«Οι άντρες κυνηγοί, οι γυναίκες συλλέκτριες». Νέα έρευνα ανατρέπει όσα υποθέταμε εδώ και αιώνες
- 7 ΙΟΥΛ 2023
Οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες είχαν έναν σαφή διαχωρισμό ως προς τις εργασίες που αναλάμβαναν τα μέλη της. Σύμφωνα με αυτές τις πεποιθήσεις που διατηρήθηκαν για πολλά πολλά χρόνια, οι άντρες κυνηγούσαν κι έφερναν το φαγητό στο σπίτι και οι γυναίκες ήταν συλλέκτες κι έκαναν την «υποστηρικτική» δουλειά. Αυτή η πεποίθηση δεν περιοριζόταν μόνο μεταξύ των επιστημόνων και της ακαδημαΐκής κοινότητας. Επηρέαζε όλη τη δομή των κοινωνιών μας και των σχέσεών μας και γινόταν «καραμέλα» για εκείνους που στήριζαν ότι άντρες και γυναίκες θα έπρεπε να έχουν και σήμερα τους «φυσικούς» ρόλους τους.
Κάπως έτσι, οι γυναίκες άκουγαν επί χρόνια ότι θα έπρεπε να πάνε σπίτι να πλύνουν κανένα πιάτο, όσο οι άντρες ασχολούνταν με την «επιβίωση» της οικογένειας φέρνοντας στο σπίτι τα προς το ζην. Από τις σπηλιές στο σήμερα, μία μάλλον εσφαλμένη υπόθεση δρόμος, εγκλώβιζε άντρες και γυναίκες σε στερεότυπα που δεν διάλεξαν συνειδητά να ακολουθούν. Σε ρόλους που τους παρουσιάζονταν ως «φυσικοί». Έτσι τα βρήκαμε, έτσι θα τα αφήσουμε. Μία φράση που μας κατατρέχει χρόνια.
Ήρθε, λοιπόν, η επιστήμη να ανατρέψει τις παλιότερες πεποιθήσεις και να πει ότι όταν η εποχή του Homo Sapiens ξεκίνησε πριν από 200 χιλιάδες χρόνια τα πράγματα ήταν μάλλον πολύ πιο ισότιμα απ’ όσο πιστεύαμε.
Τα χειροπιαστά στοιχεία για τους ερευνητές είναι περιορισμένα, δεδομένου ότι αυτή η φάση της ανθρωπότητας τέλειωσε σιγά σιγά πριν από 9000 χρονια, καθώς αναπτύχθηκε η γεωργία και οι πιο σύγχρονες κοινωνίες. Αλλά σε όλο τον κόσμο υπάρχουν και σήμερα κοινωνίες που βασίζονται ακόμα, ζώντας σε απομονωμένα μέρη του κόσμου, στο κυνήγι και την αναζήτηση τροφής. Κοινωνίες που οι μελετητές βλέπουν σαν ένα «παράθυρο» στο παρελθόν της ανθρωπότητας. Τις κοινωνίες αυτές έχουν μελετήσει ανθρωπολόγοι και άλλοι ειδικοί και η συναναστροφή τους μαζί τους έχει παράξει λεπτομερείς αναφορές παρατήρησης.
Με βάση αυτές τις εκθέσεις είχε δημιουργηθεί η γενική εντύπωση ότι οι άντρες ήταν αυτοί που κυρίως κυνηγούσαν και οι γυναίκες ήταν αυτές που λειτουργούσαν ως συλλέκτριες και οι εξαιρέσεις ήταν μόνο περιστασιακές. «Κανείς», ανέφερε στο npr.org ο καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Wyoming, Robert Kelly, δεν είχε προβεί σε μία «συστηματική μελέτη» του τι έλεγαν αυτές οι αναφορές για τις γυναίκες και το κυνήγι.
@2023 Martin Meissner/AP Images
Κάπως έτσι αποφασίστηκε η νέα έρευνα που διεξήγε μία ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Washington και του Πανεπιστημίου Seattle Pacific. «Αποφασίσαμε να δούμε τι υπήρχε στ’ αλήθεια εκεί έξω» σε ό,τι αφορά το κυνήγι, εξήγησε η επικεφαλής της έρευνας και βιολογική ανθρωπολόγος, Cara Wall Scheffler.
Η ίδια και η ομάδα της μελέτησαν τέτοιες αναφορές από το 1800 μέχρι σήμερα. Και αντί να βασιστούν στις περιλήψεις των αναφορών, τις μελέτησαν σε βάθος. «Ο στόχος μας ήταν να γυρίσουμε πίσω στις αυθεντικές, εθνογραφικές αναφορές αυτών των πληθυσμών και να δούμε τι ακριβώς είχε γραφτεί για τις στρατηγικές τους ως προς το κυνήγι», σημείωσε η Wall Sheffler.
Τα ευρήματά τους, που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό PLOS One, ήταν πως στο 79% αυτών των κοινωνιών για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία, οι γυναίκες κυνηγούσαν. Δεν ήταν απλά ότι κυνηγούσαν συμπτωματικά ή ότι σκότωναν ζώα που τύχαινε να συναντήσουν. Στη μεγάλη πλειοψηφία του χρόνου «το κυνήγι ήταν εσκεμμένο. Οι γυναίκες είχαν τα δικά τους εργαλεία κυνηγιού. Είχαν αγαπημένα όπλα. Οι γιαγιάδες ήταν οι καλύτερες κυνηγοί των χωριών», όπως εξήγησε η ερευνήτρια.
«Στην πλειοψηφία των πολιτισμών για τους οποίους το κυνήγι είναι σημαντικό, τα κορίτσια και οι γυναίκες εκπαιδεύονταν ως κυνηγοί», είπε στο npr.org. «Αυτό το κομμάτι είναι απλά πραγματικά υποτιμημένο παρόλο που υπάρχει εκεί στα γραπτά», πρόσθεσε.
«Ο αντίκτυπος αυτών των ευρημάτων μπορεί να είναι τεράστιος», σχολίασε η Kimberly Hamlin, καθηγήτρια ιστορίας στο Miami University στο Ohio. «Νομίζω ότι μετά τον μύθο ότι ο Θεός έπλασε τη γυναίκα από το πλευρό του Αδάμ, ο μύθος ότι ο άντρας είναι κυνηγός και η γυναίκα συλλέκτρια, είναι ίσως ο δεύτερος πιο διαρκής που κανονικοποιεί την κατωτερότητα των γυναικών», τόνισε.
Είναι ένας μύθος που όπως λέει αποτελεί καύσιμο για την ιδέα ότι «οι άντρες “πρέπει” να είναι βίαιοι και επιθετικοί -ένα από τα στοιχεία του πυρήνα της τοξικής αρρενωπότητας», που έχει λειτουργήσει ως «ελαφρυντικό» για τις βλαπτικές συμπεριφορές των αντρών και για πράξεις όπως ο βιασμός.
Το αφήγημα του άντρα ως του μόνου ή σχεδόν αποκλειστικού κυνηγού έχει χρησιμοποιηθεί από τις κοινωνίες για να δίνει προτεραιότητα στον ρόλο των αντρών στην αγορά εργασίας ως «φυσικού τροφοδότη» της οικογένειας, και ταυτόχρονα τους έχει περιορίσει σε αυτόν και μόνο τον ρόλο, εξήγησε περαιτέρω η Hamlin.
Η ίδια βρίσκει τα ευρήματα «συναρπαστικά» γιατί «Θα μας ενθαρρύνουν να αναρωτηθούμε για όλες αυτές τις ιδέες που αφορούν πώς είναι οι άντρες και οι γυναίκες “από τη φύση τους”».
Τα προηγούμενα χρόνια ο ανθρωπολόγος του Wayne State University, Rande Haas είχε έρθει αντιμέτωπος με ένα απροσδόκητο εύρημα που τον οδήγησε σε παρόμοιες σκέψεις με τους ερευνητές που αποκατέστησαν την αλήθεια για τις γυναίκες κυνηγούς. Όπως είπε στο npr.org το 2018 ήταν μέλος μίας ομάδας που βρήκε απομεινάρια ενός ανθρώπου που είχε θαφτεί πριν από 9000 χρόνια στο Περού μαζί με τα κυνηγετικά εργαλεία του. Όλοι υπέθεσαν ότι ήταν άντρας και πολύ καλός κυνηγός, ωστόσο, μία εβδομάδα αργότερα, ο συνάδελφός του που ειδικευόταν στην ανάλυση των οστών ενημέρωσε την ομάδα ότι ήταν γυναίκα.
Ο Haas και οι συνάδελφοί του έκπληκτοι αποφάσισαν να ξαναδούν τα ευρήματα παρόμοιων τάφων στην Αμερική τα τελευταία 70 χρόνια. Η ανάλυσή τους έδειξε ότι πιθανότατα το 30 – 50% των ατόμων που είχαν θαφτεί με κυνηγετικά εργαλεία στην αρχαία Αμερική ήταν γυναίκες. «Το κυνήγι μεγάλων θηλαστικών εκείνη την περίοδο στην Αμερική ήταν μία δραστηριότητα που δεν είχε φύλο», σχολίασε ο Haas.
Σύμφωνα με τον Haas, ο λόγος που αργήσαμε τόσο να καταλήξουμε ερευνητικά σε τέτοια συμπεράσματα, ήταν το γεγονός ότι οι ίδιοι οι επιστήμονες έδειχναν να αγνοούν τη σημασία των ευρημάτων τους. Για παράδειγμα, όταν μία γυναίκα βρέθηκε θαμμένη εδώ και 11 χιλιάδες χρόνια με κάτι σαν λόγχη από πέτρα δίπλα της, στα 70s, κανείς δεν έγραψε ότι αυτό ήταν κυνηγετικό εργαλείο, το άφησαν με μία περιγραφή «αιχμηρή πέτρα».
Επίσης ερευνώντας παλιότερα στοιχεία για τους θαμμένους κυνηγούς που είχαν ανακαλυφθεί τα τελευταία 70 χρόνια, ο Haas διαπίστωσε ότι υπήρχαν αναφορές που έδειχναν ότι οι κυνηγοί ήταν γυναίκες. Απλώς κανείς δεν έδινε σημασία.
«Όλοι είχαν πάρει την υπόθεση του άντρα κυνηγού ως δεδομένο. Οπότε κανείς δεν σκεφτόταν να κάνει μία αξιολόγηση της υπόθεσης. Δεν ήταν ερώτημα στο μυαλό των ανθρώπων», σχολίασε ο επιστήμονας. Ήταν πάντως τα δικά του ευρήματα που ενέπνευσαν την Cara Wall Scheffler να ξεκινήσει τη δική της επανεκτίμηση των αναφορών που οδήγησε στα νέα επιστημονικά συμπεράσματα. Για εκείνη, τα όσα διαπίστωσε είναι μία υπενθύμιση του γιατί πρέπει να διασφαλίζουμε ότι η επιστημονική κοινότητα είναι συμπεριληπτική.
«Οι προκαταλήψεις που έχουμε όλοι όταν κοιτάζουμε τα δεδομένα μπορούν να διαμορφώσουν το αποτέλεσμα. Ελπίζω πραγματικά ότι οι άνθρωποι θα σκεφτούν να ξαναδούν κάποια από τα δεδομένα που ήδη έχουν στα χέρια τους για να δουν τι νέες ερωτήσεις μπορούν να διατυπώσουν», εξήγησε.
