Τα ψηφιακά δικαιώματα που δεν ήξερες πως έχεις

Είναι μερικά πράγματα που κάνεις καθημερινά. Πολλές φορές. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής σου εδώ και πολλά χρόνια. Και θα εξακολουθήσουν να είναι. Ξέρεις, όμως, ποια ακριβώς είναι τα ψηφιακά σου δικαιώματα; Ξέρεις τι μπορεί να θεωρείς δεδομένο σε επίπεδο προστασίας τους και τι όχι; Έχεις αναρωτηθεί αν σε όλες τις χώρες του κόσμου προστατεύονται εξίσου τα δικαιώματα αυτά;

Ψηφιακά δικαιώματα είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα που επιτρέπουν στο άτομο να έχει πρόσβαση, να χρησιμοποιεί και να δημοσιεύει στα ψηφιακά μέσα, να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικούς υπολογιστές και άλλες συσκευές επικοινωνίας, καθώς και δίκτυα επικοινωνίας.

Ο χαρακτηρισμός τους ως “ανθρώπινα δικαιώματα” σημαίνει ότι τα ψηφιακά δικαιώματα θεωρούνται ηθικές αρχές που θέτουν συγκεκριμένα πρότυπα ανθρώπινης συμπεριφοράς και προστατεύονται ως νόμιμα δικαιώματα από το εθνικό και διεθνές δίκαιο. Με απλά λόγια, είναι τόσο σημαντικά όσο το δικαίωμα στην εκπαίδευση ή το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή.

Τα ψηφιακά δικαιώματα στην Ελλάδα προστατεύονται από το Σύνταγμα και καλύπτουν πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής: την ελευθερία έκφρασης, την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την προστασία της ιδιωτικής ζωής στο ίντερνετ.

Πολλές χώρες στον κόσμο έχουν θεσπίσει νόμους που διασφαλίζουν τα πιο πάνω δικαιώματα, ενώ διαρκώς γίνονται προσπάθειες από διεθνείς οργανισμούς για να θεσπιστεί επίσημα το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στο ίντερνετ σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Ωστόσο, λόγω της εξαιρετικά μεγάλης δύναμης που προσδίδει στο άτομο η ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία και η δυνατότητα διάδοσής της, υπάρχουν χώρες όπου δεν έχουν κατοχυρωθεί τα ψηφιακά δικαιώματα ή όπου η θέσπισή τους είναι ψευδεπίγραφη και στην πράξη παραβιάζονται κατ’ εξακολούθηση.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων χωρών είναι η Κίνα, το Ιράν, η Κούβα και, φυσικά, η “πρωταθλήτρια” στην παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Βόρεια Κορέα. 

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να γνωρίζουμε το πώς εξειδικεύονται τα ψηφιακά μας δικαιώματα, όπως έχουν θεσπιστεί στο ελληνικό δίκαιο.

Διότι η ελεύθερη διακίνηση της πληροφορίας στο ίντερνετ δε σημαίνει μόνο το δικαίωμά μας να έχουμε πρόσβαση στην πληροφορία και να τη διαδίδουμε.

Σημαίνει, επίσης, ότι το κράτος είναι υποχρεωμένο να μας διευκολύνει την πρόσβαση στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά.  Συνολικά, οι συνταγματικές διατάξεις της χώρας μας προσδίδουν στο άτομο το δικαίωμα της “πληροφοριακής αυτοδιάθεσης”. Πρακτικά, αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα του ατόμου να γνωρίζει, να παρακολουθεί και να ελέγχει ποιος και γιατί συλλέγει και διατηρεί πληροφορίες που το αφορούν. Μέσω και του συγκεκριμένου δικαιώματος, το άτομο μπορεί να διαμορφώνει ελεύθερα την προσωπική του ζωή, διασφαλίζοντας και την επικοινωνία του με τρίτους.

Συνοπτικά, τα ψηφιακά δικαιώματα που ισχύουν στην Ελλάδα μας δίνουν τη δυνατότητα να έχουμε πρόσβαση στην ηλεκτρονική πληροφορία, να την παράγουμε, να τη διαδίδουμε και να την ανταλλάσσουμε με τρίτους, τόσο στο πλαίσιο της προσωπικής μας ζωής, όσο και στην επαγγελματική μας ζωή. Η δε προστασία που μας παρέχεται από το νόμο, μας δίνει τη δυνατότητα να προσφύγουμε στις ελληνικές διοικητικές και δικαστικές αρχές, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι πιο πάνω πτυχές των ψηφιακών μας δικαιωμάτων.

Οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι το κράτος είναι υποχρεωμένο να βοηθά την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στην Κοινωνία της Πληροφορίας.

Αν και ο συγκεκριμένος όρος έχει ρευστό περιεχόμενο, σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για την κοινωνία όπου η παραγωγή, διανομή, χρήση και διαχείριση πληροφοριών συνιστά σημαντική δραστηριότητα, οικονομική, πολιτική και πολιτιστική, καλύπτοντας όλες τις βασικές πτυχές της καθημερινότητας. Το κράτος, δηλαδή, ανάλογα με τον βαθμό του τυχόν ηλεκτρονικού αναλφαβητισμού, μπορεί να υποχρεωθεί να προσφέρει ακόμα και δωρεάν πρόσβαση στο ίντερνετ στους απόρους, στην επιδότηση απόκτησης εξοπλισμού για την πρόσβαση στο ίντερνετ, κ.λπ.

Η κρισιμότητα της κατανόησης των πτυχών των ψηφιακών δικαιωμάτων μας είναι προφανής, δεδομένου ότι όλο και περισσότεροι τομείς της καθημερινότητάς μας διευκολύνονται χάρη στις τεχνολογικές προόδους και “μεταφέρονται” στο ίντερνετ ή εξυπηρετούνται από αυτό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστούν οι εφαρμογές της τηλε-ιατρικής και της τηλε-εργασίας.

Έτσι, οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι τα σχετικά μας δικαιώματα προστατεύονται ενεργά και ότι δε συνιστούν απλές “παραχωρήσεις” εκ μέρους του κράτους προς τους πολίτες. Η καθημερινή μας πρόσβαση σε ό,τι μας κάνει τη ζωή πιο εύκολη ή πιο ευχάριστη προστατεύεται και η προστασία της πρέπει να είναι συνεχής, απρόσκοπτη και αποτελεσματική.