Μιλήσαμε με τις ηθοποιούς της παράστασης «Ρόζμαρι» για το online θέατρο, τη γυναίκα και την τέχνη στην εποχή του ελληνικού #MeToo
- 23 ΦΕΒ 2021
Έχεις δει ποτέ την ταινία «Το Μωρό της Ρόζμαρι»; Σε αυτή την ερώτηση σίγουρα κανείς δεν θα σου απαντήσει «Μπορεί, δεν θυμάμαι». Η ταινία του Roman Polanski, που γυρίστηκε το 1968 είναι σταθμός, μια ταινία που αν την έχεις δει τη θυμάσαι για πάντα. Ένα σύνολο ηθοποιών, ανάμεσα στους οποίους η Κατερίνα Μαούτσου, η Φραγκίσκη Μουστάκη και η Ευθαλία Παπακώστα ορμώμενο από αυτή την ταινία, αποφάσισε να δημιουργήσει σε μία παράσταση, ένα νέο αφήγημα. Μια σύγχρονη Ρόζμαρι που ωστόσο αγγίζει τα ίδια θέματα με την ταινία.
Το φιλμ «Το Μωρό της Ρόζμαρι», είναι μια πειστική και τρομακτική ιστορία σατανισμού και εγκυμοσύνης που έχει πολλές αναγνώσεις και αγγίζει τόσα θέματα: την ψύχωση, την πατριαρχία, τη μητρότητα, το όριο λογικής και παραφοράς, τη φεμινιστική μελέτη, την αλήθεια και πραγματικότητα. H παράσταση «Ροζμαρι» των Κατερίνα Μαούτσου, Φραγκίσκης Μουστάκη, Ευθαλίας Παπακώστα και των συναδέλφων τους, διατηρεί τα ίδια ερωτήματα. Η γυναίκα αυτή κυοφορεί ένα σπόρο. Τον σπόρο της γέννησης ενός ανθρώπου; Ενός νέου Θεού; Ενός ιδεολογήματος; ή μιας βιβλικής καταστροφής;
«Ρόζμαρι»: Ένα ξεχωριστό project
Η προσέγγισή τους στην παράσταση «Ρόζμαρι» γίνεται με τέσσερις αφηγηματικές γλώσσες: Τη θεατρική, την κινηματογραφική, τη λογοτεχνική και τη μουσική. Πρόκειται για μία παράσταση «θέατρο σε μονό πλάνο» πράγμα που κάνει το όλο project ακόμα πιο ένδιαφέρον. Κάποιο είδος δημιουργικής μίξης ανάμεσα στο θέατρο και τον κινηματογράφο, τη μουσική και τη λογοτεχνία θα συντελεστεί στις οθόνες μας, σε μία εποχή που η ανάγκη μας να κρατήσουμε μία επαφή με τις παραστατικές τέχνες ζωντανή είναι πιεστική. Τη σκηνοθεσία της παράστασης υπογράφει ο Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης, ενώ το κείμενο η Αντρέ Παπακώστα. Μαζί με τις τρεις γυναίκες παίχζουν ακόμα οι Γιαννης Δενδρινός, Αλέξιος Διαμαντής, και Κώστας Νικούλι. Μαζί τους οι μουσικοί Κάρολος Μπεράζας και Δημήτρης Πρόκος. Η παράσταση θα προβάλλεται online από τις 5 ως τις 7Μαρτίου 2021.
Με την Κατερίνα Μαούτσου, τη Φραγκίσκη Μουστάκη και την Ευθαλία Παπακώστα, μιλήσαμε γι’ αυτή τη νέα καλλιτεχνική πρόταση, το θέατρο σε μονό πλάνο, τη Ροζμαρι και τη θέση της γυναίκας στην ταινία του τότε και στην κοινωνία του σήμερα. Η Ευθαλία Παπακώστα, Θάλεια, όπως την αποκαλούν οι συνάδελφοί τους, ήταν εκείνη που έφερε την ιδέα στις υπόλοιπες για τη συμετοχή τους στο Project. «Την ταινία την είδα τελευταία βραδιά στη Νέα Υόρκη πριν φύγω οριστικά για Ελλάδα. Με πήγε ένας φίλος στο Central Park και σαν έκπληξη είχε φέρει το λάπτοπ μαζί και την ταινία. Μου είχε πει πως θέλει να την δω οπωσδήποτε πριν φύγω. Εκεί μου ήρθε η ιδέα να γίνει η ταινία αυτή παράσταση. Μόνο που έπρεπε να βρω τα κατάλληλα άτομα για να γίνει αυτό», λέει η ίδια.
Η Ευθαλία Παπακώστα.
Η ταινία ήταν ένας πολύ σημαντικός λόγος για να πει το ναι στη «Ρόζμαρι» η Φραγκίσκη Μουστάκη. «Η αρχή για την συμμετοχή μου στην παράσταση έγινε μέσω της Θάλειας Παπακώστα. Μου είχε μιλήσει καιρό πριν ξεκινήσουμε πρόβες για την επιθυμία της να κάνει κάτι με αφορμή αυτό το έργο και αν θέλω να συμμετέχω και είπα αμέσως ναι. Είπα αμέσως ναι γιατί είχα μεγάλη ανάγκη να βρεθώ με ηθοποιούς της ηλικίας μου και να δουλέψω στο πλαίσιο μίας ομάδας, κάτι που δεν μου είχε τύχει μέχρι τότε. Aλλά και λόγω της συγκεκριμένης ταινίας που κάπως με είχε στοιχειώσει από την πρώτη φορά που την είχα δει όταν σπούδαζα ακόμα. Η παράστασή μας περνώντας από πολλά στάδια, πήρε τον δρόμο της αρκετό καιρό μετά την συνάντησή μου με την Θάλεια μέσα από την ευαισθησία και τη διορατικότητα του Μάρκου Παπαδοκωνσταντάκη», εξηγεί η Φραγκίσκη.
Η Κατερίνα Μαούτσου δεν είχε δει την ταινία ωστόσο επίσης είπε άμεσα το «ναι». «Mε πήρε τηλέφωνο μια μέρα η Θάλεια, μου περιέγραψε την ιδέα και ενθουσιάστηκα. Δεν γνωριζόμασταν πιο πριν, ούτε είχα δει την ταινία. Ήταν στη λίστα με τις άπειρες ταινίες to see», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Η ταινία και η βία κατά των γυναικών
Η ηρωίδα της ταινίας, η Ρόζμαρι, πρωταγωνιστεί σε μία ιστορία που ξεκινά με έναν συζυγικό βιασμό, καθώς μένει έγκυος ενώ κοιμάται. Παρότι είναι στο επίκεντρο της ιστορίας το περιβάλλον της, της συμπεριφέρεται ως αντικείμενο και ως τέτοιο μοιάζει να θυσιάζεται στον βωμό του κακού. Ανάμεσα στη γυναίκα του σήμερα και τη γυναίκα του 1968 έχουν μεσολαβήσει αγώνες για τη χειραφέτηση. «Μετά από τόσους αγώνες χειραφέτησης των γυναικών, είμαστε ακόμα εδώ, διαχειριζόμαστε σήμερα στην Ελλάδα το κίνημα metoo, αντιμετωπίζουμε όλες, καθημερινά, στις ζωές μας το σεξισμό και την πατριαρχία. Ο δρόμος είναι μακρύς και ο αγώνας ακατάπαυστος», λέει η Κατερίνα Μαούτσου υπενθυμίζοντας τελικά ότι δεν έχουν αλλάξει και τόσα.
«Το ενδιαφέρον με την ταινία αλλά και με την δική μας παράσταση είναι πως πράγματι για τον Γκάι, ο οποίος είναι θολωμένος από την φιλοδοξία του και την ανάγκη του για επιτυχία, η Ρόζμαρι αποτελεί ένα απλό μέσο για να φτάσει εκείνος στο στόχο του και έτσι ο βιασμός της καθίσταται για αυτόν απολύτως αποδεκτός. Και για τους υπόλοιπους. Ακόμη κι αν στην ταινία μπορεί να διαφαίνεται σε λεπτομέρειες κάποια ενοχή, νομίζω πως ο Γκάι έχει μέσα του ένα στοιχείο ηθικής, το οποίο τον καθιστά ικανό να θυσιάσει τον άνθρωπο που αγαπά για να μπορέσει να γίνει εκείνος αυτό που θέλει», σημείωνει η Φραγκίσκη Μουστάκη.
Η Φραγκίσκη Μουστάκη.
«Και αυτό φυσικά έχει να κάνει με τη θέση τής γυναίκας στο τότε, η οποία με κόπο αλλάζει μέσα στις δεκαετίες αλλά ίσως να έχει να κάνει και με την ίδια την φύση της ανθρωπότητας. Ιστορικά έχουν γίνει εγκλήματα στο όνομα κάποιας μεγάλης ιδέας και έχουν αφανιστεί πληθυσμοί, έχουν σφαγιαστεί λαοί και πολύ συχνά έχουν βιαστεί γυναίκες. Γιατί η ηθική σχετικοποιείται μπροστά στα σχέδια μεγαλομανών ανθρώπων. Και ο Γκάι είναι μεγαλομανής. Η Ρόζμαρι όχι», συμπληρώνει.
Το πρίσμα μέσα από το οποίο οι γυναίκες της παράστασης «Ρόζμαρι» βλέπουν την ιστορία δεν αλλάζει για την Ευθαλία Παπακώστα, όσο κι αν έχει αλλάξει τελικά η εποχή. «Το βλέπουμε θεωρώ όπως το ζει η Ροζμαρι. Ενώ το φίλτρο της είναι αγάπη και εμπιστοσύνη τελικά με βία κακοποιείται», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Η γυναίκα του σήμερα, η μητρότητα, η αυτοδιάθεση και η κοινωνική πίεση
Οι τρεις ηθοποιοί είναι νέες γυναίκες που ζουν στο σήμερα. Μια εποχή που παρά την κοινωνική πρόοδο που θέλουμε να λέμε πως υπάρχει στον δυτικό κόσμο, θέματα που άπτονται της αυτοδιάθεσης των σωμάτων των γυναικών ακόμα δεν αντιμετωπίζονται ως αυτονόητα, ενώ η κοινωνική πίεση για το θέμα της μητρότητας, κρατά ακόμα καλά.
«Δεν υπάρχει ένας κόσμος. Ακόμα και στη Δύση που στο όνομα του Ουμανισμού και μέσα και από πολύ σημαντικά φεμινιστικά κινήματα έχουν κερδηθεί καταρχάς δικαιώματα για τις γυναίκες μέσα στον 20ο αιώνα, εύκολα θα δει κανείς ότι δεν είναι παντού υπέροχα να ζει μία γυναίκα. Και ακόμα και για όσες οι συνθήκες είναι τέτοιες που τους επιτρέπουν να ζουν ισότιμα, δεν γίνεται να μην κουβαλάμε ακόμα μνήμες αιώνων, που οι γυναίκες ήταν κάτι πιο κάτω από τον άντρα. Θέλει πολύ χρόνο για να αλλάξουν οι συνειδήσεις μας», εξηγεί η Φραγκίσκη Μουστάκη. Την μητρότητα δεν την έχει βιώσει αλλά ξέρει τι σημαίνει κοινωνική πίεση. «Κοινωνική πίεση δεν νομίζω πως υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει βιώσει, γι’ αυτό προσπαθώ όσο μπορώ να δυναμώνω τη δική μου φωνή και να μην ασχολούμαι με το τι μου λέει ο καθένας», καταλήγει, δίνοντας τη σκυτάλη στην Ευθαλία Παπακώστα για την δική της απάντηση.
«Είμαστε σε φάση αλλαγής. Γίνονται βήματα, έχουμε δρόμο ακόμα βέβαια. Βλέπω άτομα πολύ συνειδητοποιημένα και ευαίσθητα στο θέμα αλλά ξαφνικά ακόμα και αυτά έχουν τυφλά σημεία» – Ευθαλία Παπακώστα.
Το ελληνικό #MeToo και το θέατρο που μιλά για τη γυναίκα
Τις τελευταίες εβδομάδες ο χώρος του θεάτρου βλέπει καταγγελίες να έρχονται αλεπάλληλα στο φως της δημοσιότητας. Ρωτώ τις γυναίκες της «Ρόζμαρι» πόσο επίκαιρο είναι το να μιλά το θέατρο σήμερα για τη γυναίκα και τη θέση της στην κοινωνία. Η Κατερίνα Μαούτσου είναι βέβαιη ότι «Ο δρόμος της τέχνης, είναι ο πιο δύσκολος και πιο ουσιαστικός δρόμος» για να μιλήσει κανείς για κοινωνικά ζητήματα. «Επίκαιρο πάντα φυσικά εκτός και αν τα άτομα που μιλάνε για αυτό τελικά φέρονται με τον ίδιο τρόπο με αυτούς τους οποίους κατηγορούν. Εύκολη παγίδα», επισημαίνει η Ευθαλία Παπακώστα.
Η Κατερίνα Μαούτσου.
«Μέσα στην παράσταση κάποια στιγμή ο χαρακτήρας της Μίνι λέει στην Ρόζμαρι πως το θέατρο είναι πολύ δύσκολος χώρος για τις γυναίκες, θέλει πολύ γερό στομάχι», εξηγεί η Φραγκίσκη Μουστάκη. «Πράγματι λόγω του #MeΤoo είναι επίκαιρη η παράσταση αλλά όταν ξεκινήσαμε πέρυσι τις πρόβες δεν υπήρχε το #ΜeΤoo στην Ελλάδα. Υπήρχαν όμως όλες αυτές οι νοοτροπίες που τώρα ξεπηδάνε καθημερινά μέσα από τις καταγγελίες που ακούμε. Όλοι έχουμε βιώσει περίεργες νοοτροπίες στον χώρο του θεάτρου και τις θεωρούσαμε φυσιολογικές», συμπληρώνει.
«Τώρα προσπαθούμε όλοι μαζί να πούμε ότι δεν είναι επιτρεπτό, δεν είναι φυσιολογικό. Η φράση “θέλει πολύ γερό στομάχι” δεν είναι απαραίτητα ψέματα για να πούμε την αλήθεια, με την έννοια, πως όπως βλέπουμε, υπάρχουν άνθρωποι μέσα στο χώρο που είναι κολλημένοι με την εξουσία, είναι μεγαλομανείς, σεξιστές και πολλά άλλα. Γιατί η κοινωνία είναι και έτσι» – Φραγκίσκη Μουστάκη.
«Εγώ νιώθω πως μας χάρισαν πολύ γενναιόδωρα κάποιοι άνθρωποι αυτές τις μέρες την ευκαιρία να ανοίξει αυτή η συζήτηση στον χώρο του αθλητισμού και στη συνέχεια στο χώρο του θεάτρου. Άνθρωποι δηλαδή σκάλισαν ιστορίες που μπορεί να είχαν θάψει γιατί κανείς δεν ήταν έτοιμος να τις ακούσει πριν ή να τις κάνει κάτι και τις μοιράστηκαν. Και αυτό έχει ένα ψυχικό κόστος από την μεριά των θυμάτων που οφείλουμε όλοι να το σεβαστούμε και να το κάνουμε κάτι. Και όταν ανοίξουν τα θέατρα να είμαστε όλοι λίγο μετακινημένοι, τα θύματα να είναι δικαιωμένα και η Πολιτεία να κάνει και αυτό που οφείλει», προσθέτει η Φρασκίσκη για το κίνημα που συνεχίζει να «φουντώνει» στην Ελλάδα.
Ρωτάω τις συναδέλφους της αν έχουν βιώσει σεξισμό, παρενοχλήσεις, βία στον χώρο του θεάτρου και η Κατερίνα Μαούτσου απαντά καταφατικά. «Έχω βιώσει όλα τα παραπάνω, στο χώρο του Θεάτρου, και έξω απ’αυτόν. Πρόκειται για ένα ζήτημα βαθιά ριζωμένο στην κοινωνία μας, που δεν αφορά μόνο στους χώρους του αθλητισμού και του Θεάτρου», λέει χαρακτηριστικά και συμπληρώνει:
«Μακάρι να σταθούμε άξιοι σαν πολίτες και σαν κοινωνία, να πάμε ένα βήμα παραπέρα μέσα από όλο αυτό και να αρχίσουμε έστω και λίγο να συνειδητοποιούμε τι σημαίνει πατριαρχία, τι σημαίνει εξουσία, ποια η σχέση του καθενός με τη βία, πού και πώς βρίσκονται αυτά στη ζωή μας και τι δημιουργούν» – Κατερίνα Μαούτσου.
Η Ευθαλία Παπακώστα επισημαίνει το θέμα της παραφωνίας μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και του καλλιτεχνικού κόσμου στη δική της απάντηση. «Αναπάντεχες οι εξελίξεις. Θυμάμαι όταν βγήκε η Μπεκατώρου τι συγκίνηση και ταραχή είχε προκαλέσει αυτό. Αλλά παράλληλα λέγαμε ότι ο χώρος του Θεάτρου δεν είναι έτοιμος για αυτό. Και όμως συνέβη. Ναι έχω βιώσει. Από υπόγειες παρενοχλήσεις, μέχρι σωματικές και ακάλυπτες», εξηγεί αρχικά και προσθέτει: «Βέβαια δε νιώθω ότι εκπροσωπούμαι από το υπουργείο μας σε αυτή τη σημαντική στιγμή. Δεν υπάρχει σύμπνοια μεταξύ αυτού και του τι συμβαίνει στα άτομα που ανήκουν στον χώρο. Αυτή η παραφωνία δεν θα έπρεπε να υπάρχει».
«Ρόζμαρι», θέατρο σε μονό πλάνο
Ζητώ από εκείνη να μου εξηγήσει τι είναι το «θέατρο σε μόνο πλάνο» και ποια είναι η διαφορά του με το τυπικό Online θέατρο που έχει γίνει μέρος της διασκέδασής μας αυτό τον καιρό της πανδημίας του Covid – 19. «Υπάρχει η σύμπτωση του lockdown και της στροφής στο online θέατρο μεν, αλλά για μας η κάμερα ήταν μια σκέψη άσχετα με αυτό. Θέλαμε να παίξουμε κάτι μεταξύ κινηματογράφου και θεάτρου. Οι πρόβες ξεκίνησαν στο σπίτι μου, εκεί δηλαδή γεννήθηκε η παράσταση, όποτε το να μπει το μάτι της κάμερας εκεί και να μην μεταφερθεί σε άλλο χώρο, είναι οργανική πρόταση δική μας από μόνη της», σημειώνει η Ευθαλία Παπακώστα.
Στιγμιότυπο από την παράσταση.
Η Κατερίνα Μαούτσου επισημαίνει ότι «Δεν είναι μία παράσταση βιντεοσκοπημένη σε θέατρο. Πρόκειται για ένα μονοπλάνο, με την κάμερα στο χέρι. Έχει γυριστεί σε ένα σπίτι. Προσωπικά δεν έχω δει κάτι αντίστοιχο», ενώ η Φραγκίση Μουστάκη υπογραμμίζει ότι «Η κάμερα συμμετέχει στην παράσταση» και «λειτουργεί σαν ένας χαρακτήρας» τελικά. Η κάμερα μας δανείζει τα «μάτια της» στην ιστορία. Κι είμαι βέβαιη ότι είναι μια ιστορία που θα μας καθηλώσει.
Όσο για το μήνυμα της παράστασης, οι τρεις γυναίκες συμφωνούν. Δεν υπάρχει ένα μήνυμα και σίγουρα εκείνες δεν θα μας το υπαγορεύσουν. Θα κάνουν όμως πολύ καλά αυτό που λέει η Ευθαλία Παπακώστα. «Ανοίγουμε ένα παράθυρο σε μια ψυχή αθώα και πώς η κοινωνία μαγνητικά θέλει να την μολύνει», λέει. Και με αυτό σε αφήνω να σπεύσεις να εξασφαλίσεις το εισιτήριό σου.
Πληροφορίες
Online προβολή – Video On Demand
Διαθέσιμη από 5 εώς 7 Μαρτίου 2021
Τιμή εισιτηρίου: 8€
(με δυνατότητα παρακολούθησης της παράστασης online οποιαδήποτε στιγμή μέσα στο τριήμερο 5, 6 και 7 Μαρτίου 2021 και για διάστημα 4 ωρών από την έναρξη της προβολής).
