Η (επικίνδυνη) λέξη της χρονιάς για το λεξικό Merriam – Webster
- 28 ΝΟΕ 2022
Συνήθως η λέξη της χρονιάς για τη διαδικτυακή έκδοση του λεξικού Merriam Webster αναδεικνύεται από κάποιο συγκεκριμένο γεγονός που μας κάνει όλους να την ψάχνουμε. Αυτή τη φορά, η αναζήτηση για τη λέξη που αναδείχθηκε σε λέξη της χρονιάς αυξήθηκε κατά 1,740% το 2022 σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο. Η λέξη της χρονιάς είναι το gaslighting.
Δεν υπήρχε κάποιο γεγονός που να αύξησε την περιέργειά μας για τη λέξη gaslighting, κάνοντάς τη λέξη της χρονιάς. Ήταν η επιμονή με την οποία την ψάχναμε. «Είναι μία λέξη που έχει αναδειχθεί τόσο γρήγορα στην αγγλική γλώσσα και ειδικά τα τελευταία 4 χρόνια, που πραγματικά εξέπληξε πολλούς από εμάς», είπε στο The Associated Press ο διευθυντής του λεξικού Merriam Webster Peter Sokolowski.
«Ήταν μία λέξη που την αναζητούσαν συχνά κάθε μέρα του χρόνου», πρόσθεσε ο ίδιος. Το gaslighting επανερχόταν ξανά και ξανά στις αναζητήσεις της διαδικτυακής έκδοσης του αμερικανικού λεξικού κι ήταν αυτή η συχνότητα που το έφερε σήμερα να θεωρείται λέξη της χρονιάς από αυτό.
Ο ορισμός του λεξικού Merriam Webster για το gaslighting είναι η ψυχολογική χειραγώγηση ενός ανθρώπου, συνήθως για εκτεταμένες χρονικές περιόδους που «κάνει το θύμα να αναρωτιέται για την εγκυρότητα των δικών του σκέψεων, της αντίληψής του για την πραγματικότητα, για τις μνήμες του και τυπικά οδηγεί σε σύγχυση, απώλεια αυτοπεποίθησης και αξίας του εαυτού, σε αβεβαιότητα για την συναισθηματική και πνευματική του σταθερότητα και σε εξάρτησή από τον θύτη».
Η ψυχολόγος Μαρίνα Παπαϊωάννου είχε αναλύσει για το LadyLike τον όρο gaslighting ως μία από τις συνηθισμένες τεχνικές χειραγώγησης ενός ατόμου με έντονες ναρκισσιστικές τάσεις, στο πλαίσιο σχετικού θέματος.
Στην περίπτωση του gaslighting «Ο θύτης αρνείται την πραγματικότητα επίμονα, το ότι έκανε ή είπε κάτι για το οποίο το θύμα είναι σίγουρο», είχε εξηγήσει η ψυχολόγος. Το gaslighting μπορεί να συμβεί και για τα πιο απλά πράγματα όπως σε μια διαφωνία μεταξύ θύτη και θύματος για το αν έχουν κανονίσει να βρεθούν έξω από τον κινηματογράφο ή όχι. Ο θύτης θα επιμένει στο όχι ακόμα κι αν το θύμα έχει στην κατοχή του το γραπτό μήνυμα που αποδεικνύει το αντίθετο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, στις οποίες το θύμα επιμένει, η απάντηση του θύτη είναι το λεγόμενο “Tantrum”.
«Πρόκειται για την επίθεση στο θύμα, με ανεξέλεγκτο ξέσπασμα θυμού. Οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες έχουν συχνά ανεξέλλεγκτα ξεσπάσματα θυμού, που μπορεί να περιέχουν στοιχεία λεκτικής και ψυχολογικής βίας ή και σωματικής κακοποίησης», διευκρίνιζε η Μαρίνα Παπαϊωάννου. «Ο στόχος είναι και πάλι ο αποπροσανατολισμός του θύματος, η δημιουργία αμφισβήτησης του εαυτού, κλονίζεται η πίστη του στον εαυτό του και ο θύτης “φυτεύει” ιδέες ότι κάτι δεν πάει καλά με το θύμα», συμπλήρωνε η ψυχολόγος.
Αυτή η τεχνική χειραγώγησης μπορεί να απαντηθεί και σε άλλες καταστάσεις πέρα από τις προσωπικές σχέσεις. Για παράδειγμα ο όρος «ιατρικό gaslighting» χρησιμοποιείται για να περιγράψει περιπτώσεις όπου ένας γιατρός δεν ξέρει να επιλύσει το πρόβλημα υγείας ενός ασθενή ή δεν θέλει να συμμετέχει στην διάγνωση μίας περίπλοκης κατάστασης, υποτιμά τους προβληματισμούς του ασθενή λέγοντάς του πως είναι όλα στη φαντασία του. Επιπλέον χρησιμοποιείται για να περιγράψει καταστάσεις πολιτικής χειραγώγησης.
Η λέξη gaslighting ήταν σταθερά όλο το 2022 ανάμεσα στις 50 κορυφαίες λέξεις που αναζητούσαν οι χρήστες του λεξικού Merriam Webster. Δυστυχώς, σε αυτές τις αναζητήσεις δεν καταγράφεται ο λόγος της αναζήτησης, αν δηλαδή αυτή αφορά έναν προβληματισμό του χρήστη για το αν βιώνει gaslighting ή αν την αναζητά απλά για να ελέγξει την ορθογραφία της, δεν θα το μάθουμε ποτέ. Είναι μία αναζήτηση που μας τρομάζει σε περίπτωση που σκεφτούμε ότι οι άνθρωποι πέφτουν θύματα συχνότερα αυτής της τεχνικής χειραγώγησης, αλλά είναι και μία αναζήτηση που μοιάζει ελπιδοφόρα για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Η γνώση είναι δύναμη και η αναγνώριση του gaslighting είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα στην περίπτωση που χρειάζεται να ανακτήσουμε τον αυτοσεβασμό μας.
Σε ό,τι αφορά την ετυμολογία της, προέρχεται από την αμερικανική ταινία Gaslight του 1944, την ταινία στην οποία η Angela Lansbury έκανε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο, ενώ πρωταγωνιστές της ήταν ο Charles Boyer και η Ingrid Bergman.
Στην ταινία αυτή, ένας σύζυγος πείθει με τεχνάσματα τη σύζυγό του ότι πάσχει ψυχικά, ώστε να την εκμεταλλευτεί οικονομικά και ουσιαστικά να την κλέψει. Η ταινία βασίζεται στο θεατρικό έργο του 1938, που υπογράφει ο Patrick Hamilton, με τίτλο Gas Light. Το θρίλερ που τοποθετείται στη βικτωριανή εποχή έχει ανέβει αρκετές φορές και στην Ελλάδα με τίτλο Το φως του γκαζιού, με τελευταία την φετινή του παρουσίαση στο θέατρο Βαφείο- Λάκης Καραλής. Επιπλέον έχει μεταφερθεί τηλεοπτικά στο Θέατρο της Δευτέρας, με τη Μίρκα Παπακωνσταντίνου στον πρωταγωνιστικό ρόλο και μπορείς να το παρακολουθήσεις εδώ.
