Downton Abbey: Οι γυναίκες της σειράς και οι σουφραζέτες της Μεγάλης Βρετανίας

Μέχρι το 2010 και την προβολή του πρώτου επεισοδίου του Downton Abbey στη βρετανική τηλεόραση, καμία από τις μέχρι τότε τηλεοπτικές και κινηματογραφικές δημιουργίες που απεικόνιζαν τη ζωή της βρετανικής αριστοκρατίας στις αρχές του προηγούμενου αιώνα δεν είχε καταπιαστεί με τους γυναικείους χαρακτήρες σε τόσο βάθος.

Μέσα σε μια κοινωνία βαθύτατα συντηρητική, που μόλις είχε ξεκινήσει με δειλά βήματα την αποστασιοποίησή της από τη βαριά βικτωριανή κληρονομιά του 19ου αιώνα, οι γυναικείοι χαρακτήρες του Downton Abbey κάνουν αισθητή την παρουσία τους από τα πρώτα δευτερόλεπτα της σειράς. Ιστορικά, ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα οι Βρετανίδες «σουφραζέτες», κυρίως μέλη των ανώτερων και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων, έχουν ξεκινήσει δυναμικές ενέργειες με σκοπό να αποκτήσουν ίσα δικαιώματα με τους άντρες, με προτεραιότητα το δικαίωμα στην ψήφο.  Έχουν βγει στους δρόμους, έχουν αρθρογραφήσει για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους και έχουν φυλακιστεί για να υποστηρίξουν τα αιτήματά τους.

Έχουν φτάσει, όμως, τα συγκεκριμένα νέα στον Πύργο του Downton; Φυσικά και ναι.

Στο ξεκίνημα της σειράς, οι κόρες του Lord Robert, Mary, Edith και Sibyl Crawley, έχουν φτάσει σε ηλικία γάμου και το συγκεκριμένο γεγονός αποτελεί πρωτεύουσα απασχόληση για τον ίδιο και τη σύζυγό του. Ο θάνατος του αρραβωνιαστικού (και μακρινού ξαδέρφου) της Mary στο ναυάγιο του Τιτανικού αποτελεί το εναρκτήριο γεγονός του πρώτου μεγάλου story arc της σειράς, που διαρκεί περίπου 3 σεζόν. Η Mary πρέπει να παντρευτεί κάποιο μέλος της οικογένειας Crawley, αλλιώς δε μπορεί να κληρονομήσει ούτε τον πύργο του Downton, ούτε κάποιο άλλο περιουσιακό στοιχείο του πατέρα της. Το κληρονομικό δίκαιο των τίτλων και της περιουσίας των ευγενών βασίζεται στο φύλο. Συνεπώς, η Mary, αν θέλει να συνεχίσει την πλουσιοπάροχη ζωή της, θα πρέπει να συμβιβαστεί με ένα γάμο οικονομικής σκοπιμότητας.

Η συγκεκριμένη επιδίωξη για να κανένα λόγο δε μπορεί να θεωρηθεί φεμινιστική. Ωστόσο, κάθε γυναικείος χαρακτήρας της σειράς, άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο, επιδεικνύει σταδιακά με τη συμπεριφορά του στοιχεία από τον δυναμισμό των σουφραζετών. Οι άντρες του Downton, τόσο οι ευγενείς όσο και οι υπηρέτες, παίρνουν τις επίσημες αποφάσεις. Οι γυναίκες, όμως, αποτελούν όλο και περισσότερο τους καταλύτες για τη λήψη των εν λόγω αποφάσεων.

Η Mary πάντοτε σκέφτεται για τον εαυτό της και δε διστάζει να πραγματοποιεί μεγάλες αλλαγές στη ζωή της. Από το κούρεμά της και τη γκαρνταρόμπα της, μέχρι τις προσωπικές της σχέσεις, βαδίζει με το πνεύμα της προόδου, κι ας δείχνει, εκ πρώτης όψης, πολύ συντηρητική.

Η Edith υπερασπίζεται τις επιλογές της, και συγκεκριμένα τη γέννηση ενός παιδιού εκτός γάμου και τη διοίκηση ενός γυναικείου περιοδικού, με πολύ μεγάλο κίνδυνο για την διατήρηση της αξιοπρέπειάς της. Έχει προηγηθεί, βέβαια, η «επανάσταση» της Sibyl, που – παρότι κόρη ευγενούς – εκπαιδεύτηκε ως νοσοκόμα με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και εργάστηκε στο τοπικό νοσοκομείο, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε τον σωφέρ της οικογένειας, έμαθε να οδηγεί αυτοκίνητο, βοήθησε τις υπηρέτριες της οικογένειας που αναζητούσαν ένα καλύτερο μέλλον να μορφωθούν και να βρουν άλλες δουλειές και, συνολικά, έκανε πράξη τη γυναικεία χειραφέτηση που επιδίωκαν οι πρωτοπόρες βρετανίδες σουφραζέτες των αρχών του προηγούμενου αιώνα.

Αντίστοιχα με τις ευγενείς, οι γυναίκες του υπηρετικού προσωπικού αγωνίζονται καθημερινά για τη χειραφέτησή τους. Από την πρωτοπόρο καμαριέρα Gwen του πρώτου κύκλου, που πήρε μαθήματα γραμματειακής υποστήριξης δι’ αλληλογραφίας και αγόρασε γραφομηχανή με το μικρό της εισόδημα, καταφέροντας να βρει δουλειά εκτός του Πύργου και να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα, ως την αφελή βοηθό μαγείρισσας Daisy, που σταδιακά αντιλήφθηκε τη σημασία της μόρφωσης και έβαλε στόχο την απόκτηση απολυτηρίου του γυμνασίου, κάθε γυναίκα που εργάζεται στον Πύργο του Downton διεκδικεί, σταδιακά όλο και πιο έντονα, τα δικαιώματα που οι κοινωνικές δομές της Μεγάλης Βρετανίας της είχαν στερήσει επί εκατοντάδες χρόνια.

Ακόμα και οι λιγότερο φιλόδοξοι γυναικείοι χαρακτήρες, όπως η Anna, η Mrs. Patmore και η Mrs. Hughes, στέκονται δυναμικά απέναντι στους άντρες που προσπαθούν να τους επιβληθούν. Η Anna αντιμετώπισε με σθένος τον βιαστή της, σε μια εποχή που μόνο η παραδοχή ενός τέτοιου περιστατικού αρκούσε για να εξοστρακιστεί μια γυναίκα από την κοινωνία. Η Mrs. Patmore πάλεψε για πολλά στη δύσκολη ζωή της, με αποκορύφωμα τον αγώνα της για να συμπεριληφθεί ο λιποτάκτης ανηψιός της στο μνημείο του χωριού για τους στρατιώτες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η επιχειρηματική της κίνηση στο τέλος της σειράς, να ανοίξει ένα μικρό πανδοχείο, επιστέγασε τους επαγγελματικούς κόπους της. Η Mrs. Hughes παντρεύτηκε σε μεγάλη ηλικία τον Mr. Carson, για κανένα λόγο, όμως, δεν άφησε τις βαθιά συντηρητικές του απόψεις να επηρεάσουν την προσωπικότητά της και, συνακόλουθα, την κοινή τους ζωή.

Ακόμα και η μητέρα του Lord Grantham, η Violet Crawley της συγκλονιστικής Maggie Smith, μια γυναίκα της «παλιάς εποχής», ένα μνημείο των βικτωριανών «καλών τρόπων» και αντιλήψεων, προσαρμόζεται διαρκώς στις κοινωνικές αλλαγές της εποχής. Αποδέχεται το γάμο της εγγονής της με έναν απλό σωφέρ. Αποδέχεται την ενεργή απασχόληση των γυναικών στα κοινά. Αποδέχεται μέχρι και την άσπονδη φίλη και ξαδέλφη της, Isobel Crawley, που εξαρχής εκπροσωπεί τη γυναικεία χειραφέτηση, όχι μόνο λόγω της κοινωνικής της θέσης, αλλά λόγω της πρακτικότητάς της και της έμφυτης δικαιοσύνης που τη χαρακτηρίζει. Σύμφωνα με την πάγια άποψή της, δεν υπάρχει κάτι που να κάνει ένας άντρας και να μη μπορεί να το κάνει εξίσου καλά μια γυναίκα. Η Isobel συγκρούεται διαρκώς με το κατεστημένο, που δε μπορεί να χωνέψει ότι μια μεσόκοπη γυναίκα υποστηρίζει τέτοιες απόψεις. Δεν την επηρεάζει, όμως, ο πόλεμος νεύρων. Συνεχίζει τον αγώνα της ακάθεκτη, ακόμα και μετά από μεγάλες προσωπικές απώλειες, όπως ο θάνατος του γιου της.

Κάθε γυναικείος χαρακτήρας του Fellowes κρύβει, λίγο ή πολύ, μια «σουφραζέτα» στην καρδιά του. Μόνο το γεγονός π.χ. ότι η Mary φοράει παντελόνι και συμμετέχει στο κυνήγι μαζί με τους άντρες δε σημαίνει κάτι. Όμως, η εκ μέρους της διαχείριση των κτημάτων της οικογένειας και η λήψη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών αναδεικνύουν το βασικό χαρακτηριστικό όλων των γυναικών της σειράς: την αναζήτηση ευκαιριών για χειραφέτηση και προσωπική ευτυχία κόντρα στις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής.

Γι’ αυτόν τον λόγο, πέρα και πάνω από την άψογη παραγωγή και τις εξαιρετικές ερμηνείες, το Downton Abbey αγαπήθηκε τόσο πολύ από τις γυναίκες. Διότι οι έξι σεζόν του μας θυμίζουν τη γυναικεία λαχτάρα για αλλαγή και βελτίωση της ζωής ενάντια στα «αντρικά προγνωστικά». Χωρίς φανφάρες και αναίτιες «φεμινιστικοφανείς» (sic) εξάρσεις, οι γυναίκες του Downton έδωσαν τους αγώνες τους και, μέσα σε 6 σεζόν, που διατρέχουν από το 1912 ως το 1925, παρέδωσαν πολύτιμα μαθήματα ζωής για ένα καλύτερο και πιο δίκαιο κοινωνικά μέλλον.