Ο Ζακ Κωστόπουλος μού είχε μιλήσει για αυτό που (τελικά) τον σκότωσε
- 21 ΣΕΠ 2021
«Φύγε μωρή», ακούστηκε όταν φτάσαμε στη Βαρβάκειο Αγορά και η Zackie κατέβηκε από το ταξί. Μπαίνοντας μέσα, οι κρεοπώληδες ενθουσιάστηκαν με το γεγονός οτι έβλεπαν από κοντά μια drag queen. Την αγκάλιαζαν κι έβγαζαν μαζί της selfies – φωτεινά παραδείγματα ενάντια στην ομοφοβία, περικυκλωμένα από τη μυρωδιά του ωμού κρέατος. Αυτό ακριβώς που έχει νιώσει κάποιες φορές και ο Ζακ Κωστόπουλος, όταν περπατάει στον δρόμο. Είναι όμως, αρκετά τυχερός, γιατί – όπως λέει κι εκείνος – την έχει γλιτώσει επειδή τρέχει πολύ γρήγορα.
Αυτή ήταν πριν από 4μιση χρόνια η εισαγωγή για μια συνέντευξη που είχα κάνει με τον Ζακ. Αυτή μας η κουβέντα αποκτά εντελώς άλλη αξία, αν την διαβάσει κανείς σήμερα, τρία ακριβώς χρόνια μετά τη δολοφονία του στην οδό Γλάδστωνος, στην Ομόνοια. Το μεσημέρι εκείνης της Παρασκευής, ο Ζακ Κωστόπουλος δεν πρόλαβε να τρέξει.
24Media/Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου Watkinson
Ενάμιση χρόνο πριν τη δολοφονία του, λοιπόν, τον είχα επισκεφθεί στο σπίτι του και συζήτησα μαζί του για την ομοφοβία του Έλληνα, ενώ τον έβλεπα να μεταμορφώνεται σε Zackie. Ο Ζακ Κωστόπουλος είχε αυτή την παντοδύναμη και αθάνατη εκδοχή του η οποία τότε τον έκανε να μην φοβάται και να διασκεδάζει με την ψυχή του. Τώρα περιμένει να δικαιωθεί, καθώς το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Αθήνας, έχει αναβάλει επ’ αόριστον τη δίκη των δολοφόνων του. Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα από τη συζήτησή μας, η οποία και έχει υποστεί επεξεργασία ώστε να αντικατασταθούν τα ρήματα με τους τύπους τους σε παρελθοντικούς χρόνους. Ανέκαθεν σιχαινόμουν τη χρονική αντικατάσταση, αλλά αυτή είναι μακράν η πιο άδικη και θλιβερή εφαρμογή της.
Ο Ζακ Κωστόπουλος «έφερε» πολλές από τις ταμπέλες που τραβούν σαν μαγνήτες τις ομοφοβικές επιθέσεις: ομοφυλόφιλος, οροθετικός, drag queen. Τον είχα γνωρίσει ως μέλος της Θετικής Φωνής, αρκετά χρόνια πριν, τον είχα δει να κάνει show στις Κούκλες ως αγόρι ή χορευτής και έκτοτε τον έβλεπα συχνά – πυκνά σε αθηναϊκά πάρτι ως Zackie Oh. Είχε αποφασίσει να απέχει από τον οργανωμένο ακτιβισμό επειδή θεωρούσε πως το να σε βλέπει ο άλλος να ζεις ανοιχτά και να είσαι περήφανος, είναι πολύ πιο δυνατό από το δελτίο τύπου μιας οργάνωσης. Πίστευε πως ο τρόπος που ζούσε ήταν ο ουσιαστικός ακτιβισμός και δεν χρειαζόταν να κάνει κάτι παραπάνω από αυτό. Πού να ήξερε πως ακόμα και ο τρόπος που έφυγε, έδωσε μεγαλύτερη ορατότητα σε ανθρώπους σαν εκείνον. Σε όλους όσοι κινδυνεύουν με το να είναι οι εαυτοί τους. Ο ακτιβισμός κυλούσε στο αίμα του. Στο ίδιο αίμα που χρωμάτισε την οδό Γλάδστωνος με πένθος και ντροπή για εκείνους τους άλλους, τους κανονικούς. Στα λόγια του, διακρίνει κανείς ότι ο Ζακ έφυγε από αυτό που μισούσε περισσότερο απ’ όλα στη ζωή του, τη βία.
24Media/Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου Watkinson
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εκφραστεί μια ομοφοβική συμπεριφορά, από το πιο ήπιο του απλά να αποφεύγεις κάποιον ή να μην του δίνεις σημασία, μέχρι την επίθεση, είτε με λεκτική βία, είτε σε πιο ακραίες περιπτώσεις σωματική. «Μου έχει τύχει και Σάββατο βράδυ στο Γκάζι. Γινόταν χαμός από κόσμο. Ήμασταν 4 άτομα παρέα, φεύγαμε από ένα μαγαζί, ένας από τους φίλους μου έκανε ένα κοπλιμέντο σε έναν περαστικό κι εκείνος μας όρμηξε με την παρέα του. Τον έναν τον είχαν ρίξει στο έδαφος και του έριχναν κλωτσιές. Περνούσαν εκατοντάδες κόσμου από δίπλα και δεν αντέδρασε κανείς. Αυτό είναι και το πιο απογοητευτικό».
«Το χειρότερο για μένα είναι η απάθεια του κόσμου που υποτίθεται ότι δεν είναι εναντίον σου, ή είναι ενάντια στη βία, αλλά και πάλι, είτε επειδή φοβούνται, είτε επειδή έχουμε τη νοοτροπία του “πού να μπλέκεις τώρα”, δεν αντιδρούν. Ομοφοβία θα υπάρχει πάντα. Οσο και να εξελιχθεί η κοινωνία, οι ομοφοβικοί έστω και σε μικρότερο ποσοστό θα υπάρχουν πάντα. Το θέμα είναι να νιώθουν ότι είναι αυτοί η μειονότητα και να μην τους παίρνει να εκδηλώσουν έμπρακτα την ομοφοβία τους.»
Πάντα θα υπάρχουν αυτοί που θα θέλουν να σου κάνουν κακό. Το βάρος όμως πέφτει σε όλους τους υπόλοιπους που πρέπει να τους κάνουν να νιώσουν ότι εκείνοι έχουν το πρόβλημα κι όχι εμείς.
«Την πρώτη φορά που δέχτηκα σωματική επίθεση, το 2012, για κάποιες μέρες δεν είχα βγει καθόλου απ’ το σπίτι μου και ίσως και για μήνες δε μπορούσα να περάσω καν από το σημείο που είχε γίνει το σκηνικό. Πλέον έχω πει στον εαυτό μου ότι αυτό που μου συνέβη τότε, δεν θα αφήσω κανέναν να μου το ξανακάνει. Ακόμα και να φοβάμαι μέσα μου, θα βγω, ή αν χρειαστεί να ζητήσω από έναν φίλο μου να έρθει μαζί μου, θα το κάνω. Θα βρω έναν τρόπο, είτε σφίγγοντας τα δόντια, είτε ζητώντας βοήθεια, και δε θα επιτρέψω στον άλλον να πετύχει τον στόχο του που είναι να με κάνει να κλειστώ στο καβούκι μου».
24Media/Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου Watkinson
Τι είναι αυτό που τελικά “οπλίζει” τον ομοφοβικό;
«Είναι είτε επειδή έτσι τους έχουν μάθει, ότι αυτό είναι κακό και αυτοί οι άνθρωποι είναι μιάσματα, ή κατώτεροι ή κάτι τέτοιο, είτε επειδή ζούμε σε μια πατριαρχική κοινωνία και οτιδήποτε απειλεί τον ανδρισμό ή την εικόνα του άντρα είναι κατάπτυστο. Πολλοί το κάνουν γιατί νιώθουν ότι το να είναι ένας άντρας gay, μειώνει την εικόνα του τι σημαίνει να είσαι άντρας και τους ενοχλεί. Υπάρχουν ακόμα και άνθρωποι που είναι οι ίδιοι gay και επιτίθενται ανοιχτά σε άλλους gay για να κρύψουν τη δική τους ομοφυλοφιλία. Αυτό είναι ακόμα χειρότερο. Μου έχει τύχει μεγαλώνοντας, να δω ανθρώπους που ενώ το πρωί που περνούσα από το καφενείο με έκραζαν, τους πετύχαινα το βράδυ στο μπαρ μεθυσμένους, και μου την έπεφταν. Ο ίδιος άνθρωπος. Τόσο υποκριτικό».
«Μακάρι να αρκούσε απλά το να μην είσαι ομοφοβικός, αλλά επειδή υπάρχει πολλή ομοφοβία, δυστυχώς, δεν φτάνει αυτό. Όποιος δεν είναι και δεν το πιστεύει αυτό, πρέπει όταν ακούει ή όταν βλέπει κάτι, να μιλάει, να αντιδράει. Όχι να παίξεις ξύλο, αλλά μπορείς να βάλεις τις φώνες ακόμα κι από απόσταση. Αν είναι κάποια σωματική επίθεση, μπορεί να τρομάξει απλά και μόνο από τις φωνές ο άλλος και να φύγει. Ή αν είσαι σε μια παρέα και γίνει κάποιο αστείο ή κάτι τέτοιο, πρέπει να απαντήσεις και να μην το αφήσεις να περάσει έτσι».
«Είναι είτε επειδή έτσι τους έχουν μάθει, ότι αυτό είναι κακό και αυτοί οι άνθρωποι είναι μιάσματα, ή κατώτεροι ή κάτι τέτοιο, είτε επειδή ζούμε σε μια πατριαρχική κοινωνία και οτιδήποτε απειλεί τον ανδρισμό ή την εικόνα του άντρα είναι κατάπτυστο. Πολλοί το κάνουν γιατί νιώθουν ότι το να είναι ένας άντρας gay, μειώνει την εικόνα του τι σημαίνει να είσαι άντρας και τους ενοχλεί».
Επίθεση όσο είμαι in drag δεν έχω ζήσει. Μόνο ως Ζακ. Ίσως γιατί η αυτοπεποίθηση και η δύναμη που νιώθω σαν Zackie περνάει και στον άλλον και με σέβεται.
Στη λεκτική επίθεση, ίσως το πιο συνετό είναι να μην απαντάς, σύμφωνα με όσα μου είχε πει ο Ζακ Κωστόπουλος. Από την άλλη, κι εκείνος είχε πέσει πολλές φορές στην παγίδα να το κάνει. Υπήρξαν όμως κι εκείνες οι στιγμές που του βγήκαν σε καλό. «Σε ένα αρνητικό σχόλιο που θα μου κάνουν θα απαντήσω με χιούμορ. Αν έχω πιεί ή έχω νεύρα δεν έχω χιούμορ και θα απαντήσω με τσαμπουκά. Πάντα όμως στο χιούμορ ο άλλος τα χάνει. Έχει τύχει ως Ζακ να είμαι μέσα στο λεωφορείο και να μου πουν κάτι. Αν τότε απαντήσεις με χιούμορ και κάνεις τους άλλους να γελάσουν και εις βάρος του τύπου που σε προσέβαλε, τότε θα νιώσει αυτός μειονεκτικά. Είναι πολύ καλό όπλο το χιούμορ, το έχω και συνήθως το χρησιμοποιώ».
24Media/Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου Watkinson
«Σε περίπτωση ομοφοβικής επίθεσης, μπορεί κανείς να απευθυνθεί σε διάφορες οργανώσεις ή στο 11528 που είναι γραμμή υποστήριξης για LGBT άτομα, ή και στην αστυνομία, το οποίο είναι επίσης σημαντικό για να το καταγγείλει και να καταγραφεί ως ομοφοβικό περιστατικό. Εγώ το έχω κάνει παλιότερα και το έχω μετανιώσει, αλλά τώρα το συνιστώ γιατί υπάρχει μια βασική διαφορά. Πριν από χρόνια να το καταγγείλω στην αστυνομία και κατέληξα να δέχομαι ένα δεύτερο bullying στο τμήμα, πρώτον γιατί υπήρχαν κάποιοι που ψιλογελούσαν ή δεν το έπαιρναν στα σοβαρά, και δεύτερον γιατί ενώ είχα πει ότι μου επιτέθηκαν Έλληνες, προσπαθούσαν να με πείσουν ότι ήταν ξένοι, για να καταγράψουν ότι μου την έπεσαν ξένοι. Έπρεπε να επιμείνω πάρα πολύ γι’ αυτό. Σκέψου να πας να καταγγείλεις μία επίθεση που μόλις έχεις δεχτεί και να ζεις μια δεύτερη παράνοια του “όχι ήταν Έλληνες, μα όχι ηταν ξένοι”. Χρειάστηκε ό,τι αντοχές είχα για να το βγάλω πέρα ολο αυτό. Η διαφορά είναι ότι τώρα υπάρχει το τμήμα αντιμετώπισης ρατσιστικής βίας. Τοτε δεν υπήρχε», σημείωνε ο Ζακ Κωστόπουλος, ενώ μεταμορφωνόταν.
Κομμάτι του να είσαι τόσο ενεργός, out and proud και περιγραφικός στα social media, είναι πολλές φορές και η δημιουργία ενός κοινού που ταυτίζεται μαζί σου. Ο Ζακ Κωστόπουλος, έχοντας υπάρξει τόσο εξομολογητικός, είχει καλλιεργήσει εμπιστοσύνη σε πολύ κόσμο που έχει ανάγκη να την νιώσει και δεν ξέρει πού να τη βρει. «Μου στέλνουν συχνά να μου ζητήσουν βοήθεια. Και άνθρωποι μεγαλύτερων ηλικιών για θέματα γύρω από τον HIV, αλλά κυρίως νέοι άνθρωποι που έχουν ερωτήσεις για το πώς να κάνουν coming out ή έχουν πρόβλημα με το σπίτι τους γιατί δεν ξέρουν πώς να το αντιμετωπίσουν. Από τη μία χαίρομαι γιατί αυτό δείχνει ότι με εμπιστεύονται και μου ανοίγονται, απο την άλλη το νιώθω και ως τεράστια ευθύνη γιατί πρέπει να πω το σωστό πράγμα και δεν ξέρω πάντα ποιο είναι αυτό. Το καλύτερο θα ήταν να μπορούν να είναι όλοι out and proud σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά επειδή ζούμε σε δύσκολες εποχές που πολύς κόσμος δεν είναι οικονομικά ανεξάρητος, δε μπορεί να βρει δουλειά, δε μπορεί να σταθεί στα πόδια του, εκεί πρέπει λίγο – και λυπάμαι πολύ που το λέω αυτό – να βάλεις τη λογική πάνω απ’ την καρδιά. Είναι θέμα επιβίωσης, και τότε το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να ζήσεις. Οπότε επιβίωσε και μόλις μπορείς να σταθείς στα πόδια σου, απελευθερώσου».
Δεν είναι εύκολο να είσαι ο εαυτός σου. Είναι, υποθέτω, ακόμα δυσκολότερο να γίνεις αυτός που πραγματικά είσαι όταν νιώθεις πως οι άλλοι σε μισούν, σε ζηλεύουν, σε θεωρούν βρώμικο, κακό, άρρωστο, υποδεέστερο. Ο δρόμος προς την απόλυτη αποδοχή της ταυτότητάς μας, σε όποιο φυλετικό και σεξουαλικό πλαίσιο κι αν εντάσσεται αυτή, θα έπρεπε να περιβάλλεται μόνο από προσωπικά εμπόδια. Αυτά που έχεις τη δύναμη να ξεπεράσεις. Το μίσος των τρίτων για αυτό που είσαι εσύ, εγώ, ή ο περαστικός με τη φούστα και τα τακούνια, δε θα έπρεπε να μπορεί να με κλείσει σπίτι μου, να με κάνει να αρνούμαι αυτό που είμαι και θέλω, να με ρίξει κάτω, να με πληγώσει ψυχολογικά ή σωματικά, να με δολοφονήσει μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας. Φωνάζοντας πόσο άδικη και παράλογη είναι η ομοφοβία και η έκφρασή της, ίσως μια μέρα την ανάγουμε σε ντροπή για κάθε μυαλό. Την ίδια ντροπή που νιώθω εγώ τώρα επειδή μόλις έγραψα, για ακόμα μια φορά, ένα κείμενο που θα διαβάσουν οι ήδη φιλελεύθεροι και όχι αυτοί στους οποίους απευθύνεται. Οι δεύτεροι, δυστυχώς, θα μείνουν στο να κράζουν τις φωτογραφίες.
24Media/Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου Watkinson
O Ζακ Κωστόπουλος μπορεί να λιντσαρίστηκε και να δολοφονήθηκε μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας, αλλά η Zackie του θα είναι πάντα εδώ. Πληθωρική, προκλητική, αστεία, τολμηρή, να λατρεύει όσο τίποτα το γκλίτερ και τα φώτα πάνω της. Η Zackie θα περιμένει να διασχίσει περήφανη με τα τακούνια και τους φίλους της την οδό Γλάδστωνος, όταν αποδοθεί η δικαιοσύνη. Μετά από ένα ξέφρενο πάρτι εκείνη τη μέρα, θα ησυχάσει, θα ξεκολλήσει τις βλεφαρίδες της, θα βγάλει την περούκα και το κραγιόν της, θα ξαπλώσει πλάι στο είδωλό της και θα του ψιθυρίσει στο αυτί «Ζακ, αλλάξαμε λίγο τον κόσμο σήμερα».
