Αν δεν έχεις διαβάσει ποτέ John le Carré, αυτά είναι τα 5 βιβλία για να ξεκινήσεις
- 14 ΔΕΚ 2020
Ο John le Carré έφυγε από τον μάταιο τούτο κόσμο, το πρωί της Κυριακής 13 Δεκεμβρίου, σε ηλικία 89 ετών. Ο Βρετανός συγγραφέας που έδεσε την ύπαρξή του με το είδος των κατασκοπικών θρίλερ, πέθανε από πνευμονία αφήνοντας τον κόσμο των γραμμάτων σαφώς φτωχότερο.
«Ήταν ένας λογοτεχνικός γίγαντας και ένα πνεύμα ανθρωπισμού», ανέφερε για εκείνον αποχαιρετώντας τον, ο Stephen King. Ο John le Carré άφησε το στίγμα του στον λογοτεχνικό κόσμο, μέσα από τον χαρακτήρα του George Smiley ενός κατασκόπου, ο οποίος ήταν το εντελώς αντίθετο από αυτό που έχουμε στο μυαλό μας όταν ακούμε τη λέξη κατάσκοπος. Εκεί που ο James Bond είναι ένας άκρως γοητευτικός επιβλητικός πράκτορας, ο George Smiley περιγράφεται στο μυθιστόρημα “Call for the Dead” ως «τρομερά συνηθισμένος». Ήταν «κοντός, χοντρός και ήσυχος». Ωστόσο δεν ήταν καθόλου συνηθισμένος. Ήταν απλά πιο κοντά στον αναγνώστη από κάθε άλλο υπερκατάσκοπο.
Το πραγματικό όνομα του John le Carré ήταν David Cornwell και το γράψιμο του, καθόρισε τον τρόπο που προσλαμβάνουμε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου στον δυτικό κόσμο. Έβγαλε από τη μέση τα στοιχεία της λάμψης και του ρομαντισμού που είχαμε συνηθίσει στις περιπέτειες του James Bond και μας έδειξε στα βιβλία του την γκρίζα πλευρά της αληθινής ζωής ενός κατασκόπου.
Γεννήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 1931 στο Dorset, από πατέρα «έναν επικό απατεώνα με λιγοστή εκπαίδευση, τεράστια γοητεία, ακριβά γούστα αλλά καθόλου κοινωνικές αξίες», όπως είχε βιογράφος του John le Carré. Και ίσως αυτή η πρώιμη επαφή του με την τέχνη της εξαπάτησης ήταν που τον έκανε ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του είδους της κατασκοπίας. Άλλωστε όταν στα 5 του η μητέρα του τους εγκατέλειψε, ο μικρός David ακόμα, φαντάστηκε ότι ο πατέρας του ήταν μέλος των μυστικών υπηρεσιών και γι’ αυτό τον άφηνε συνέχεια μόνο στο σπίτι.
Ο ίδιος σπούδασε ξένες γλώσσες στο πανεπιστήμιο της Berne και κατατάχθηκε στην υπηρεσία πληροφοριών του στρατού. Από εκεί βρέθηκε καθηγητής στο κολλέγιο του Eaton κι έπειτα στο υπουργείο εξωτερικών όπου έγινε γραμματέας της πρεσβείας της Βρετανίας στη Bonn. Τότε ήταν που ξεκίνησε να γράφει ιστορίες για κατασκόπους στα ταξίδια του από τη δουλειά στο σπίτι και τούμπαλιν. Φυσικά δεν μπορούσε να υπογράψει το πρώτο του βιβλίο με το όνομά του, δουλεύοντας για το υπουργείο Εξωτερικών. Κάπως έτσι γεννήθηκε ο John le Carré.
Ο John le Carré έγραψε 25 έργα, πολλά από τα οποία όπως «Ο επίμονος κηπουρός», «Ο ράφτης του Παναμά» αλλά και το “The Night Manager” έγιναν κινηματογραφικές και τηλεοπτικές επιτυχίες. Το να ξεχωρίσει κανείς τα καλύτερα από αυτά τα 25 βιβλία είναι πραγματικά μια πολύ δύσκολη αποστολή. Θα κάνουμε όμως μια μικρή προσπάθεια για να διαλέξεις με ποιο από τα πιο κάτω βιβλία θα ξεκινήσεις να μελετάς το έργο ενός τόσο επιδραστικού συγγραφέα.
Και κάτι τελευταίο που είναι πολύ σημαντικό για εκείνον πριν διαλέξεις το βιβλίο σου. Ο John le Carré έμεινε σε όλη τη ζωή του ταπεινός. Δεν δεχόταν ότι έχει κάνει κάποιο τρομερό επίτευγμα με τα βιβλία του, ενώ αρνούνταν συνεχώς τους τίτλους τιμής που του δίνονταν. Επέμενε ότι δεν θα υπάρξει ποτέ ένας “Sir David Cornwell” και το κατάφερε.
«Ένας καλός συγγραφέας είναι ειδικός σε τίποτα πέρα από τον εαυτό του. Και σε αυτό το θέμα, αν είναι σοφός, μένει σιωπηλός», είχε πει κάποτε.
Call for the Dead
Δεν μπορεί να μην διαβάσεις το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφόρησε το 1961, έστω κι αν χρειαστεί να το διαβάσεις στα αγγλικά (πολλά από τα διασημότερα βιβλία του που μεταφράστηκαν στα ελληνικά είναι πλέον εξαντλημένα από τον εκδότη, χωρίς δυνατότητα παραγγελίας). Το βιβλίο που αποτέλεσε το συγγραφικό του ντεμπούτο θα σου συστήσει τον George Smiley ο οποίος καλείται νε ερευνήσει την όπως φαίνεται αυτοκτονία ενός δημοσίου υπαλλήλου, του Samuel Fennan. Την ημέρα που ξεκινά την έρευνα λαμβάνει ένα γράμμα από τον εκλιπόντα και η περιπέτεια στον κόσμο του ψυχρού πολέμου και της κατασκοπίας ξεκινά.
Ένας προδότης στα μέτρα μας
Ένα ακόμα από τα έργα του John le Carré που βρήκε τον δρόμο του για τη μεγάλη οθόνη είναι το «Ένας προδότης στα μέτρα μας» (έγινε η ταινία Our Kind of Traitor το 2016 με πρωταγωνιστή τον Ewan McGregor).
Η Βρετανία είναι βυθισμένη στην οικονομική ύφεση. Ένας αριστερών τάσεων νέος ακαδημαϊκός της Οξφόρδης και η δικηγόρος φίλη του πηγαίνουν για διακοπές εκτός τουριστικής σαιζόν στην Αντίγκουα της Καραϊβικής.
Εκεί, κατά τα φαινόμενα τυχαία, γνωρίζονται μ’ ένα Ρώσο εκατομμυριούχο ονόματι Ντίμα, που έχει στην κατοχή του μια χερσόνησο κι ένα χρυσό ρολόι διακοσμημένο με διαμάντια. Έχει επίσης ένα τατουάζ στο δεξιό του αντίχειρα και θέλει να παίξει μια παρτίδα τένις.
Τα άλλα, που θέλει, θα στείλουν το νεαρό ζευγάρι σ’ ένα δαιδαλώδες ταξίδι από το Παρίσι σ’ ένα κρησφύγετο στις Ελβετικές Άλπεις, κι από κει στα σκοτεινότερα άδυτα του Σίτι του Λονδίνου και της ανίερης συμμαχίας του με το κατεστημένο των Βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών.
Οι άνθρωποι του Σμάϊλι
Μιας και σου πρότεινα να διαβάσεις την πρώτη περιπέτεια του George Smiley θα σου προτείνω και την τελευταία. Ο George Smiley εδώ έρχεται για τελευταία φορά αντιμέτωπος με τον Σοβιετικό αντίπαλό του. Οι ομάδες των Ρώσων αυτοεξόριστων είναι τα πιόνια σ’ ένα περίπλοκο παιχνίδι που παίζεται ανάμεσα στο Παρίσι, το Λονδίνο, το Βερολίνο, τη Βέρνη και το Αμβούργο, κι αν ο Σμάιλι βγει νικητής, η νίκη του θα είναι, ταυτόχρονα, και μια ήττα.
Η σήραγγα των περιστεριών
Αυτό είναι το βιβλίο μέσα από το οποίο θα γνωρίσεις καλύτερα τον John le Carré ως άνθρωπο αφού είναι η αυτοβιογραφία του. Από τα χρόνια της θητείας του στις βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ως τη συγγραφική του σταδιοδρομία, που τον ταξίδεψε από τη σπαρασσόμενη από τον πόλεμο Καμπότζη μέχρι τη Βηρυτό τις παραμονές της ισραηλινής εισβολής του 1982 και τη Ρωσία πριν και μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ο John le Carré γράφει πάντα μέσα από την καρδιά της σύγχρονης επικαιρότητας. Και εδώ μας παίρνει μαζί του στη διαδρομή που ακολούθησε ως συγγραφέας.
Ένας έντιμος άνθρωπος
Στο τελευταίο μυθιστόρημα του John le Carré διέκρινε κανείς τη δυσαρέσκειά του για την πολιτική της Αγγλίας, έναν θυμό για την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον τρόμο του μπροστά στη διακυβέρνηση των ΗΠΑ από τον Trump. Και μάλλον κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να «σκιαγραφήσει -τόσο ανελέητα για τους πολιτικούς αλλά τόσο συναρπαστικά για τους αναγνώστες– τις δημόσιες και τις μυστικές ιστορίες της εποχής του», όπως έγραψε για το μυθιστόρημα «Ένας έντιμος άνθρωπος» ο Guardian.
Ο Νατ, ένας σαρανταεφτάχρονος βετεράνος των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, πιστεύει ότι η καριέρα του ως χειριστή πρακτόρων έχει φτάσει στο τέλος της. Επιστρέφει στο Λονδίνο και στη σύζυγό του, την πολύπαθη Πρου. Όμως η ολοένα αυξανόμενη απειλή του Κέντρου Μόσχας αναγκάζει το Γραφείο να του αναθέσει μια τελευταία αποστολή: ο Νατ καλείται να αναλάβει τον παροπλισμένο υποσταθμό Καταφύγιο και τους γηραλέους κατασκόπους που τον στελεχώνουν. Η μόνη φωτεινή εξαίρεση στην ομάδα είναι η νεαρή Φλόρενς, που έχει βάλει στόχο έναν Ουκρανό ολιγάρχη με ύποπτα πάρε δώσε στη Ρωσία.
Εκτός από κατάσκοπος, ο Νατ είναι και λάτρης του μπάντμιντον. Ο τακτικός αντίπαλός του στο γήπεδο έχει τα μισά του χρόνια: ο μοναχικός, εσωστρεφής Εντ. Ο Εντ μισεί το Brexit, τον Τραμπ και τη δουλειά του σε μια απρόσωπη αυτοκρατορία των ΜΜΕ. Και είναι αυτός που θα παρασύρει την Πρου, τη Φλόρενς και τον ίδιο τον Νατ σε μια πράξη πολιτικής αγανάκτησης με ολέθριες συνέπειες για όλους.