10 κινηματογραφικά διαμάντια που λένε όχι στον φασισμό

50 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν μαζική και δυναμική εκδήλωση της λαϊκής αντίθεσης στο καθεστώς της Χούντας των Συνταγματαρχών, που έλαβε χώρα στην ελληνική επικράτεια τον Νοέμβριο του 1973. Η εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου με κατάληψη του Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών από φοιτητές και σπουδαστές. Αυτή κλιμακώθηκε σε αντιχουντική εξέγερση, καταλήγοντας σε αιματοχυσία το πρωί της 17ης Νοεμβρίου, ύστερα από μια σειρά γεγονότων. Η αρχή έγινε με την είσοδο άρματος μάχης στον χώρο του Πολυτεχνείου και την επαναφορά σε ισχύ του σχετικού στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε τις συγκεντρώσεις και την κυκλοφορία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Το φοιτητικό κίνημα το 1973 διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέγερση κατά του αυταρχικού καθεστώτος που εγκατέστησαν με πραξικόπημα οι Συνταγματάρχες του Γεωργίου Παπαδόπουλου στις 21 Απριλίου του 1967. Η δυναμική της εξέγερσης κατάφερε μέσω του αυθορμητισμού της, δημιούργησε ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά ορόσημα της σύγχρονης ιστορίας.

50 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ο φασισμός εξακολουθεί να ελλοχεύει στη γωνία. Ο φασισμός ως νοοτροπία που επιχειρεί να εξαπλωθεί στην κοινωνία μας, ως τρόπος σκέψης και έκφρασης ανθρώπων που κυκλοφορούν και ζουν δίπλα μας.

Κινηματογραφικά μαθήματα αντιφασισμού

Ταινίες όπως τα Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας (American History X), Το Μίσος (La Haine) του Mathie Kassovitz, αλλά και η αριστουργηματική Λευκή Κορδέλα (The White Ribbon) του Michael Haneke, αποτελούν κλασικές ταινίες του είδους.

Με φόντο την ιστορική εξέγερση του Πολυτεχνείου, θυμόμαστε και επιλέγουμε 10 κινηματογραφικά διαμάντια που καταδίκασαν κάθε μορφή βίας, ρατσισμού και φασισμού, με τον πιο ηχηρό τρόπο.

Ο μεγάλος Δικτάτορας (The Great Dictator, 1940)

Ο μεγάλος Δικτάτορας προβλήθηκε το 1940, λίγο πριν η Αμερική μπει στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ήταν η πρώτη ομιλούσα ταινία του Charlie Chaplin. Η χαρακτηριστική σκηνή που ο Chaplin χορεύει κλωτσώντας την υδρόγειο, έχει μπει στην ανθολογία της κινηματογραφικής ιστορίας, ενώ η ομιλία του βασικού ήρωα στο φινάλε της ταινίας μνημονεύεται μέχρι σήμερα για το βαθιά ανθρωπιστικό της μήνυμα.

Kινηματογραφικά διαμάντια που λένε όχι στο φασισμό

Z (1969)

Ο Γάλλος ηθοποιός Yves Montand πρωταγωνιστεί στο πολιτικό θρίλερ του Κώστα Γαβρά, σε σενάριο του ίδιου και του Jorge Semprún, το οποίο είναι βασισμένο στο βιβλίο Ζ του Βασίλη Βασιλικού. Η ταινία παρουσιάζει τα γεγονότα γύρω από τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963, η οποία προκάλεσε διεθνή κατακραυγή για το αστυνομικό και πολιτικό παρακράτος της Ελλάδας του 1960. Ο Jean-Louis Trintignant υποδύεται τον ανακριτή, ο οποίος ερευνά την υπόθεση, αψηφώντας τις άνωθεν πολιτικές πιέσεις, ένας ρόλος που είναι βασισμένος στην πραγματική ιστορία του Χρήστου Σαρτζετάκη. Η ταινία ήταν υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και Καλύτερης Ξένης Ταινίας, ενώ βραβεύτηκε και στο Κινηματογραφικών Φεστιβάλ των Καννών.

Η λίστα του Σίντλερ (Schindler’s List,1993)

Ταινία–γροθιά για όλους εκείνους που ακόμα αμφισβητούν το Ολοκαύτωμα και ίσως η κορυφαία στιγμή, του Steven Spielberg πίσω από την κάμερα. Η λίστα του Σίντλερ παρουσιάζει την αληθινή ιστορία του Τσέχου επιχειρηματία Oskar Schindler (Liam Neeson), που είχε εργοστάσιο, ως Ναζί, στην κατεχόμενη Πολωνία, εκμεταλλευόμενος τα φτηνά εργατικά χέρια των Εβραίων. Σταδιακά παρακολουθεί το δράμα των θυμάτων του ναζισμού και αποφασίζει να χρησιμοποιήσει όλη του την περιουσία, προκειμένου να σώσει πάνω από 1.000 Εβραίους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Kινηματογραφικά διαμάντια που λένε όχι στο φασισμό

Το μίσος (La Haine, 1995)

Η προφητική για την εποχή της ταινία του Mathie Kassovitz έχει αποκτήσει τη δική της διαχρονική αξία στην ιστορία του κινηματογράφου. Το Μίσος, μέσα από την χιπ-χοπ αισθητική του και με φόντο ένα εχθρικό και βίαιο Παρίσι, αναδεικνύει την ιστορία τριών νεαρών διαφορετικής φυλετικής «προέλευσης», κοινής όμως μοίρας ως παρίες του συστήματος, οι οποίοι παλεύουν καθημερινά για τη ζωή τους στα υποβαθμισμένα προάστια της πόλης του φωτός.

Η ζωή είναι ωραία (La Vita è Bella, 1997)

Ο Roberto Benini κατάφερε με φόντο το πιο σκοτεινό κεφάλαιο της ανθρώπινης ιστορίας, να δημιουργήσει μια ταινία-ύμνο στη ζωή, την ανθρωπιά και την αγάπη. Ο Ιταλός δημιουργός με την τεράστια καρδιά, υπογράφει μια οσκαρική ταινία, η δραματουργία και το συναίσθημα της οποίας, αν και επισκιάζουν την τραγικότητα μέσω της φαντασίας και της παιδικής αθωότητας, λειτουργούν τελικά ως κάθαρση.

Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας (American History X, 1999)

Η απεικόνιση του νεοναζισμού, από τις ιδέες πάνω στις οποίες στηρίζεται, μέχρι τον τρόπο που λειτουργούν οι οργανώσεις του, σε αυτή την ταινία είναι ωμή και σκληρή, όπως ακριβώς και στην πραγματικότητα. Τα γεγονότα της ταινίας διαδραματίζονται ακολουθώντας το δίπολο «δράση-αντίδραση» ενώ ταυτόχρονα βλέπουμε πόσο μεγάλη επιρροή μπορεί να έχουν πάνω μας τα ερεθίσματα που λαμβάνουμε από τα πρότυπά μας. Τα Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας κάνουν σαφές ότι πρέπει να διαφοροποιηθούμε από τα πρότυπα αυτά, πριν είναι ήδη πολύ αργά.

Ο Πιανίστας (The Pianist, 2002)

Η Νύχτα των Κρυστάλλων, όπως έμεινε στην ιστορία, ήταν το πρώτο βήμα για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και το εβραϊκό Ολοκαύτωμα. Η ταινία Ο Πιανίστας έδωσε την ευκαιρία στον Roman Polanski να εξερευνήσει τις πολωνικές του ρίζες και τα παιδικά του βιώματα. Βασισμένη στο βιβλίο του Wladyslaw Szpilman,η ταινία δέχτηκε διθυραμβικές κριτικές, κερδίζοντας αρκετά βραβεία, μεταξύ των οποίων και τρία Όσκαρ: Καλύτερου Ηθοποιού για τον Adrien Brody, Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου για τον Ronald Harwood και Σκηνοθεσίας για τον Roman Polanski.

Το κύμα (The wave, 2008)

Ό,τι έχει να πει Το Κύμα το λέει κατάμουτρα και αφήνει τους θεατές να αναλογιστούν τα υπόλοιπα. Η βίαιη επιβολή του ανθρώπου στους άλλους, δεν είναι μια αφηρημένη δύναμη, αλλά κάτι που κρύβεται στη φύση των ανθρώπων. Το ίδιο συμβαίνει και στους πρωταγωνιστές που παρασέρνει το «Κύμα» του Γερμανού σκηνοθέτη Dennis Gansel. Οι νεαροί μαθητές ξεκινούν να αλλάξουν τον κόσμο της ανεργίας, της φτώχειας, της ανισότητας και της παραπληροφόρησης. Η ταινία τοποθετείται ξεκάθαρα απέναντι σε μια νέα συνθήκη ολοκληρωτισμού, αυτής που λαμβάνει χώρα στα γόνιμα εφηβικά μυαλά, εκμεταλλευόμενος την αθωότητά τους.

Η Λευκή Κορδέλα (The White Ribbon, 2009)

Η ταινία του Michael Haneke, καταπιάνεται με θεματικές όπως η καταπίεση, η θρησκευτική υποκρισία και η πάλη των κοινωνικών τάξεων, μέσα από σειρά ανεξήγητων, συμβάντων σε ένα γερμανικό αγροτικό χωριό, λίγο πριν το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η «τακτοποιημένη» και φαινομενικά ειρηνική καθημερινότητα του χωριού διαταράσσεται και τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο. Τα παιδιά του χωριού, οι αυριανοί πολίτες της κοινωνίας, μοιάζουν παραιτημένα από τη ζωή και βγαλμένα από κάποιο απόκοσμο παραμύθι. Η Λευκή Κορδέλα, βάζει με αριστουργηματικό τρόπο στο μικροσκόπιο το ναζισμό, αποκαλύπτοντας τις πηγές του φασισμού.

Κινηματογραφικά διαμάντια που λένε όχι στο φασισμό

Ο γιος του Σαούλ (Son Of Saul, 2015)

Ο γιος του Σαούλ είναι η κινηματογραφική απόδοση της φρίκης σε ένα στρατόπεδο εξόντωσης ανθρώπων. Ένα κινηματογραφικό αντιφασιστικό και αντιναζιστικό έπος, που μεταξύ άλλων βραβείων απέσπασε το Όσκαρ και τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Σαούλ, o ηθοποιός Géza Röhrig καταφέρνει να αποδώσει μια απίθανη ένταση και ένα βλέμμα που σε καθηλώνει. Δεν είναι απλά μια ταινία, αλλά ένα βίωμα για να καταλάβει κανείς πόσο σάπιος, λάθος και άρρωστος είναι ο φασισμός.