Η Κατερίνα Σάπαρη πέρασε στην άλλη πλευρά του τούνελ της νευρικής ανορεξίας, αυτή που έχει φως

Περίπου στο τρίτο έτος, εκείνη κυκλοφόρησε ένα βιβλίο, στο οποίο μιλούσε για την προσωπική της μάχη με την νευρική ανορεξία και τη βουλιμία. “Πεινάς; Άστο καλύτερα…”, είναι ο τίτλος του, και η προώθησή του, συνέπεσε με την συνειδητοποίηση – από μεριάς μου – ότι υπήρξε μια περίοδος, όπου η ίδια ήταν πολύ αδυνατισμένη, χωρίς όμως αυτό να την έχει σταματήσει ποτέ από τη συνεχή της ενασχόληση με τον αθλητισμό. Έξι χρόνια μετά, βρεθήκαμε προκειμένου να συζητήσουμε για την τότε περιπέτειά της, η οποία δεν ήταν τόσο απλή, όσο το να γυρίσεις το κεφάλι σου από την άλλη, όπως ενδεχομένως έκανα και εγώ όταν βρισκόμασταν όλοι μαζί στην αίθουσα. Ορισμένες φορές, χρειάζεται να είμαστε λίγο περισσότερο ευαισθητοποιημένοι.

Γύρω στα 16, η Κατερίνα έκανε ήδη πρωταθλητισμό στην κολύμβηση. Ειδικά για τους κολυμβητές, οι οποίοι είναι όλη μέρα με μαγιό, η εικόνα του σώματος γίνεται αμέσως αρκετά πιο σημαντική απ’ ό,τι σε άλλα αθλήματα. Σε συνδυασμό με το ότι η υγιεινή διατροφή επηρεάζει πολύ και την απόδοσή τους στους αγώνες, αποφάσισε να ξεφορτωθεί τις “βλακείες” από το καθημερινό της διατροφολόγιο, κόβοντας τα γλυκά, τα επεξεργασμένα και το φαγητό “απ’ έξω”. “Στην πορεία αρχίζεις όμως και αποκλείεις από τη διατροφή σου κάποιες συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων. Είναι σαν να εθίζεσαι στο να θες να χάσεις βάρος, να θες να δείξει μικρότερο νούμερο η ζυγαριά, και αρχίζεις να έχεις και μια λανθασμένη εικόνα σώματος. Αυτό που έβλεπα δηλαδή εγώ στον καθρέφτη δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα. Κάπως έτσι ξεκίνησε, οπότε στο τέλος οι θερμίδες που έπαιρνα καθημερινά δεν κάλυπταν τις ενεργειακές μου ανάγκες“, μου εξηγεί, επισημαίνοντας ότι σίγουρα αυτές οι διαταραχές δεν είναι “απλά μια φάση”, όπως νομίζουν πολλοί, αλλά κάτι πολύ πιο βαθύ και πολυσύνθετο. Μου μιλάει για εξωτερικούς παράγοντες που στην πλειονότητά τους, πυροδοτούν μια προϋπάρχουσα κατάσταση: “Αν ένα σχόλιο, ή μια φωτογραφία σε περιοδικό, βρει πρόσφορο έδαφος σε μια άλλη παθογένεια ή πρόβλημα που μπορεί να υπάρχει μέσα στην οικογένεια ή τον τρόπο με τον οποίο έχει μεγαλώσει το άτομο, νομίζω ότι μπορεί να βγει έτσι προς τα έξω. Πιστεύω ότι δεν αρκεί όμως μεμονωμένα ένα σχόλιο για να αναπτύξει κάποιος μια τέτοια νόσο“.

Τώρα αν δω τις τότε φωτογραφίες, βλέπω το πρόβλημα. Τότε όχι. Έχεις μια διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος και δεν είναι ότι μπορείς να πας να βάλεις γυαλιά και διορθώνεται. Βλέπεις λίπη, ότι είσαι παχύς, ενώ μπορεί να μην είσαι, είναι όλα λίγο διογκωμένα. Δε βλέπεις την πραγματικότητα, αλλά μια άλλη εικόνα.

Όταν ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία, η Κατερίνα ζύγιζε 63 κιλά. Σταδιακά, έφτασε μέχρι και τα 43, στα πιο αδύνατά της. Ξεκίνησε από την ανορεξία και μετά γύρισε στη βουλιμία. Πολλές φορές η μία διαταραχή ακολουθεί την άλλη, ενώ υπάρχουν και πολλά πισωγυρίσματα και πάνω που νομίζεις ότι είσαι καλύτερα, κάποιος εξωτερικός παράγοντας σε επηρεάζει και ξαναπέφτεις σε έναν φαύλο κύκλο. “Σε απασχολεί πρωί, μεσημέρι, βράδυ. Σκέφτεσαι μόνο αυτό. Είναι σαν να έχεις ένα κομπιουτεράκι μέσα στο μυαλό σου, που διαρκώς κάνει προσθαφαιρέσεις: τι έκαψες, τι έφαγες, πόσα λιπαρά, πολλαπλασιασμούς. Μπορεί να το σκέφτεσαι και την ώρα που κοιμάσαι. Ξυπνάς με αυτό, τι δείχνει η ζυγαριά, αν είναι λιγότερο. Όλα είναι νούμερα, σαν να έχεις ένα θερμιδομετρητή στο κεφάλι σου“.

Ένα από τα πρώτα πράγματα στα οποία συμφωνήσαμε ήταν η απουσία φωτογραφιών “πριν και μετά” από το κείμενο αυτό. Όπως έμαθα λίγο αργότερα, η εικόνα ενός πολύ αδύνατου κορμιού, μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για κάποια κορίτσια που βρίσκονται μέσα στην ασθένεια. Κάνοντας μια αναζήτηση σε ιστοσελίδες οι οποίες δίνουν συμβουλές και κόλπα(!) για το πώς μπορεί κανείς να γίνει ανορεκτικός, πράγματι οι εικόνες υπερβολικά αδύνατων κορμιών, ήταν ένα από τα πιο ισχυρά κίνητρα αυτής της κοινότητας.

Το μεγαλύτερο θέμα όταν είσαι μέσα στο πρόβλημα, είναι ότι νιώθεις πως κανείς δε σε καταλαβαίνει γιατί όλοι εστιάζουν στο βάρος σου. Στην πραγματικότητα, το σώμα νοσεί, γιατί νοσεί η ψυχή.

Πέρα από το να κόψεις το φαγητό ή να πιέσεις τον εαυτό σου να κάνει εμετό, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι να νοσήσει κανείς. “Δεν έκανα ποτέ εμετό. Δεν μπορούσα να το κάνω αυτό στον εαυτό μου και αυτό νομίζω με προφύλαξε και από άλλα προβλήματα, γιατί μετά αρχίζεις να έχεις θέματα και στον οισοφάγο, στα δόντια και τον οργανισμό γενικότερα. Οπότε έκανα υπερεντατική γυμναστική που είναι μια άλλη μορφή “καθαρτικού”, θέλοντας στην ουσία να κάψω τις θερμίδες που είχα καταναλώσει. Από ‘κει και πέρα υπάρχουν και επεισόδια υπερφαγίας και μπαίνουν πολλά πράγματα μέσα, γι’ αυτό και δεν αρκεί ένας γιατρός ή ένας φάρμακο από μόνο του. Εγώ δεν είχα πάρει κανένα φάρμακο, δεν είναι απαραίτητο όταν πας σε ψυχολόγο να παίρνεις χάπια. Επίσης, μάλλον έχω και πολύ δυνατό οργανισμό γιατί αυτή η ιστορία παρόλο που κράτησε έξι χρόνια περίπου, δεν μου έχει αφήσει κουσούρια. Ο οργανισμός μου κατάφερε να επανέλθει και να λειτουργήσει φυσιολογικά χωρίς να μου έχει αφήσει κάποιο πρόβλημα υγείας. Ίσως γιατί είχε ακόμα κάποια αποθέματα, ήταν σαν να έβαλε τις μηχανές στο τούρμπο. Εγώ ποτέ δεν κατάλαβα ότι έχω λιγότερη ενέργεια ή δεν ήθελα να το παραδεχτώ. Ειδικά το 2007-8 ήταν από τις καλύτερες χρονιές μου κολυμβητικά. Δεν είχα ούτε λιποθυμίες ή κάτι τέτοιο. Ίσως αν κάποιος είναι για περισσότερο καιρό σε πολύ χαμηλό βάρος και με πιο εξασθενημένο οργανισμό, να βιώσει τέτοια συμπτώματα“.

Ποτέ δεν είσαι ικανοποιημένη με αυτό που βλέπεις στον καθρέφτη. Δε θυμάμαι ποτέ να με βλέπω και να λέω “εντάξει εδώ είμαι μια χαρά”. Δεν υπάρχει επιθυμητό βάρος, δε θες να χάσεις πέντε κιλά και σταματάς. Δεν έχεις στόχο, απλά κάθε μέρα παίρνεις μικρές νίκες, οι οποίες σε κάνουν να θες να συνεχίσεις να χάνεις βάρος. Νιώθεις σαν να μπορείς να ελέγξεις κάτι, νιώθεις πάρα πολύ δυνατός μέσα στην ασθένεια.

Τον ρόλο του συμμάχου, μπορούν με παρόμοιο τρόπο να παίξουν και τα social media. Όταν στην κουβέντα φέρνω το παράδειγμα της Νανάς Καραγιάννη, η Κατερίνα μου λέει ότι πιστεύει πως όλη αυτή η προβολή της κατάστασής της ήταν λανθασμένη. “Όταν κάποιος στα social media σου λέει “είσαι πολύ αδύνατος, πώς είσαι έτσι” είναι σαν να σε επικροτεί. Αντί δηλαδή εσύ να βλέπεις αυτό που σου λέει ο άλλος, ότι δηλαδή είσαι υπερβολικά αδύνατη, για σένα είναι μια νίκη, και το σχόλιο γίνεται κοπλιμέντο. Μετά μπαίνεις στον φαύλο κύκλο και όλη αυτή η κατάσταση συντηρείται μέσω συνεντεύξεων, media κλπ, τα οποία τροφοδοτούν τη νόσο“. Στη νευρική ανορεξία, οι τρίτοι είναι σαν εχθροί για τον ασθενή. Πιστεύει πως θέλουν το κακό του, δηλαδή να τον παχύνουν. “Τα σχόλιά τους τα ακούς, αλλά σε εκνευρίζουν, επειδή σου λένε συνεχώς να πάρεις βάρος και θέλουν να σε βγάλουν από το στόχο σου. Όταν όμως γνωρίσεις έναν άνθρωπο με την ίδια ασθένεια, είναι σαν να συναντάς κάποιον με τον οποίο μιλάτε την ίδια γλώσσα. Αποκτάς έναν σύμμαχο απέναντι σε όλους τους “κακούς” που προσπαθούν να σας παχύνουν και δεν σας καταλαβαίνουν“.

Γίνεσαι πιο επικριτικός και με τα σώματα των άλλων. Τα πρώτα πράγματα που παρατηρείς όταν κάποιος κάθεται δίπλα σου, είναι τι τρώει και πόσα κιλά είναι, ενώ μπορεί να έχει φούξια μαλλιά, καλή ώρα. Βλέπεις το σώμα του, το φαγητό του, τι πίνει, εστιάζεις στην εικόνα σώματος, την πρόσληψη των θερμίδων, αυτά που είναι η καθημερινότητά σου. 

Η Κατερίνα χρειάστηκε δύο χρόνια για να δει το πρόβλημα και να ζητήσει από μόνη της βοήθεια. Πριν από αυτό, την είχαν παρακινήσει οι γονείς της, στέλνοντάς την στο Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών. “Πρέπει πρώτα να δουν εκείνοι ότι κάτι πάει στραβά, γιατί – αν κρίνω κι απ’ τον εαυτό μου – ο τρόπος που το κρύβεις και το καμουφλάρεις, είναι πάρα πολύ έξυπνος. Κρύβεις το φαγητό με τέτοιο τρόπο που κανείς δεν το παίρνει είδηση ή κόβεις την τροφή σε πολύ πολύ μικρά κομμάτια και την απλώνεις στο πιάτο, διάφορα κόλπα τα οποία όταν κάποιος δεν είναι ενημερωμένος γύρω από τις συγκεκριμένες νόσους δε μπορεί να τα καταλάβει. Δεν ξέρω αν είναι οι νόσοι πάρα πολύ έξυπνες ή κάνουν το άτομο να συμπεριφέρεται με πολύ έξυπνο τρόπο για να μπορέσει να το κρύψει“. Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό για τους γονείς να είναι υποψιασμένοι και ενημερωμένοι, γιατί μπορούν να αναγνωρίσουν τα σημάδια. Ίσως όχι από την πρώτη μέρα ή την πρώτη εβδομάδα, αλλά τα σημάδια είναι εκεί, είναι εμφανή, απλά μπορεί εμείς να μην θέλουμε να τα δούμε ή δεν είμαστε αρκετά ενημερωμένοι για να μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε.

Άπαξ και αναγνωρίσουμε ότι κάποιος φίλος ή συγγενής πάσχει από διατροφική διαταραχή, πώς του το λέμε;

“Σίγουρα το να είσαι επικριτικός δε βοηθάει. Δεν είμαι γιατρός για να ξέρω αν υπάρχει μαγική μέθοδος την οποία την εφαρμόζουμε σε όλους και λειτουργεί τέλεια, αλλά με το να λες σε κάποιον “φάε” ή “πώς έχεις γίνει έτσι”, απλά τον φέρνεις απέναντί σου και πλέον σε βλέπει σαν εχθρό σου. Το μεγαλύτερο θέμα όταν είσαι μέσα στο πρόβλημα, είναι ότι νιώθεις πως κανείς δε σε καταλαβαίνει γιατί όλοι εστιάζουν στο βάρος σου. Στην πραγματικότητα, το σώμα νοσεί γιατί νοσεί η ψυχή. Αυτό που βλέπουμε, το χαμηλό βάρος, είναι ο καθρέφτης ενός άλλου προβλήματος πολύ βαθύτερου. Στην ουσία, για μένα, πρέπει να προσπαθείς πολύ ήπια και ήρεμα, να ακούσεις τι έχει να σου πει αυτός ο άνθρωπος. Μπορεί για εσένα να είναι λεπτομέρειες, αλλά προφανώς για εκείνον δεν είναι τόσο μικρά. Όταν αυτός ο άνθρωπος αρχίζει και σου ανοίγεται και σε εμπιστεύεται, τότε σιγά σιγά είναι ίσως η ώρα να θέσεις στο τραπέζι και το θέμα των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Προφανώς και χρειάζεται ιατρική υποστήριξη και στην Ελλάδα αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα. Έχουμε την φοβία των “ψυχ”, δηλαδή νομίζουμε ότι όποιος πάει στον ψυχίατρο ή χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη, είναι και τρελός και παίρνει φάρμακα. Δυστυχώς αυτό είναι ένα ταμπού που ακόμα υπάρχει κι έτσι είναι πιο δύσκολο να παραδεχτεί κάποιος ότι έχει πρόβλημα και τελικά να αναζητήσει θεραπεία μέσω κάποιου ψυχιάτρου ή ψυχολόγου γιατί αυτόματα είναι σαν να στιγματίζεται ότι είναι τρελός. Ταυτόχρονα, είναι δύσκολο και για την οικογένεια να το δεχτεί, ή να αναζητήσει και η ίδια ψυχολογική υποστήριξη, γιατί συνήθως το ότι έχει θέματα ένα μέλος της οικογένειας αντανακλά το πρόβλημα που έχει όλη η οικογένεια στις σχέσεις της“.

Καταλαβαίνεις ότι ζεις φυσιολογικά όταν δεν μετράς θερμίδες και ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από αυτό.

Το πιο δύσκολο – και βασικό – κομμάτι και για τη θεραπεία, όμως, είναι η συνειδητοποίηση από τον ίδιο τον ασθενή. Όταν εκείνη κατάλαβε, τι θέμα έχει και θέλησε να το αλλάξει, όχι όταν κάποιος τρίτος, της το επέβαλε: “Με βοήθησε πολύ μια φίλη μου στο να θελήσω να το αλλάξω. Το είχε περάσει και η ίδια, οπότε μέσα από εκείνη, είδα ότι μπορείς να το ξεπεράσεις και να επιστρέψεις εκεί που ήσουν πριν, στο να απολαμβάνεις κάποια πράγματα τα οποία όταν είσαι μέσα στην ασθένεια δεν τα χαίρεσαι με έναν φυσιολογικό τρόπο. Νομίζω πρέπει να πιάσεις πάτο για να σηκωθείς. Στο ενδιάμεσο δεν το καταλαβαίνεις“. Κάπως έτσι, η Κατερίνα βρέθηκε στην Ανάσα, όπου η θεραπεία είναι δωρεάν και προσαρμόζεται κάθε φορά στο άτομο και τις ανάγκες του, γιατί δεν είμαστε όλοι ίδιοι οργανισμοί και η νόσος κάθε φορά διαφέρει.

Η πρώτη νίκη δεν έρχεται όταν τρως, γιατί και μέσα στην ασθένεια μπορεί να φας κάτι το οποίο θεωρητικά να έχεις απαγορεύσει στον εαυτό σου, αλλά τα τρως και σε τρώνε. Όταν πλέον αρχίζεις και βρίσκεις μια φυσιολογικότητα, τρως κάτι και δεν το σκέφτεσαι τόσο πολύ, δε μετράς θερμίδες, το τρως και το ευχαριστιέσαι, περνάς καλά χωρίς να έχεις πια έναν θερμιδομετρητή στο κεφάλι σου. Τότε καταλαβαίνεις ότι όντως μπορεί κάτι να αλλάζει. Όταν υιοθετείς κάποιους πιο φυσιολογικούς ρυθμούς σαν αυτούς που είχες στο παρελθόν.

Θέλει πολλά χρόνια για να μπορέσεις να πεις ότι το έχεις αφήσει πίσω σου, αλλά ακόμα και τότε θέλει ιδιαίτερη προσοχή. “Εμένα μου πήρε περίπου έξι. Δεν είναι κάτι το οποίο το ξεπερνάς και μπορείς να το γυρίσεις τόσο εύκολα σε ένα χρόνο ας πούμε. Μπορείς να ανακτήσεις ένα μέρος του σωματικού βάρους, αλλά για να μπορέσεις να το διαχειριστείς όλο αυτό, θες πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Είναι ψυχικές νόσοι, δεν παίρνεις ένα χάπι, μια αντιβίωση και τέλος. Έχουν περάσει 4 χρόνια τώρα πια από τη θεραπεία μου. Νομίζω πως για να πεις ότι το έχεις ξεπεράσει πρέπει σίγουρα να έχουν περάσει 2-3 χρόνια, αλλά και πάλι πάντα μπορείς να κάνεις κάποια υποτροπή. Γνωρίζοντας ποια είναι τα δικά σου σημεία που το πυροδοτούν, μαθαίνεις να ζεις φυσιολογικά, έχοντας περάσει από μια τέτοια ασθένεια, για να μην ξανακάνεις πισωγύρισμα. Καταλαβαίνεις ότι ζεις φυσιολογικά όταν δεν μετράς θερμίδες και ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από αυτό. Δε νομίζω πως είναι τελικά θέμα χρόνου, αλλά θέμα ατόμου. Μπορεί να έχουν περάσει και δέκα χρόνια και όλο αυτό να δουλεύει υποσυνείδητα μέσα σου. Μαθαίνεις να ζεις μ αυτό και να έχεις μια φυσιολογική ζωή. Πάντα το έχεις στο μυαλό σου και είσαι σε εγρήγορση για το συγκεκριμένο θέμα, αλλά πλέον ξέρεις πώς να το διαχειριστείς, πώς να προφυλάξεις τον εαυτό σου, να αναγνωρίσεις τα σημάδια πιο εύκολα, άρα και πώς να το καταπολεμήσεις”.

“Σε αυτούς που είναι ήδη μέσα στην ασθένεια, θέλω να πω όσο κλισέ κι αν είναι, ότι υπάρχει φως στο τούνελ. Μπορείς να το ξεπεράσεις και να επιστρέψεις σε μια φυσιολογική καθημερινότητα όπου θα ευχαριστιέσαι τα πράγματα τα οποία όταν είσαι μέσα στο πρόβλημα δε μπορείς να τα ευχαριστηθείς. Αυτό που σίγουρα θα έλεγα, είναι ότι οι γονείς πρέπει να είναι ενημερωμένοι, ώστε να μπορούν εγκαίρως να αναγνωρίσουν τα σημάδια. Αυτό που θα έλεγα σε όλους μας και βάζω και τον εαυτό μου μέσα, είναι ότι το να έχουμε ταμπού σε θέματα υγεία είναι χαζό και μας πηγαίνει πίσω. Δε μας βοηθάει να εξελιχθούμε, αλλά ούτε και να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που θέλουμε“.

Η Κατερίνα μόλις τελείωσε το μεταπτυχιακό της και παράλληλα ασχολείταιι ακόμα με τον πρωταθλητισμό, απλά τώρα πια κάνει τρίαθλο. Βγήκε τρίτη φέτος στην Ευρώπη και μπροστά της έχει το πανελλήνιο πρωτάθλημα, ενώ συνεχίζει υπερεντατικά τις προπονήσεις για να φτάσει μέχρι εκεί που μπορεί. Είναι μία από τις πολύ λίγες Ελληνίδες που έχουν πάρει μετάλλιο στην Ευρώπη στο χώρο του τριάθλου και των multisports.”Sky is the limit”, μου λέει και το εννοεί. Μη νομίζεις όμως ότι χρειάζεται την αντοχή και την ταχύτητα της Κατερίνας για να τρέξεις μακριά από το πρόβλημα. Αυτό που πρέπει να κάνεις, είναι να γυρίσεις και να το κοιτάξεις κατάματα. Η υπερβολή προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, είναι παθογένεια, μην αδιαφορείς, όταν νιώθεις ότι κάτι δεν πάει καλά.

*Για περισσότερες πληροφορίες ή βοήθεια επικοινωνήστε με το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών, αλλά και την μη κερδοσκοπική εταιρία, ΑΝΑΣΑ, όπου θα βρείτε ειδικούς που θα σας καθοδηγήσουν.

Φωτογραφίες: Νίκος Λυμπερτάς / sooc.photos