Αδέσποτα Κορμιά vs Δεσποζόμενοι Ακροδεξιοί: Μιλήσαμε με τη δημιουργό του ντοκιμαντέρ που προκάλεσε «εθνικό διχασμό»
- 13 ΜΑΡ 2024
Η αφίσα του Νίκου Πάστρα για το ντοκιμαντέρ της Ελίνας Ψύκου, Αδέσποτα Κορμιά, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης απεικονίζει μια ημίγυμνη έγκυο γυναίκα πάνω σε έναν σταυρό. Αυτή η εσταυρωμένη έγινε η αφορμή που περίμεναν οι επικίνδυνοι και χειριστικοί ταγοί για να κάνουν τον καθόλου αχρείαστο θόρυβο που θα τους δώσει το απαραίτητο άλλοθι ώστε να διεκδικήσουν πολιτικό λόγο κι εξουσία. Πουλώντας πατριωτισμό από τα Temu σε φτωχούς, θυμωμένους πολίτες.
Είναι προσβλητική για τη Θρησκεία και τα ήθη της Πατρίδας μας η αφίσα που διαφημίζει την ταινία Αδέσποτα Κορμιά;
Κανείς δεν περίμενε ότι αυτό το ερώτημα επισκιάζει τα 33 ντοκιμαντέρ που «υμνούν την ομορφιά της απελευθερωτικής πράξης του αυτοπροσδιορισμού και σφράγισαν το παγκόσμιο queer σινεμά» και πρωταγωνιστούν στο μεγάλο αφιέρωμα του 26ου ΦΝΘ με τίτλο Citizen Queer. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Τα Αδέσποτα Κορμιά: Η υπόθεση του ντοκιμαντέρ σύμφωνα με το δελτίο τύπου
Η νέα ταινία της Ελίνας Ψύκου είναι ένα ντοκιμαντέρ με τη μορφή road movie. Οι ηρωίδες του ταξιδεύουν σε μια Ευρώπη που ολοένα συντηρικοποιείται, διεκδικώντας τίποτα λιγότερο από αυτονομία και αυτοδιάθεση του σώματός τους. Τα Αδέσποτα Κορμιά εξερευνούν τη σωματική αυτονομία σε μια Ευρώπη, όπου επιτρέπεται να ταξιδέψεις, να εργαστείς και να καταναλώσεις ελεύθερα αλλά όχι πάντα να ζήσεις ή να πεθάνεις όπως επιθυμείς.
Τι είδαμε εμείς στα «Αδέσποτα Κορμιά»;
Γυναίκες που διεκδικούν δικαιώματα. Που θέλουν να έχουν επιλογή πάνω στο σώμα τους. Που βαρέθηκαν να τους υποδεικνύουν πώς πρέπει να ζουν και, κυρίως, πώς να πεθαίνουν. Είδαμε στην πράξη τι σημαίνει αναπαραγωγικός τουρισμός, πόσο ταξικός μπορεί να είναι, πόσο βοηθούν τα χρήματα να εκπληρώσεις τα όνειρά σου είτε είσαι ομοφυλόφιλος είτε χωρισμένη 40χρονη γυναίκα, πώς η ακροδεξιά προστατεύει το αφήγημα της πυρηνικής οικογένειας.
Στην Ιταλία, ο νόμος για την εξωσωματική γονιμοποίηση είναι πολύ αυστηρός. Δεν επιτρέπεται για τα ομόφυλα ζευγάρια και τις γυναίκες που δεν είναι σε επίσημη ετερόφυλη σχέση. Η αυστηρή νομοθεσία έχει οδηγήσει πολλές Ιταλίδες να ταξιδεύουν στο εξωτερικό για να συλλάβουν παιδί με εξωσωματική γονιμοποίηση. Ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς είναι η Ελλάδα.
Είδα και γυναίκες που θέλουν να έχουν την επιλογή να πεθάνουν, όπως η Κική Τσακίρη που δεν μπορούσε ούτε να αυτοσυντηρηθεί ή να αυτοεξυπηρετηθεί, εξαιτίας της προοδευτικής νευροεκφυλιστικής ασθένειας που επιτίθεται στους κινητικούς νευρώνες στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό (νόσος ALS: πλάγια αμυοτροφική σκλήρυνση ή νόσος του κινητικού νευρώνα). Και περίμενε από το 2000 το θάνατο να έρθει.
Η Κική Τσακίρη είχε ζητήσει από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και το υπουργείο Υγείας να της επιτραπεί να προχωρήσει σε ευθανασία.Τα Αδέσποτα Κορμιά εξερευνούν τη σωματική αυτονομία σε μια Ευρώπη, όπου επιτρέπεται να ταξιδέψεις, να εργαστείς και να καταναλώσεις ελεύθερα αλλά όχι πάντα να ζήσεις ή να πεθάνεις όπως επιθυμείς. Από τις 28 Μαρτίου θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες από το Cinedoc.
Η ερώτηση στη Βουλή για το φεμινιστικό ντοκιμαντέρ
Το κόμμα της Νίκης και ο βουλευτής του Κομνηνός Δελβερούδης κατέθεσε επίκαιρη ερώτηση στη Βουλή, απαιτώντας την απαγόρευση του ντοκιμαντέρ Αδέσποτα Κορμιά, κάνοντας μάλιστα λόγο για «ανάγκη επαναφοράς των ποινικών διατάξεων για την κακόβουλη βλασφημία και την καθύβριση θρησκεύματος». Το ντοκιμαντέρ για τον βουλευτή της Νίκης έπρεπε να λογοκριθεί κρατικά (!) γιατί η «προκλητική, βλάσφημη και αντιαισθητική αφίσα, η οποία απεικονίζει εσταυρωμένη τη μορφή μιας γυναίκας, εγκύου και γυμνόστηθης, η οποία παραπέμπει απροκάλυπτα στο ιερό πρόσωπο της Παναγίας».
Νοσηρές μνήμες του 1988 και του παραθρησκευτικού μένους κατά του Τελευταίου Πειρασμού ξύπνησαν οι ακροδεξιές αντιδράσεις στα Αδέσποτα Κορμιά της Ελίνας Ψύκου, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Τι μας είπε η Ελίνα Ψύκου την επόμενη μέρα της προβολής;
Μιλήσαμε με την σκηνοθέτρια του ντοκιμαντέρ Αδέσποτα Κορμιά μετά τις αντιδράσεις, το κάλεσμα για ακροδεξιά συγκέντρωση ενάντια στην προβολή του ντοκιμαντέρ, το κάλεσμα για αντιφασιστική συγκέντρωση στις 17:30, στο Άγαλμα Βενιζέλου και μετά την ανακοίνωση της αστυνομίας για την απαγόρευση συναθροίσεων, μετά από τα επεισόδια με τα ΜΑΤ που απώθησαν φοιτητές που έκαναν αντιφασιστική συγκέντρωση. Είχαν προηγηθεί και δεκάδες τηλεφωνήματα στα γραφεία του Φεστιβάλ (σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη) από πολίτες δυσαρεστημένους με την αφίσα και την καλλιτεχνική έκφραση μιας γυναίκας δημιουργού.
«Πώς να περιγράψω τις τελευταίες 24 ώρες; Είχα τρομερή αγωνία σχετικά με την ομαλή διεξαγωγή της προβολής. Όλα πήγαν καλά. Πλέον, νιώθω χαρά. Αισθάνομαι ότι η ταινία δημιούργησε όλα τα ερωτήματα που ήλπιζα να γεννηθούν. Η Ευρώπη έχει δουλέψει για την κοινωνική συνοχή των κρατών της εξίσου με το όσο έχει δουλέψει για την οικονομική και εδαφική συνοχή τους; Και τελικά πόσο πιθανό είναι αυτά τα στοιχειώδη δικαιώματα να υπονομευτούν ακόμη περισσότερο από την απότομη άνοδο της λαϊκίστικης ακροδεξιάς και την ανησυχητική εξάπλωση των συντηρητικών πεποιθήσεων;
Τα Αδέσποτα Κορμιά ως ταινία λειτουργούν αυτόνομα από την αφίσα της. Η αφίσα σίγουρα έστρεψε την προβολή στην ταινία. Θα τη δουν περισσότερα άτομα. Πριν από 13 χρόνια είχα την αρχική ιδέα για το ντοκιμαντέρ, ακολούθησαν 2 μεγάλου μήκους ταινίες μου, Η Αιώνια Επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά (Berlinale Forum 2013) και Ο Γιος της Σοφίας (Tribeca 2017, βραβείο καλύτερης ταινίας). Ήθελα να φτιάξω μια ταινία για τον παραλογισμό των νόμων σχετικά με το σώμα, από τη Μάλτα στην Ιταλία και από εκεί στην Ελλάδα και την Ελβετία, οι ηρωίδες διασχίζουν σύνορα για να αποκτήσουν πρόσβαση σε στοιχειώδη δικαιώματα. Ναι, είναι μια φεμινιστική και πολιτική ταινία. Το σώμα είναι πολιτικό και πεδίο μάχης.
Γιατί documentary; Ανεβαίνουν πάρα πολύ τα ντοκιμαντέρ εξαιτίας των πλατφορμών. Οι νέοι στρέφονται για ενημέρωση στα ντοκιμαντέρ γιατί λείπει η πραγματική ενημέρωση από την mainstream ενημέρωση. Η ενημέρωση που παράγεται πλέον είναι κατευθυνόμενη. Θέλω να δημιουργήσω ερωτήματα με τα Αδέσποτα Κορμιά κι όχι να δώσω απαντήσεις. Αυτό έμαθα σπουδάζοντας Κοινωνιολογία κι ασυνείδητα περνάει στις ταινίες μου. Μπορεί η αφίσα να καπέλωσε την ταινία αλλά τελικά της έκανε καλό».
Ζούμε σε μια χώρα που μια αφίσα ενοχλεί περισσότερο κάποιους πολίτες από τον «τουρισμό γονιμότητας». Η ελληνική κοινωνία δεν αντιλαμβάνεται ότι η σχέση της με την Τέχνη και τα σύμβολα είναι καταπιεστική και προβληματική. Δεν μπορεί να δει κατάματα (μέσα κι από τις μικρές προσωπικές ιστορίες των γυναικών στα Αδέσποτα Κορμιά) ότι οδεύει με ιλιγγιώδη ταχύτητα στον εκφασισμό της. Είναι σουρεαλιστικό να θεωρείς ότι «Μένουμε Ευρώπη» την ίδια στιγμή που ο Μητροπολίτης της Θεσσαλονίκης έχει άποψη για την αφίσα του ντοκιμαντέρ της πόλης και στέλνει επιστολή στη διευθύντρια του Φεστιβάλ.
Ο όχλος που ξερνάει μίσος, ρατσισμό και ομοφοβία είναι ικανός να βάψει τα χέρια του με αίμα για να πάρει την εξουσία. Η Ελλάδα συντηρητικοποιείται και η Θεσσαλονίκη είναι απλά το σύμπτωμα.
ΥΓ: Η απάντηση της Γενικής Διευθύντριας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Ελίζ Ζαλαντό προς τον Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Φιλόθεο πρέπει να μοιραστεί στα σχολεία της Θεσσαλονίκης και πανελλαδικώς: «Επιτρέψτε μου τέλος, Παναγιώτατε, να εκφράσω την άποψη ότι ο Σταυρός του Κυρίου δεν είναι μόνον ένα σύμβολο πίστης, μια απλή εικόνα που αναπαράγεται στατικά ανά τους αιώνες, αλλά και ένας συμπεριληπτικός τόπος και ένας εν κινήσει τρόπος που αγκαλιάζει τον πεπτοκώτα άνθρωπο, τον πάσχοντα άνθρωπο, τον εσαεί ξένο, τον οποίο οφείλουμε να υποδεχόμαστε με ταπεινότητα, κατανόηση και αγάπη. Με τον ίδιο τρόπο που υποδεχθήκαμε τον Ιησού με τα παρακάτω λόγια του Ύμνου: “δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ, ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τὴν κεφαλὴν ποῦ κλίνῃ”».
