ξεχάσω τη σκηνή που του έβαζε η μαμά λεκάνη με ζεστό νερό για τα πόδια του, έχοντας γυρίσει απ’ την Πορεία Ειρήνης στον Μαραθώνα. Συνέχεια τον θυμάμαι, που κρύφτηκε, που φυλακίστηκε και που μια ωραία νύχτα του Γενάρη ξανάρθε αφού τού ‘χαν δώσει αμνηστία. Στο Βραχάτι, επίσης, που τον είχαν σε κατ’ οίκον περιορισμό και στη Ζάτουνα αργότερα που μας πήρε μαζί και ζήσαμε για δεκαοχτώ μήνες. Μετά φύγαμε για το σχολείο στην Αθήνα κι εκείνος για το στρατόπεδο στον Ωρωπό. Μετά Παρίσι, μαζί πάλι. Πολύ μαζί και πολλά ταξίδια», συμπλήρωνε.
Με τα παιδιά τους στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας τον Αύγουστο του 1970. / Keystone-France/Gamma-Keystone via Getty Images/ Ideal Image
Μέχρι το τέλος ήταν μαζί. Η Μυρτώ Αλτίνογλου ήταν εκείνη που τον στήριζε και του άφηνε τον χώρο και τον χρόνο που χρειαζόταν για να γράφει τα σημαντικά έργα του. Όπως λέει η Μαργαρίτα Θεοδωράκη σε συνέντευξή της οι δυο τους, ο Μίκης Θεοδωράκης και η Μυρτώ Αλτίνογλου είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν μια πολύ «κανονική» οικογένεια.
«Ήταν πάντα αυτό που λέμε «Πάτερ Φαμίλιας», νοιαζόταν για τα παιδιά του, νοιάζεται για τα εγγόνια του, όπως νοιάζεται για όλο τον γύρω κόσμο. Ανακατεύεται, δεν είναι ο σταρ που δεν τον ακουμπάς και είχε τους παρατρεχάμενους. Ζούσαμε μια ζωή πολύ φυσιολογική. Η μαμά κάθε πρωί μαγείρευε, μας τάιζε, έπλενε, σιδέρωνε. Η μαμά ήταν πολύ δυναμική. Κρατούσε την οικογένεια, κρατούσε τα χρήματα. Ο πατέρας μου χαρτζιλίκι έπαιρνε, δεν είχε ποτέ λεφτά πάνω του. Τα πάντα έλεγχε η μάνα μου και ανακατευόταν με τις συναυλίες σαν μάνατζερ!», σημείωνε.
Η Μυρτώ Αλτίνογλου με τον 9 ετών τότε Γιώργο και τη 12 ετών Μαργαρίτα στο Παρίσι το 1970. / @2021
Michel Laurent/AP Photo
«Mια μορφή φαντασίας και ονείρου που είχε έρθει περήφανα και ξαφνικά να κατακτήσει την ύπαρξή μου όμοια με τα παράξενα κι ανεξήγητα στοιχειά της Φύσης, σαν Φως και σαν Xαρά», ήταν κάποια από τα λόγια του για τη γυναίκα της ζωής του, τη δική του Μυρτώ. Εκείνη που 94 ετών σήμερα, δεν κάνει πια δημόσιες εμφανίσεις. Εκείνη που έχει να διαχειριστεί τη μεγαλύτερη απώλεια. Εκείνη που έζησε τον μεγαλύτερο έρωτα.
To 2000 στο Μόναχο. / Ursula Düren/picture alliance via Getty Images/ Ideal Image
