Bιτριόλι: Η ιστορία πίσω από το πιο επικίνδυνο υγρό του κόσμου

Το βιτριόλι είναι καταδικασμένο να είναι επίκαιρο μόνο εφόσον δοθεί μια τραγική αφορμή. Η επίθεση της Έφης Κακαράτζουλα προς την Ιωάννα Παλιοσπύρου το επιβεβαιώνει οικτρά. Η 37χρονη δράστρια, στην κατάθεσή της είπε σχετικά: «Μετά από κάποια εκπομπή που είδα στην τηλεόραση για επίθεση με βιτριόλι ως μέσο εκδίκησης μεταξύ γυναικών μού καρφώθηκε η ιδέα. Δεν σκέφτηκα ότι θα πεθάνει. Από τα ακούσματα που είχα δεν προτεινόταν σαν φονικό όπλο, μόνο ως μέσο εκδίκησης. Δεν σκέφτηκα ότι μπορεί να το καταπιεί. Δεν είμαι δολοφόνος, ουδέποτε το σκέφτηκα», συμπληρώνοντας πως αναζήτησε το βιτριόλι στο κέντρο της Αθήνας, όπου και το βρήκε με δυσκολία από έναν άντρα που της το προμήθευσε επί πληρωμή και χωρίς να ζητήσει λεπτομέρειες. «Όταν πήρα το υγρό το μετάγγισα σε ένα μεταλλικό ποτήρι, όχι 1 λίτρο γιατί θα χρειαζόμουν τεράστιο δοχείο και θα το έβλεπε η Ιωάννα. Ήταν 300 με 500 ml με καπάκι μπλε ήταν».

Η μαρτυρία της Κωνσταντίνας Κούνεβα

Οι πόνοι των ματιών που καίγονται είναι οι πιο φρικτοί που μπορεί να βάλει ο νους. Η φωνή χάνεται πιο γρήγορα από την όραση. Τα ρούχα λιώνουν και το δέρμα καίγεται. Η πρώην ευρωβουλευτής Κωνσταντίνα Κούνεβα, είναι ένα από τα τραγικά θύματα αυτής της μεθόδου. Τα μεσάνυχτα της 22ης Δεκεμβρίου του 2008 η Κούνεβα, για την ιδιότητά της ως συνδικαλίστρια καθαρίστρια δέχτηκε επίθεση από δύο αγνώστους, που την περιέλουσαν με βιτριόλι και την υποχρέωσαν να το καταπιεί, προκαλώντας απώλεια της όρασης από το ένα μάτι και βλάβες σε εσωτερικά όργανα.

Έκτοτε η Κούνεβα έχει υποβληθεί σε τουλάχιστον 30 χειρουργεία, πολλά από τα οποία έγιναν στο εξωτερικό. «Δεν πήρε ούτε 5 λεπτά. Ο πόνος ήταν ανυπόφορος. Όταν με είδαν οι νοσηλευτές από το ΕΚΑΒ, άρχισαν να τρέμουν και δεν ήξεραν πώς να με πιάσουν. Πώς να μου βάλουν τα φάρμακα ενδοφλέβια για να με βοηθήσουν, μόνο από τις αναθυμιάσεις στα πνευμόνια και τον οισοφάγο, κάηκαν οι φωνητικές μου χορδές, τα πνευμόνια, ο οισοφάγος. Περίπου το μισό βάρος από το κεφάλι μου είχε καεί», θυμάται.

 

Το βιτριόλι μπορεί να φτάσει μέχρι το κόκκαλο

Ο τυπικός θύτης ρίχνει το βιτριόλι στο πρόσωπο του θύματος για να του προκαλέσει μόνιμη βλάβη μα πάνω απ’ όλα αυτό τον ανυπόφορο πόνο που καίει το δέρμα. Η όραση δύσκολα γλιτώνει. Στην επίθεση με βιτριόλι δεν μπορείς να μετρήσεις τις συνέπειες και η βλάβη δεν υποχωρεί ποτέ. Γι’ αυτό και θεωρείται ίσως πιο σαδιστική μέθοδος βίας στον σύγχρονο κόσμο. Πέρα από τα ορατά μόνιμα σημάδια, την αθεράπευτη κατάσταση του σώματος, η παραμόρφωση στη ζωή και την ψυχολογία του θύματος είναι ασύλληπτη για τον κοινό νου. Το μετατραυματικό στρες, ισχυρότατο.

 

Όπως έχει επισημάνει ο πρώην πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Χημικών, Νίκος Κατσαρός στο News 247 «Το βιτριόλι είναι μία χημική ένωση, ονομάζεται θειικό οξύ, είναι εξαιρετικά καυστικό και διαβρωτικό και χρησιμοποιείται ευρύτατα στη χημική βιομηχανία για την παρασκευή λιπασμάτων, για την παρασκευή χημικών ειδών, ως διαλύτης στη χημική βιομηχανία, στη βιομηχανία των φαρμάκων, των χρωμάτων και παλαιότερα ήταν δείκτης της βιομηχανικής παραγωγής μίας χώρας». Υπάρχει στα περισσότερα είδη μπαταριών και στη δεκαετία του ’50 είχε πια γίνει σύμβολο της αρρωστημένης εκδίκησης στην ελληνική κοινωνία. Οι απάνθρωπες ρίζες της φράσης «θα σου ρίξω βιτριόλι» εντοπίζονται στη Δύση, ενώ σήμερα, μετά την απαγόρευσή του, εξακολουθεί να απειλεί ευρέως στις υπανάπτυκτες χώρες, αφού το καυστικό υγρό με την ανατριχιαστική ονομασία σχετίζεται κατά κύριο λόγο με εγκληματικές επιθέσεις έμφυλης βίας.

 

Η ιστορία πίσω από το βιτριόλι

Το θειικό οξύ, κοινώς γνωστό ως βιτριόλι, παράχθηκε για πρώτη φορά σε βιομηχανική βάση το 1740 στην Αγγλία και σύντομα βρήκε τη θέση του ως όπλο στα χέρια ανθρώπων με άγρια ένστικτα αρχικά στη δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ, όπου κανείς το προμηθευόταν αρκετά εύκολα σαν χημικό συστατικό των απορρυπαντικών. Ήταν στα 1830 όταν τα κοινά εγκλήματα με βιτριόλι άρχισαν να προκαλούν μεγάλη ανησυχία, σε περιοχές όπως η Σκωτία και ιδιαίτερα στην εργατική κοινωνία και σε ακραία περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Μάλιστα σε άρθρο σε εφημερίδα της Γλασκόβης αντανακλάται το μέγεθος της διάδοσης της εν λόγω μεθόδου: «Είναι θλιβερό, αλλά το έγκλημα της ρίψης θειικού οξέος είναι τόσο συνηθισμένο στα μέρη ώστε έχει αρχίσει να αφήνει λεκέ πάνω στην εθνική μας ταυτότητα».

Σταδιακά το βιτριόλι έγινε το υγρό της ερωτικής αντιζηλίας. Ταυτίστηκε με την εκδίκηση της γυναίκας προς τον άπιστο άνδρα αλλά και το αντίστροφο.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου ο δυτικός Τύπος είχε ήδη εμφανίσει ανησυχητική επαναληψιμότητα σε περιστατικά όπου γυναίκες πετούσαν οξύ σε άντρες που, αφού τις αποπλάνησαν ερωτικά, αθέτησαν τον λόγο τους και δεν τις παντρεύτηκαν. Υπό το πρίσμα μιας πρώτου επιπέδου ψυχολογικής ερμηνείας η ζηλοφθονία, η απιστία και η προδοσία αποτελούν τα διαχρονικά κίνητρα της επίθεσης με βιτριόλι. Η πράξη πέρα από τον πόνο αποσκοπεί στο να κάνει το θύμα μη ελκυστικό, να το εξουδετερώσει ερωτικά, να καταστρέψει το πρόσωπό του, το μόνο μέρος του σώματος που δεν μπορείς να κρύβεις για πάντα. Να του στερήσει την όραση.

Από τα μέσα του 20ου αιώνα το βιτριόλι ποινικοποιήθηκε σε πολλές σύγχρονες κοινωνίες που πήραν δραστικά μέτρα, οπότε και η χρήση του περιορίστηκε αισθητά. Κοινωνικά, όμως, ο παράγοντας που συνέβαλλε ουσιαστικά ήταν η γυναικεία χειραφέτηση. Οι γυναίκες, σταματούν να θυματοποιούνται και να εξαρτούν την τιμή και την υπόληψή τους από τον τρόπο που τους φέρεται ο άνδρας. Την ίδια στιγμή οι άνδρες αντιλαμβάνονται πως η γυναίκα δεν είναι το υποχείριό τους ώστε να τους φέρονται με σαδισμό. Η ατιμωρησία αναχαιτίζεται και επικρατούν οι συνέπειες. Και κάπως έτσι το βιτριόλι «ταξιδεύει» από τη Δύση στην Ανατολή για να ανακτήσει την αρρωστημένη δυναμική του, τρυπώνοντας εκεί που ακόμα η έμφυλη βία δεν αντιμετωπίζεται σαν έγκλημα αλλά ως κομμάτι της καθημερινότητας.

Στη χώρα το βιτριόλι έκανε την εμφάνισή του στην προπολεμική Ελλάδα αλλά η «αθώα» χρήση του ξεκίνησε στην Τουρκοκρατία. Το λεγόμενο γκεζάπι το χρησιμοποιούσαν οι τεχνίτες του χαλκού και οι γανωτήδες για να καθαρίσουν τον χαλκό και να τον κάνουν σκεύη.

Γυναίκες, τα διαχρονικά θύματα

Οι επιθέσεις με οξύ από το 1960 και πέρα εμφανίζουν άνοδο σε περιοχές της Νοτιοδυτικής Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Οργανώσεις που μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα κάνουν λόγο για «όξινη βία που σχετίζεται με την έμφυλη ανισότητα και ανθίζει λόγω της εύκολης πρόσβασης στο βιτριόλι, στο δηλητήριο εκείνο που κοστίζει λίγο». Η οργάνωση The Acid Survivors Trust (επιζήσαντες από επιθέσεις με θειικό οξύ) αναφέρουν πως το 80% των θυμάτων είναι γυναίκες. Το προφίλ του θύτη αντιστοιχεί σε άντρες, οι οποίοι εκδικούνται γυναίκες που τους απορρίπτουν ερωτικά.

Η χώρα με τις περισσότερες επιθέσεις με βιτριόλι είναι το Μπαγκλαντές, όπου το 1999 καταγράφηκαν 3000 περιστατικά. Τα ποσοστά εμφανίζουν σταδιακή πτώση πέφτοντας σε τριψήφιο νούμερο έως το 2009, αλλά οι λόγοι παραμένουν οι ίδιοι. Νεαρές γυναίκες που επιβιώνουν με καμμένα πρόσωπα γιατί αρνήθηκαν τον έρωτα κάποιου. Παρόμοια τα κίνητρα στην Ινδία, όπου το 2017 καταγράφηκαν πάνω από 350 περιστατικά αλλά και το Πακιστάν όπου οι σαδιστικές επιθέσεις με βιτριόλι αυξήθηκαν από 65 σε 150 μέσα σε έναν χρόνο (2010-2011). Αλλά ας μην πάμε μακριά. Στην Αγγλία οι εγκληματικές συμμορίες του δρόμου συντηρούν την εφιαλτική παράδοση μέχρι σήμερα για ασκήσουν εκφοβισμό ή για να λύσουν τις διαφορές τους. Ειδικότερα στο Λονδίνο οι επιθέσεις με βιτριόλι σημείωσαν δραματική αύξηση πάνω από 150% από το 2012 (228) έως το 2016 (601) και είναι οι μοναδικές στον κόσμο που θύτες και θύματα είναι σχεδόν αποκλειστικά άνδρες.

Victim blaming, όταν το θύμα μετατοπίζεται στη θέση του θύτη

Όποια κι αν είναι τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, η απειλή δεν έχει εγκαταλείψει. Ίσα ίσα που είναι απολύτως ικανή να προσαρμοστεί στην πλεονάζουσα σύγχρονη παθογένεια του σεξισμού και των στερεοτύπων. Συμβαίνει μακριά, συμβαίνει και πολύ κοντά μας, όπως αποδείχτηκε μετά την εγκληματική επίθεση με βιτριόλι εναντίον της 35χρονης Ιωάννας στην Καλλιθέα.