Υπευθυνότητα: Να πώς τα παιδιά μπορούν να γίνουν πιο υπεύθυνα με τη βοήθεια του παιχνιδιού

Σίγουρα δεν το συνειδητοποιείς εύκολα στην ενήλικη ζωή σου, αλλά υπάρχουν πολλά που έμαθες παίζοντας. Πρώτα από όλα φαντάστηκες έναν ολόκληρο άλλο κόσμο έξω από εσένα. Φαντάστηκες ανθρώπους και τα χαρακτηριστικά τους, τα συναισθήματά τους, τις επιλογές τους και τους είδες να βιώνουν τις συνέπειες αυτών. Έμαθες να φροντίζεις αυτούς τους φανταστικούς σου ήρωες. Κι αυτά είναι όλα πολύτιμα μαθήματα, που πήρες απλά και μόνο παίζοντας με τις κούκλες σου. Τώρα υπάρχει και σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ, που το επιβεβαίωσει. Η έρευνα διεξήχθη με τη βοήθεια της πάντα πρωτοπόρας Barbie.

Εμείς είδαμε από κοντά τα παιδιά να παίζουν με τις αγαπημένες τους κούκλες Barbie σε ένα event που διοργανώθηκε στο σπίτι της 24MEDIA. Είδαμε από κοντά όλες αυτές τις ευεργετικές ιδιότητες που έχει το παιχνίδι με κούκλες στα παιδιά, ενώ ειδικοί συνομιλούσανε με τα ίδια αλλά και τις μαμάδες τους για το παιχνίδι με τις αγαπημένες κούκλες Barbie και τα οφέλη που έχει το doll playing στην ανάπτυξη των παιδιών. Παράλληλα πραγματοποιήθηκε ενημέρωση για την σημαντική έρευνα του πανεπιστημίου του Κάρντιφ.

Η έρευνα της Barbie® και του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ

Η Barbie® και νευροεπιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ συνεργάστηκαν σε μια νέα επιστημονική μελέτη για την εξερεύνηση των επιδράσεων του παιχνιδιού με κούκλες στα παιδιά. Με επικεφαλής τη Δρ. Sarah Gerson και τους ανώτερους ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, το Exploring the Benefits of Doll Play through Neuroscience (Εξερευνώντας τα Οφέλη του Παιχνιδιού με Κούκλες μέσω της Νευροεπιστήμης) είναι η πρώτη επιστημονική μελέτη που χρησιμοποιεί τη νευροεπιστήμη για να διερευνήσει την θετική επίδραση που έχει το παιχνίδι με κούκλες στα παιδιά, η οποία ανατέθηκε από την κορυφαία εταιρεία παιχνιδιών Mattel και τους κατασκευαστές της κούκλας Barbie.

H σημασία που έχει το παιχνίδι για την ανάπτυξη των παιδιών είχε επισημανθεί ήδη από τον Ελβετό ψυχολόγο Jean Piaget το 1962. Εκείνος θεωρούσε το παιχνίδι απαραίτητο για την ανάπτυξη της ευφυίας στα παιδιά. Η θεωρία του αναφέρει ότι καθώς το παιδί ωριμάζει, το περιβάλλον του και τα παιχνίδια του πρέπει να ενθαρρύνουν περαιτέρω τη γνωστική και λεκτική ανάπτυξη. Έκτοτε οι επιδράσεις του προσποιητού παιχνιδιού θεωρούνται θετικές για τις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών.

Η νέα μελέτη για πρώτη φορά αποδεικνύει επιστημονικά μέσω της απεικόνισης του εγκεφάλου τις βασικές θεωρίες του Piaget. Σύμφωνα με την έρευνα, «μέσω της Νευροεπιστήμης το παιχνίδι με κούκλες ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που επιτρέπουν στα παιδιά να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση και δεξιότητες επεξεργασίας των κοινωνικών πληροφοριών, ακόμη και όταν παίζουν μόνα τους. Αυτές οι δεξιότητες εκτιμώνται ιδιαίτερα από τους γονείς και είναι σημαντικοί καθοριστικοί παράγοντες για τη μελλοντική συναισθηματική, ακαδημαϊκή και κοινωνική επιτυχία των παιδιών», όπως αναφέρεται στα συμπεράσματά της.

Θες μερικές λέξεις κλειδιά για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων; Αυτές αφορούν στις διαπροσωπικές σχέσεις, την επικοινωνία και την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους, αλλά και την υπευθυνότητα, την αυτοεκτίμηση, τη συνεργασία. Είδες που αυτή η λέξη δεν είναι πλέον τόσο αφηρημένη;

Πώς βοηθά το παιχνίδι την εκμάθηση της υπευθυνότητας

Τι είναι η υπευθυνότητα που ζητάμε από τα παιδιά μας να έχουν; «Η κατανόηση της συμπεριφοράς τους και των συνεπειών που επιφέρει», μου απαντούν οι γονείς παγκοσμίως. 15000 γονείς με παιδιά ηλικίας 3 – 10 ετών απάντησαν σε δημοσκόπηση της OnePoll για τη Barbie, και κατέταξαν την παραπάνω δεξιότητα ως μία από τις τρεις πιο σημαντικές που θέλουν να αναπτύξουν τα παιδιά τους.

Η ακαδημία πρώιμης εκμάθησης “Child Ventures” του Καναδά αναφέρει για την υπευθυνότητα σε σχέση με το παιχνίδι με τις κούκλες: «Με το να μαθαίνουν σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες σε μικρή ηλικία, τα παιδιά μαθαίνουν επίσης την υπευθυνότητα. Μαθαίνουν πώς να φροντίσουν μια κούκλα παίζοντας μαζί της. Το να μάθουν αυτή τη δεξιότητα βοηθά τα παιδιά να μάθουν να φροντίζουν τα κατοικίδιά τους και τη σχέση τους με τα μεγαλύτερα αδέρφια τους, ενώ κατανοούν πιο άμεσα το πώς να φροντίσουν τα μικρότερα αδέρφια τους».

Τα παιδιά νιώθουν την υπευθυνότητα καθώς μαθαίνουν ότι αν δεν μεταχειριστούν καλά μία κούκλα, δεν θα μπορούν να παίζουν πλέον με αυτήν. Τη νιώθουν κάθε φορά που φαντάζονται την κούκλα τους να νιώθει ωραία αφού τη φρόντισαν. Τη νιώθουν παίζοντας με κάποιον άλλο, όταν με την κούκλα τους κάνουν κάτι θετικό για την δική του κούκλα. Όταν οι συμπεριφορές τους γίνονται αποδεκτές ή μη μέσα στο παιχνίδι τους.

Υπευθυνότητα και ενσυναίσθηση πάνε μαζί

Αυτό που πρωτίστως συμπέρανε η έρευνα του πανεπιστημίου του Κάρντιφ είναι ότι το παιχνίδι με κούκλες όπως η Barbie καλλιεργεί την ενσυναίσθηση. Μία κοινωνική δεξιότητα που το 91% των γονιών που συμμετείχαν στην δημοσκόπηση της OnePoll θεωρούν βασική κοινωνική δεξιότητα που θέλουν να αναπτύξει το παιδί τους.

Συγκεκριμένα η έρευνα που με 42 παιδιά (20αγόρια και 22 κορίτσια) ηλικίας από 4 έως 8 ετών (πλήρη δεδομένα καταγράφηκαν από τα 33 παιδιά), συμπέρανε ότι το παιχνίδι με κούκλες «ενεργοποιεί τις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ενσυναίσθηση, καθώς και τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες. Αυτές οι δεξιότητες αναφέρονται μερικές φορές ως δεξιότητες EQ ή Συναισθηματική Νοημοσύνη».

«Σύμφωνα με τον Daniel Goleman, έναν Αμερικανό ψυχολόγο που συνέβαλλε στη διάδοση της έννοιας της συναισθηματικής νοημοσύνης, υπάρχουν πέντε βασικά στοιχεία σε αυτή : Ενσυναίσθηση, Κοινωνικές δεξιότητες, Αυτοεπίγνωση, Αυτοέλεγχος, Παρακίνηση», αναφέρουν τα συμπεράσματα της έρευνας. Όπως καταλαβαίνεις η υπευθυνότητα είναι μία έννοια που κατά κάποιον τρόπο περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω. Μαθαίνεις να είσαι υπεύθυνος για τον διπλανό σου, για τον εαυτό σου, να είναι υπεύθυνος των συναισθημάτων σου και των δράσεών σου. Και το ακόμα πιο εντυπωσιακό εύρημα της έρευνας είναι ότι κόντρα στα στερεότυπα, όλα αυτά τα μαθαίνεις είτε είσαι κορίτσι που παίζει με κούκλες, είτε είσαι αγόρι που παίζεις με κούκλες.

Οι κούκλες και η υπευθυνότητα στην εποχή της πανδημίας

Στην έρευνα του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ υπάρχει ένα ακόμα πολύ σημαντικό και επίκαιρο εύρημα. Το ατομικό παιχνίδι με κούκλες ενεργοποιεί τα ίδια κέντρα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ενσυναίσθηση. Σε μία εποχή που τα play dates τείνουν να εκλείψουν λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα παιδιά μας μπορούν να αναπτύξουν τις ίδιες κοινωνικές δεξιότητες χρησιμοποιώντας το προσποιητό παιχνίδι. Επιπλέον ίσως γίνεται πιο επιτακτικό από ποτέ να αναπτύξουν μία κοινωνική δεξιότητα όπως η υπευθυνότητα, σε μία εποχή όπου η ατομική ευθύνη έχει γίνει η δεύτερη φύση όλων μας. Κι οι κούκλες τους, θα γίνουν ο καλύτερος σύμμαχός τους σε αυτό.

Λίγα ακόμα δεδομένα για την έρευνα

Η μελέτη χρησιμοποίησε υπερσύγχρονο εξοπλισμό fNIRS (Λειτουργική Φασματοσκοπία Εγγύς Υπερύθρου) προκειμένου να διερευνήσει την ενεργοποίηση του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με κούκλες. Η τεχνολογία αυτή περιλαμβάνει καπέλα που φοριούνται στο κεφάλι και επιτρέπει την ελευθερία κινήσεων. Οι δοκιμές διεξήχθησαν σε ελεγχόμενη αίθουσα δοκιμών.

Το παιχνίδι των παιδιών χωρίστηκε σε διαφορετικά τμήματα, έτσι ώστε η ομάδα να καταγράψει τη δραστηριότητα του εγκεφάλου που σχετίζεται με κάθε διαφορετικό είδος παιχνιδιού ξεχωριστά: ατομικό παιχνίδι με κούκλες, παιχνίδι με κούκλες μαζί με ένα άλλο άτομο (Βοηθός Έρευνας), ατομικό παιχνίδι με tablet και παιχνίδι με tablet μαζί με άλλο άτομο (Βοηθός Έρευνας).

Οι κούκλες που χρησιμοποιήθηκαν περιλάμβαναν ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών σειρών Barbie (οικογένεια, καριέρα, σπίτι των ονείρων και ζωάκια) με όλες τις κούκλες και τις σειρές Barbie να επιστρέφονται στις αρχικές τους θέσεις πριν κάθε παιδί ξεκινήσει τη δοκιμή του για να εξασφαλιστεί η συνοχή της εμπειρίας.

Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στο τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με κούκλες που θα μπορούσε να έχει μακροπρόθεσμα ως αποτέλεσμα κοινωνικά, συναισθηματικά, μαθησιακά, δημιουργικά και φανταστικά οφέλη.

Το παιχνίδι με tablet πραγματοποιήθηκε χρησιμοποιώντας τα παιχνίδια TocaBocaκαιDrPanda. Και τα δύο επιλέχθηκαν για να επιτρέψουν στα παιδιά να ασχοληθούν με το ελεύθερο και δημιουργικό παιχνίδι (αντί για παιχνίδια βάσει κανόνων ή στόχων) για την παροχή μιας συγκριτικής εμπειρίας παιχνιδιού με το παιχνίδι με κούκλες.

Τα δεδομένα καταγράφηκαν τόσο μέσω του εξοπλισμού fNIRS (καταγραφή της ενεργοποίησης του εγκεφάλου) όσο και μέσω της εγγραφής βίντεο (για τη λήψη της ορατής συμπεριφοράς παιχνιδιού, καθώς και των εκφράσεων του προσώπου και του ήχου – αυτά τα δεδομένα μπορεί να αναλυθούν σε ξεχωριστή μελέτη).