Καθαρά Δευτέρα 2023: 5 facts που ίσως αγνοείς για τη συγκεκριμένη μέρα
- 27 ΦΕΒ 2023
Η Καθαρά Δευτέρα είναι η μέρα που υπογράφει τη λήξη των εορτασμών της Αποκριάς και των καρναβαλικών εκδηλώσεων και σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής (και της νηστείας για κάποιους). Σήμερα, θα πας να πετάξεις γεμάτη χαρά τον χαρταετό σου και στη συνέχεια θα κάτσεις στο τραπέζι (ή στο στρώμα του picnic) με τις πολλές λαγάνες, τον χαλβά, τον ταραμά, τα θαλασσινά και γενικότερα ό,τι νηστίσιμο τρώγεται αυτήν την ημέρα.
Αυτά, είναι τα βασικότερα έθιμα που γιορτάζουμε τη Καθαρά Δευτέρα, τα οποία πολύ πιθανόν γιορτάζεις κάθε χρονιά, χωρίς να ξέρεις το γιατί. Ήρθε, λοιπόν, η ώρα να μάθεις τα πάντα για τα Κούλουμα, τον συμβολισμό και την προέλευσή των εθίμων που έχουν την τιμητική τους την πρώτη μέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Πριν ξεχυθείς στις εξοχές, στα βουνά και τις παραλίες για να πετάξεις τον χαρταετό σου, ρίξε μία κλεφτή ματιά παρακάτω.
Η προέλευση του περίφημου χαρταετού
Ο χαρταετός δεν είναι ελληνική εφεύρεση. Ο πρώτος χαρταετός έφτασε στον ουρανό αιώνες πριν και χρονολογείται γύρω στο 200 π.Χ. στην Κίνα και τη Μαλαισία. Σε αυτές τις περιοχές φτιάχτηκαν οι πρώτοι χαρταετοί από μετάξι και μπαμπού και η μορφή του τότε δεν έχει αλλάξει δραματικά από τους χαρταετούς που γνωρίζουμε σήμερα. Εάν έχεις παρατηρήσει, η συγκεκριμένη αεροπλανική κατασκευή έχει τη μορφή δράκου, που πρόκειται για μυθικό τέρας στην παράδοση της Κίνας.
Συμβολίζει το πέταγμα της ψυχής προς τον ουρανό που πλησιάζει τον Θεό. Οι άνθρωποι παλαιότερα, είχαν την πεποίθηση ότι όσο πιο ψηλά φτάσει ο χαρταετός, τόσο πιο πιθανό ήταν να ακούσει ο Θεός τις προσευχές τους. Το έθιμο γιορτάζεται την Καθαρά Δευτέρα και όχι τυχαία. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την πρώτη μέρα της Σαρακοστής, κατά την οποία οι χριστιανοί ξεκινούν τη σωματική και πνευματική κάθαρση.
Λαγάνα: Ο βασιλιάς της Καθαράς Δευτέρας
Η λαγάνα, αυτός ο άζυμος άρτος που παρασκευάζεται χωρίς προζύμι, δεν γίνεται να λείπει από κανένα τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας. Η λαγάνα χωρίς προζύμι συμβολίζει το πρόχειρο ψωμί που έτρωγαν οι Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου από την Αίγυπτο, με την καθοδήγηση του Μωυσή. Από τότε και έπειτα, επιβλήθηκε από τον Μωσαϊκό Νόμο να καταναλώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του Πάσχα. Ο συγκεκριμένος υποχρεωτικός νόμος βρισκόταν σε ισχύ μέχρι το τελευταίο Πάσχα που ο Χριστός ευλόγησε τον άρτο.
Τα Κούλουμα
Πρόκειται για το ελληνικό γλέντι της Καθαράς Δευτέρας που λαμβάνει χώρα στην εξοχή αλλά και σε άλλους ανοιχτούς δημόσιους χώρους, μαζί με το πέταγμα του χαρταετού και το νηστίσιμο φαγοπότι. Αρκετοί Δήμοι ανά την επικράτεια, διοργανώνουν εκδηλώσεις με συναυλίες, μπόλικο φαγητό και παραδοσιακούς χορούς. Η λέξη πιθανολογείται να είναι λατινικής προελεύσεως, από τη λέξη cumulus που σημαίνει σωρός, αφθονία ή επίλογος. Η πρώτη σημασία της λέξης, συνδέεται με το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας. Η δεύτερη σημασία της λέξης, ως επίλογος, υποδηλώνει το τέλος της αποκριάς.
Καθαρά Δευτέρα: Η ονομασία της
Το επίθετο Καθαρά που συνοδεύει τη συγκεκριμένη Δευτέρα κάθε χρόνου, συμβολίζει τον σωματικό και πνευματικό κάθαρση των Ορθόδοξων Χριστιανών. Η νηστεία που σηματοδοτείται την Καθαρά Δευτέρα, διαρκεί 40 μέρες. Όσες, δηλαδή είναι και οι μέρες της νηστείας του Χριστού. Εορτάζεται 48 μέρες πριν την Κυριακή του Πάσχα.
Τα έθιμα που γιορτάζονται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας την Καθαρά Δευτέρα
Το πέταγμα του χαρταετού και το νηστίσιμο μενού είναι έθιμα που ισχύουν σε όλη την Ελλάδα την Καθαρά Δευτέρα. Ωστόσο, ορισμένες περιοχές έχουν δημιουργήσει και διατηρούν τα δικά τους ιδιαίτερα έθιμα. Για παράδειγμα, «Ο χορός των παπάδων» είναι ένα έθιμο που γιορτάζεται αποκλειστικά σε χωριά της Κέρκυρας, κατά τη διάρκεια του οποίου ιερείς χορεύουν συνοδεία γερόντων.
«Το έθιμο του Αγά» που δημιουργήθηκε επί Τουρκοκρατίας αναβιώνει μέχρι και σήμερα στα Μεστά της Χίου. Στο συγκεκριμένο έθιμο, ο Αγάς, σε ρόλο δικαστή τιμωρεί και καταδικάζει τους θεατές με όποιον τρόπο επιλέξει.
Ένα άλλο έθιμο που κληρονομείται από γενιά σε γενιά -από την εποχή της Τουρκοκρατίας- λαμβάνει χώρα στην Αλεξανδρούπολη. Ένας κάτοικος μεταμφιεσμένος σε Μπέη, περιφέρεται στην πόλη μοιράζοντας ευχές. Στην Μεθώνη της Μεσσηνίας, γίνεται κυριολεκτικά του Κουτρούλη ο γάμος. Πρόκειται για την αναπαράσταση ενός γάμου κατά τον 14ο αιώνα.
