Νύχτες Πρεμιέρας: Οι Ζωές σε Μετάβαση είναι το αφιέρωμα στο trans σινεμά που δεν πρέπει να χάσεις

Στο σήμερα η Sarah McBride στις ΗΠΑ είναι η πρώτη εκλεγμένη trans γερουσιαστής. Η Anya Marino και η Anejandra Caraballo είναι οι δύο πρώτες trans γυναίκες Λατίνες που διδάσκουν στη Νομική του Harvard. Η Leyna Bloom είναι το πρώτο transgender μοντέλο στο εξώφυλλο του Swimsuit Issue του Sports Illustrated, ενώ o βραβευμένος με Όσκαρ ηθοποιός, Elliot Page, έκανε το coming out του ως trans άνδρας πριν από λίγους μήνες. Η ιστορία των trans ατόμων και των αγώνων τους για τα δικαιώματά τους, τη συμπερίληψή τους, η απαίτησή τους η κοινωνία να μην τους αντιμετωπίζει ως αόρατους, δικαιώνεται μέσα από αγώνες που συνεχίζονται ως σήμερα. Και στην προσπάθειά τους αυτή έχει συμβάλει και ο κινηματογράφος όπως θα διαπιστώσεις μέσα από το αφιέρωμα στις 27ες Νύχτες Πρεμιέρας με τίτλο «Ζωές σε Μετάβαση: Trans Cinema Matters».

Σήμερα trans άτομα καταλαμβάνουν θέσεις ευθύνης, θέσεις κύρους, θέσεις στον χώρο της μόδας και του θεάματος γεγονός εξαιρετικά σημαντικό για την εκπροσώπηση κι όσα αυτή σημαίνει για τη νέα γενιά και πώς αντιλαμβάνονται τον όρο διεμφυλικότητα. Το πόσο μπορούν νεαρά άτομα που νιώθουν δυσφορία φύλου να αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι μόνοι κι ό,τι μπορούν, αν το θέλουν, να καταφέρουν τα πάντα. Τα πράγματα φυσικά, δεν είναι ξαφνικά ρόδινα. Ναι, μία θετική αλλαγή διαφαίνεται στην κοινωνία, ωστόσο, όπως αναφέρει ο Κωστής Θεοδοσόπουλος στο κείμενο που συνοδεύει το πρόγραμμα του αφιερώματος Ζωές σε Μετάβαση: Trans Cinema Matters: «τα αρνητικά στερεότυπα, οι κάθε λογής διακρίσεις, η περιορισμένη πρόσβαση, οι αποκλεισμοί και η έμφυλη ψυχολογική και σωματική βία συνιστούν καθημερινότητα για τους trans ανθρώπους σε όλο τον κόσμο».

Το αφιέρωμα του φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας, δεν σχεδιάστηκε «για να ευαισθητοποιήσει το κοινό και κυρίως δεν μιλά εκ μέρους των τρανς ατόμων. Φτιάχτηκε από cis υποκείμενα τα οποία, έχοντας γνώση του οξύμωρου, ευελπιστούν να έχουν συνθέσει ένα μπουκέτο εκλεκτών ταινιών που θα προσφέρει ένα παράθυρο σε έναν κόσμο συχνά αθέατο, ταινιών που μπορεί να αλλάξουν το πώς βλέπουμε και κατανοούμε τα τρανς άτομα. Με την ειλικρινή ευχή οι “Νύχτες” -και όχι μόνο αυτές- σύντομα να συνδιαμορφώνονται από cis, trans όμορφους ανθρώπους», αναφέρει το ίδιο συνοδευτικό σημείωμα.

Είσαι έτοιμη να ταξιδέψεις στις ιστορίες των trans χαρακτήρων; Μπορείς να το κάνεις, παρακολουθώντας τις παρακάτω ταινίες του αφιερώματος κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας.

ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΟ ΡΕΥΜΑ | NORTH BY CURRENT του Angelo Madsen Minax (2021) – πρώτη πανελλήνια προβολή

O διεμφυλικός Άντζελο Μάντσεν Μινάξ επιστρέφει στην γενέτειρά του στο Μίσιγκαν για ένα βαθιά προσωπικό/οικογενειακό ταξίδι, επικίνδυνων στάσεων και αβέβαιης κατάληξης: Η τρίχρονη κόρη της αδελφής του πέθανε μυστηριωδώς, η αδελφή και ο κουμπάρος του κατηγορήθηκαν και στιγματίστηκαν άδικα για τον χαμό της.

Με επίκεντρο την ιστορία αυτή ξετυλίγεται ένας απίστευτος, σκοτεινός πλούτος αφηγήσεων που χαρτογραφούν μια μορφή της σημερινής Αμερικής. Ιστορίες εξάρτησης, κατάθλιψης, γονικής αποδοχής, γενεαλογικής ευθύνης, εννοιών της πατριαρχίας, σκληρής αυτοκριτικής. Στο τέλος σημασία έχει ν’ αγαπάς. Και όχι γενικά και αόριστα, αλλά τον άλλον όπως χρειάζεται να είναι. Ένα συναρπαστικό πορτρέτο μιας χώρας ενός κόσμου που φλέγεται και πρέπει να βρει ένα κάποιο σωσίβιο νόημα προτού παγιδευτεί στα αποκαΐδια. (26/09, 21.00, Κινηματογράφος Στέλλα).

ΤΑ ΛΕΜΕ | SEE YOU THEN της Mari Walker (2021) – πρώτη πανελλήνια προβολή

Η Κρις και η Ναόμι συναντιούνται ξανά μετά από 14 χρόνια. Η σχέση τους έληξε απότομα όταν η Κρις (πλέον μια trans γυναίκα) έφυγε, αφήνοντας πίσω πικρία κι ένα μυστικό που δεν μάθουμε παρά στο τέλος. Η Ναόμι εγκατέλειψε το performance και τις καλλιτεχνικές της αναζητήσεις, παντρεύτηκε, έκανε δύο παιδιά. Στην συνάντησή τους θα ειπωθούν πολλά.

Βραδυφλεγές ντεμπούτο στο μεγάλο μήκος της Μαρί Γουόκερ, που εξελίσσεται σε μια βραδιά επανένωσης και συζήτησης που θα εμβαθύνει σε θέματα όπως ο ριζωμένος μισογυνισμός, τα στερεότυπα, η μητρότητα, η οικογένεια και, ασφαλώς, η ανάγκη επιβίωσης που απορρέει του φυλετικού επαναπροσδιορισμού. Εγκάρδιο, πέρα για πέρα αναγνωρίσιμο και στην αλά Βιτόριο Στοράρο φωτογραφημένη τρίτη πράξη αγωνιώδες και συνταρακτικό, το «See You Then» αξίζει ένα ευρύτερο κοινό. (24/09, 20.00, Ταινιόθηκη της Ελλάδος).

OI ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΕΣ της Πάολα Ρεβενιώτη (2021) – παρουσία συντελεστ@

Η Πάολα, η Μπέττυ και η Εύα είναι τρεις trans γυναίκες που πρωτοσυναντήθηκαν στους δρόμους της Αθήνας της δεκαετίας του 1970. Στις «Πικροδάφνες» η Μπέττυ Βακαλίδου, η Εύα Κουμαριανού και η Πάολα Ρεβενιώτη επιστρέφουν ξανά σε μια νυχτερινή βόλτα στους δρόμους εκείνους της πόλης που από νεαρή ηλικία βιοπορίστηκαν ως σεξεργάτριες, στα μέρη που αντιμετώπισαν τη βία του κράτους και της αστυνομίας, στα σημεία που αγωνίστηκαν για τα δικαιώματά τους, γλέντησαν τη ζωή, χάρηκαν τον έρωτα και δοξάστηκαν.

Γεμάτη χιούμορ και περήφανο δυναμισμό η συζήτηση της Εύας, της Μπέττυς και της Πάολας στις «Πικροδάφνες» συνθέτει μια ιστορία της Αθήνας αλλά και μια ιστορία των σεξουαλικοτήτων της Μεσογείου.(25/09, 21.45, Τριανόν).

DISCLOSURE του Sam Feder (2020) – παρουσία του σκηνοθέτη και της παραγωγού

Με αφετηρία τον συχνά θλιβερό, παραμορφωτικό καθρέφτη της διεμφυλικής αναπαράστασης στο Hollywood και την αμερικάνικη τηλεόραση, το άκρως διαφωτιστικό «Disclosure» διαπερνά μια ιστορία γεμάτη επιζήμια στερεότυπα, εξετάζοντας το πώς διαμορφώθηκε η συλλογική αφήγηση και κατ’ επέκταση οι αντιλήψεις μας για τα trans άτομα.

Ενώ η ορατότητα των διεμφυλικών ατόμων αυξάνεται, σηματοδοτώντας πιθανόν τις απαρχές μιας θετικής κοινωνικής αλλαγής, την ίδια στιγμή η βία εναντίον τους συνεχίζεται, κάνοντας πιο επιτακτική τη συμμετοχή τους στη διαμόρφωση της πολιτιστικής αφήγησης. Λαβέρν Κοξ («Orange Is the New Black»), Λίλι Γουατσόφσκι («The Matrix»), Εμ Τζέι Ροντρίγκεζ («Pose») και Τζέιμι Κλέιτον («Sense8»), μεταξύ άλλων, μοιράζονται πολύτιμες προσωπικές εμπειρίες και αντιδράσεις, σε ένα φιλμ-επανάσταση για το πώς βλέπουμε και κατανοούμε τα trans άτομα. Η προβολή στις Νύχτες Πρεμιέρας θα γίνει παρουσία του σκηνοθέτη και της παραγωγού.(29/09, 21.15, Δαναός).

ΜΙΚΡΟ ΜΟΥ ΚΟΡΙΤΣΙ | LITTLE GIRL του Sébastien Lifshitz (2020)

Η «φυλετική δυσφορία» αφορά στην περίπτωση ατόμων που κατονομάστηκαν φυλετικά στην γέννησή τους διαφορετικά από αυτό που αισθάνονται. Στο ντοκιμαντέρ μας η 7χρονη Σάσα είναι αυτή η περίπτωση. Γεννήθηκε στο σώμα ενός αγοριού, όμως ήδη από τα 3 της χρόνια δείχνει την απαρέγκλιτη τάση ενός κοριτσιού. Μαζί με την μητέρα της, και με την βοήθεια ειδικής κλινικής του Παρισιού, ξεκινούν το μαραθώνιο έργο της αποδοχής σε τοπικό επίπεδο (σε ένα ιδιαίτερα διστακτικό σχολείο) και της σθεναρής διαδρομής της Σάσα σε έναν κόσμο που δεν προμηνύεται θαυμάσιος, όμως κάποτε θα πρέπει να αλλάξει.

Φωτογραφημένο σε «επικό» σινεμασκόπ και με σαφώς κερδισμένη την εμπιστοσύνη της μικρής, ιδού ένα ντοκιμαντέρ που αποδεικνύει κρυστάλλινα ότι η κόλαση είναι οι άλλοι, ενώ η απλότητα της φυσικής παραδοχής θα έλυνε κάθε πρόβλημα. (24/09, 20.00, Στέλλα).

ΚΟΡΟΝΑ της Ερωφίλης Κόκκαλη (2020) – παρουσία της σκηνοθέτιδας

Αθήνα 2020 – Μεγάλο Σάββατο – Κάπου στην Κυψέλη. Μια trans γυναίκα αναγκάζεται να ζήσει έγκλειστη κι απομονωμένη σε ένα στοιχειωμένο διαμέρισμα έπειτα από κυβερνητική εντολή υποχρεωτικής καραντίνας. Το βράδυ πριν την Ανάσταση , το τηλεοπτικό διάγγελμα ενός επιστήμονα για την πανδημία θα γίνει η αφορμή για να δώσει την τελική της μάχη με τα φαντάσματα του παρελθόντος.

Την ταινία θα προλογίσει ο Γιώργος Σαμπατακάκης, Επίκουρος Καθηγητής Θεατρολογίας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. (23/09, 22.00, Τριανόν).

OBSCURO BARROCO της Ευαγγελίας Κρανιώτη (2018)

ο Obscuro Barroco μας ταξιδεύει σε μια πόλη των άκρων, το Ρίο ντε Τζανέιρο, ακολουθώντας την εμβληματική φιγούρα της Λουάνα Μουνίζ (1961-2017) για να εξερευνήσει την έννοια της ταυτότητας μέσα από το φύλο, το καρναβάλι και τον πολιτικό ακτιβισμό. Η ταινία ξεκινά σε ένα τροπικό δάσος με ομίχλη και ακολουθεί τη φωνή της Μουνίζ μέσα στην πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο, «ένα εργοστάσιο γεμάτο όνειρα και εφιάλτες, έναν τόπο μεταμορφώσεων».

Ανάμεσα στα κοστούμια και τις μεταμφιέσεις, τα γυμνά σώματα και τα εντυπωσιακά πυροτεχνήματα του Καρναβαλιού, η ταινία μας εισάγει σε έναν κόσμο όπου η ταυτότητα, η ηλικία και το φύλο είναι ρευστά, ακαθόριστα. Μέσα σε αυτόν τον παλλόμενο κόσμο των πλασμάτων της νύχτας, η σκηνοθέτιδα μας καλεί να αναρωτηθούμε για την βαθύτερη επιθυμία μας να μεταμορφωθούμε, σαν άτομα και σαν κοινωνίες.(27/09, 20.00, Ιντεάλ).

TANGERINE του Sean Baker (2015) – προλογίζει η Άννα Κουρουπού, Διευθύντρια του Red Umbrella Athens

Είναι παραμονή Χριστουγέννων όταν η Σιν-Ντι, μια trans που έχει μόλις βγει από τη φυλακή, μαθαίνει από την κολλητή της πως όσο ήταν μέσα, ο φίλος και προαγωγός της την απατούσε. Έτσι, δίχως καμία διάθεση να αφήσει την προδοσία αναπάντητη, θα σύρει τη φίλη της στους δρόμους του Λος Άντζελες σε αναζήτηση του άντρα που της ράγισε την καρδιά.

Γυρισμένο εξ ολοκλήρου σε iPhone και με ελάχιστο μπάτζετ, το Tangerine αποτέλεσε έναν ανέλπιστο θρίαμβο που ενθουσίασε το Φεστιβάλ του Σάντανς το 2015 και έμελλε να καθιερώσει τον σκηνοθέτη του ως έναν από τους σημαντικότερους της γενιάς του και αδιαμφισβήτητο σημαιοφόρο του indie αμερικανικού σινεμά. Αυθεντικά κινηματογραφικό στην αίσθηση και επιφυλάσσοντας δαιμονιώδεις εναλλαγές ανάμεσα στην κωμωδία και το δράμα, το υπέροχο φιλμ του Μπέικερ αποτελεί μία ανεπιτήδευτα ευρηματική, τρυφερή και απαλλαγμένη από κάθε έννοια προκατάληψης ματιά στον κόσμο των trans ατόμων. Την ταινία για τις Νύχτες Πρεμιέρας θα προλογίσει η Άννα Κουρούπου. (23/09, 22.00, Τριανόν).

ΝΑΝΑ της Lara Christen (2015)

Το ντοκιμαντέρ Νανά είναι το πορτρέτο μιας εβδομηντάχρονης trans γυναίκας που έζησε στη Θεσσαλονίκη. Ο συνδυασμός αφήγησης, παρατήρησης και προσωπικού της αρχειακού υλικού, δίνει μια εικόνα του πολυτάραχου παρελθόντος της, αλλά και της δύσκολης καθημερινότητας που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα στην ελληνική πραγματικότητα. Προηγείται της κύριας προβολής της ταινίας Obscuro Barroco. (27/09, 20.00, Τριανόν)

ΣΤΡΕΛΛΑ του Πάνου Χ. Κούτρα (2009) – παρουσία συντελεστ@

Ένας 48χρονος αποφυλακίζεται μετά από 15 χρόνια. Στο φτηνό ξενοδοχείο της Αθήνας που μένει το πρώτο βράδυ γνωρίζει μιας νεαρή trans, την Στρέλλα, και αμέσως συνδέονται. Η μοίρα όμως έχει γραμμένα που θα τους φέρουν αντιμέτωπους με ταμπού και – τι άλλο; – επιλογές. Η βόμβα της Στρέλλας εξακολουθεί να σκάει 12 χρόνια μετά όχι μόνο για το διασκεδαστικό φως που ρίχνει στο φαινόμενο γυναικών που ερωτεύονται μεγαλύτερους άντρες, αλλά περισσότερο γιατί χρησιμοποιεί ευλύγιστη mainstream αφήγηση για να περάσει την φιλελεύθερη θέση της.

Έτσι ξεπερνά με άνεση την «ρετσινιά» του ντοκουμέντου, ώστε να απογειωθεί στο καθαρά οπερατικού χαρακτήρα δράμα, που σκοπεύει δια της ρεαλιστικής παραβολής να αλλάξει κακοήθη σκεπτικά μισανθρωπίας και να βρει το νόημα, απλά κι ωραία, στην κοινότητα και την αγάπη (30/09, 20.00, Τριανόν).

Μετά την προβολή της ταινίας Στρέλλα στις Νύχτες Πρεμιέρας, θα ακολουθήσει ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Η trans ορατότητα στον κινηματογράφο και τα mainstream αφηγήματα vs αληθινής ζωής». Στη συζήτηση συμμετέχουν η Πάολα Ρεβενιώτη, σκηνοθέτις και ακτιβίστρια, η Έλενα Όλγα Χρηστίδη, ψυχολόγος και επιστημονικά υπεύθυνη του Κέντρου Ψυχικής Υγείας ORLANDO, η Άννα Κουρουπού, Διευθύντρια του Red Umbrella Athens και η Ερωφίλη Κόκκαλη, συνεργάτης της Θετικής Φωνής, συγγραφέας και ηθοποιός. Τη συζήτηση συντονίζει η δημοσιογράφος Μαρία Λούκα.

ΤΟ ΠΑΡΙΣΙ ΦΛΕΓΕΤΑΙ | PARIS IS BURNING της Jennie Livingston (1991) – ακολουθεί Q&Α με τις House of Kareola

Ταινία-σταθμός για την gay, trans και drag κουλτούρα. Γυρισμένο στους «Οίκους» και τους χώρους των «Balls», το έργο της Τζένι Λίβινγκστον μίλησε ανοιχτά για ανθρώπους που τράβηξαν το κοντύτερο ξυλάκι της αμερικανικής (και όχι μόνο) καπιταλιστικής πραγματικότητας. Κι εδώ έγκειται ο θρίαμβος του «Paris»: Δεν περιγράφει απλά μια υποκουλτούρα και τους κανόνες της, αλλά εντοπίζει την βαθιά ταξική συνείδηση ανθρώπων των οποίων η φύση ενοχοποιείται από ένα status quo που ταυτόχρονα τους περιθωριοποιεί άγρια αλλά και τους ποτίζει με αξίες που τους παροπλίζει να πετύχουν.

Κι ενώ οι περισσότεροι χάθηκαν νομοτελειακά τραγικά πρόωρα, τα λόγια της θρυλικής Ντόριαν Κόρεϊ μένουν επώδυνα χαραγμένα: «Δεν αλλάζεις τον κόσμο, καλύτερα να τον απολαύσεις. Κάνε το καθήκον σου και ζήσε το. Αν το βέλος σου φτάσει ψηλά, μπράβο σου». (1/10, 21.30, Τριανόν).

ΜΠΕΤΤΥ του Δημήτρη Σταύρακα (1979) – παρουσία συντελεστ@

Μια μικρού μήκους ταινία που αφηγείται το 24ωρο μιας trans. Με αναμνήσεις από την προηγούμενη ζωή της, εικόνες από την τωρινή, καθώς η μέρα βαδίζει προς το τέλος της, το παρελθόν και το παρόν τέμνονται. Αλλά και στα δύο υπάρχει ένα αίσθημα που κυριαρχεί: η αναπόφευκτη μοναξιά του προσώπου. (25/09, 21.45, Τριανόν).

Η ΠΕΝΘΙΜΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΤΩΝ ΡΟΔΩΝ | FUNERAL PARADE OF ROSES του Toshio Matsumoto (1969)

Ο «Οιδίπους Τύραννος» ως avant garde μελόδραμα, κλεισμένος σε μια από τις πιο πρωτοποριακές και τολμηρές ταινίες του ιαπωνικού σινεμά, περνά μέσα από την ιστορία ενός δυσοίωνου ερωτικού τριγώνου.

Διαβαίνοντας απάτητες (και ανήκουστες) για το εγχώριο σινεμά περιοχές της τότε ιαπωνικής πραγματικότητας, ο Τόσιο Ματσουμότο εμπνεύστηκε το θρασύτατο ντεμπούτο του από τον περιθωριακό μικρόκοσμο των γκέι μπαρ και από τη μέχρι πρότινος καταπιεσμένη queer κοινότητα που πλέον επιχειρούσε να χειραφετηθεί, κόντρα στο συντηρητικό και πειθαρχημένο παρελθόν της χώρας. Αποτέλεσμα αυτού, η πρώτη ταινία στα χρονικά της ιαπωνικής κινηματογραφίας που αντιμετώπισε με τόσο ανοιχτό τρόπο το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας και της ορατότητας των trans ατόμων ειδικότερα. (26/09, 20.00, Ριβιέρα & 2/10, 22.00, Ταινιοθήκη της Ελλάδος).

Για εισιτήρια και όλο το ωρολόγιο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Νύχτες Πρεμιέρας μπες εδώ.