Μελίνα Μερκούρη: 30 χρόνια από τον θάνατό της

ΣΤΕΛΒΙΑ ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ
6 ΜΑΡ 2024

Σαν σήμερα έφυγε από τη ζωή μία από τις πιο σημαντικές και επιδραστικές προσωπικότητες της διεθνούς πολιτιστικής σκηνής, η Μελίνα Μερκούρη. Ήταν ηθοποιός και πολιτικός με αντιδικτατορική δράση, η οποία καταγόταν από οικογένεια πολιτικών.

Η Μελίνα Μερκούρη διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού, η μακροβιότερη στην Ελλάδα, τα έτη 1981-89 και 1993-94, σε όλες τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ. «Την εξουσία δεν την αισθάνθηκα σαν υπουργός. Την αισθάνθηκα σαν σταρ του Μπρόντγουεϊ».

Η γενναία ακτιβίστρια κατάφερε να αναδείξει σε οικουμενικό το ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα, η πολιτικός που οραματίστηκε το Μουσείο της Ακρόπολης.

«Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για εμάς τους Έλληνες τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνεια μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο το όνομα μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας», είχε πει.

Η Μαρία-Αμαλία Μερκούρη (την οποία φώναζαν από μωρό Μελίνα) γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου του 1920 στην Αθήνα, από οικογένεια πολιτικών, όπως αναφέραμε πιο πάνω. Ως κόρη του στρατιωτικού Σταμάτη Μερκούρη, ο οποίος ήταν αξιωματικός του Ιππικού και χρημάτισε βουλευτής και υπουργός, ενώ για πολλά χρόνια συμμετείχε στη διοίκηση της ομάδας του Παναθηναϊκού, αλλά και εγγονή του γιατρού και πολιτικού και μακροβιότερου δήμαρχου Αθηναίων Σπύρου Μερκούρη, δεν μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από τη δράση τους.

«Με έμαθε να λατρεύω την Ελλάδα, να είμαι γενναία, να μην λογαριάζω τα χρήματα. Ήταν μεγάλη ντροπή για εκείνον τα χρήματα. Μου έμαθε το παραμύθι της ζωής. Μου εμφύσησε την ιδέα πως η Ελλάδα, η Αθήνα είναι κορυφή», είχε πει η ίδια για τον παππού της.

Παρ’ όλα αυτά, σε ηλικία 23 χρόνων το 1943, αποφάσισε να ακολουθήσει καριέρα ηθοποιού και έγινε δεκτή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου απαγγέλοντας ένα ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη, με τον Αιμίλιο Βεάκη να βρίσκεται απέναντί της. Από εκείνη τη στιγμή άνοιξε μπροστά της μια λαμπρή καριέρα. Αυτό όμως που ήταν πιο λαμπρό απ’ όλα ήταν η larger than life προσωπικότητά της. Προσωπικότητα που την έκανε να μιλά με πάθος και να λέει ατάκες όπως την παρακάτω.

«Βρίσκω πως αν δεν έχεις ερωτευτεί, αν δεν έχεις αγαπήσει, έχεις χάσει πάρα πολλά πράγματα στον κόσμο. Χρειάζεται ο έρωτας. Είναι από τα ωραιότερα πράγματα στη ζωή».

Η καριέρα της στην υποκριτική

Το 1944 έκανε το ντεμπούτο της στη σκηνή με το έργο του Αλέξη Σολομού «Το μονοπάτι της λευτεριάς», που κατέβηκε γρήγορα λόγω των «Δεκεμβριανών». Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο και τους θιάσους Κατερίνας και της Μαρίκας Κοτοπούλη.

Το 1949 στο θέατρο τέχνης του Κάρολου Κουν, ερμήνευσε την Μπλανς Ντιμπουά στο Λεωφορείον ο Πόθο». Η παράσταση σημείωσε πραγματικό θρίαμβο τόσο εμπορικά όσο και καλλιτεχνικά. Στην πρεμιέρα το κοινό σηκώθηκε όρθιο φωνάζοντας ρυθμικά το όνομά της και ξέσπασαν σε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα. Ήταν ο ρόλος που επί της ουσίας την καθιέρωσε ως πρωταγωνίστρια.

Το 1950 πήρε μέρος στην ιστορική παράσταση Η Άννα των χιλίων ημερών, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Μυράτ. ενώ την επόμενη χρονιά (1951) βρέθηκε στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον Γάλλο θεατρικό συγγραφέα, Μαρσέλ Ασάρ. Ξεκίνησε έτσι μια περίοδος, κατά την οποία η Μελίνα είχε παρουσία τόσο στην αθηναϊκή, όσο και την παριζιάνικη σκηνή. Το 1955 επανήλθε στην Ελλάδα και πρωταγωνίστησε σε έργα ρεπερτορίου, όπως Μάκβεθ του Σέξπιρ, Κορυδαλλός του Ζαν Ανούιγ και Λυσσασμένη Γάτα του Τένεσι Ουίλιαμς.

Βραβεία ερμηνείας

Με τον ρόλο της Στέλλας, στην ομώνυμη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, βρέθηκε στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών. Δεν πήρε βραβείο, αλλά γνώρισε τον μεγαλύτερο έρωτα της ζωής της, τον Ζιλ Ντασέν. Και κάπως σαν να είναι πιο σημαντικό από τα βραβεία αυτό. Το 1955 ήταν που τον είδε μπροστά της. Κι έκτοτε δεν πήρε ποτέ τα μάτια της από πάνω του. «Τον κινηματογράφο ο Τζούλης μου τον έμαθε. Μου έμαθε τα πάντα», έλεγε για εκείνον σε συνέντευξή της. 4 χρόνια μετά, το 1960, επιστρέφει μαζί του στις Κάννες με το Ποτέ την Κυριακή και κατακτούν τελικά όλο τον κόσμο. Έμειναν μαζί μέχρι το τέλος της ζωής της.

Η ταινία που εκτόξευσε την φήμη της ήταν φυσικά το Ποτέ την Κυριακή, που της χάρισε ένα βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ των Καννών και μια υποψηφιότητα για Όσκαρ τον επόμενο χρόνο. Η γεμάτη μπρίο ερμηνεία της στο τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι Τα Παιδιά του Πειραιά, φανέρωσε μια άλλη πτυχή του ταλέντου της. Ο ίδιος ρόλος, της πόρνης ‘Ιλια με την καλή καρδιά, της χάρισε το 1967 και μια υποψηφιότητα για το βραβείο Τόνι, στην θεατρική μεταφορά της ταινίας στο Μπρόντγουεϊ, με τίτλο Ίλια Ντάρλινγκ.

Το τέλος της ζωής της

Μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο, η Μελίνα Μερκούρη εξέπνευσε στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή 6 Μαρτίου του 1994. Η σορός της, έφτασε στην Ελλάδα στις 8 Μαρτίου του 1994 και τέθηκε σε διήμερο λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος.