Οι εμβληματικές στιγμές ευαισθητοποίησης για τη φονική μάστιγα του AIDS

Από το χτες στο σήμερα

Η 1η Δεκεμβρίου έχει θεσπιστεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού για τον ιό, τους τρόπους μετάδοσης, αλλά και πρόληψης. Το AIDS είναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) από το 1981 που παρατηρήθηκε κλινικά στις ΗΠΑ, περισσότεροι από 75 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν προσβληθεί από τον ιό HIV. Μέχρι το 2018, πάνω από 32 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και 37,9 νοσούν με HIV.

Επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι ο HIV, ο ιός του AIDS προήλθε από την Κεντροδυτική Αφρική κατά τον 20ο αιώνα, ενώ αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1981 από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τα Ηνωμένα Έθνη προειδοποιούν πως η πρόοδος γύρω από τη λήψη και υλοποίηση αποφάσεων, για την αντιμετώπιση του AIDS έχει επιβραδυνθεί και πλέον στενεύουν τα χρονικά περιθώρια για την επίτευξη των στόχων.

Το πρώτο επαληθευμένο κρούσμα HIV 1959

Το παλαιότερο επαληθευμένο κρούσμα HIV χρονολογείται το 1959. Ανακαλύφθηκε σε μια αναδρομική ανάλυση δείγματος αίματος, που ελήφθη από έναν ανώνυμο άνδρα που ζούσε στο Leopoldville, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Αυτή δεν είναι σε καμία περίπτωση η πρώτη περίπτωση HIV. Υπάρχουν πολλές προηγούμενες περιπτώσεις πιθανών μολύνσεων από τον ιό HIV, με βάση τα συμπτώματα και τις ασθένειες που καθορίζουν το AIDS. Ωστόσο είναι η πρώτη επαληθευμένη περίπτωση.

Project SIDA  1984 -1997

Μεγάλο μέρος της σημερινής κατανόησής μας για τον HIV και το AIDS, βασίζεται σε ερευνητικά ευρήματα από το Project SIDA. Το «παιδί» του Peter Piot και του Joseph McCormick, το Project SIDA ξεκίνησε αφότου το ζευγάρι επισκέφτηκε την Κινσάσα το 1983, για να διερευνήσει την αύξηση των περιπτώσεων σαρκώματος Kaposi και κρυπτοκοκκικής μηνιγγίτιδας.

Ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά προγράμματα για τον HIV και το AIDS της εποχής του, απέδειξε ότι το AIDS θα μπορούσε να μεταδοθεί σεξουαλικά, μέσω μεταγγίσεων αίματος και –κυρίως– ότι μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε.

Η πιο σημαντική χειραψία της πριγκίπισσας Diana

Το 1987, το στίγμα κατά των ανθρώπων που ζουν με HIV ήταν ευρέως διαδεδομένο στο Ηνωμένο Βασίλειο και όχι μόνο. Παρά τις προσπάθειες ενημέρωσης του κοινού σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης του HIV, πολλοί εξακολουθούν να φοβούνται όταν αγγίζουν άτομα με HIV και AIDS.

Οι φωτογραφίες της πριγκίπισσας Diana να κάνει χειραψία με ένα άτομο που ζει ανοιχτά με τον ιό HIV, προβλήθηκαν σε όλο τον κόσμο και βοήθησαν σημαντικά να μετατοπιστεί μέρος του στίγματος και των αρνητικών στάσεων – που βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στον φόβο και την άγνοια.

To φιλί σύμβολο στον αγώνα κατά του AIDS

Τη δεκαετία του ’90 κυριαρχούσε ακόμη άγνοια και ο φόβος για την ασθένεια και τους τρόπους μετάδοσης του AIDS. Με ένα φιλί σε μια οροθετική, ο ανοσολόγος Fernando Aiuti, γκρέμισε τον τρόμο και τις φήμες που επικρατούσαν σχετικά με τη θανατηφόρα ασθένεια.

Το 1991, στο Καλιάρι της Σαρδηνίας διεξήχθη ένα επιστημονικό συνέδριο για το AIDS. Στα θέματα που συζητήθηκαν ήταν η πιθανότητα μετάδοσης του HIV μέσω του στόματος. Ο ιταλός ανοσολόγος Fernando Aiuti έδωσε την απάντηση στην πράξη.

Πλησίασε γρήγορα και τράβηξε αυθόρμητα τη Rosaria Iardino, μια οροθετική γυναίκα που βρισκόταν στην αίθουσα και τη φίλησε στο στόμα. Η στιγμή απαθανατίστηκε από έναν δημοσιογράφο και απέκτησε συμβολικό χαρακτήρα στον αγώνα κατά του AIDS. Το φιλί ήταν η βάση της πιο αποτελεσματικής εκστρατείας ευαισθητοποίησης στην Ιταλία.

Το φιλί κατά του AIDS σόκαρε την κοινή γνώμη σε μια περίοδο που κυριαρχούσαν η άγνοια, οι προκαταλήψεις και ο φόβος, έναντι των ατόμων που είχαν προσβληθεί από τον ιό. Η οροθετική κοπέλα ήταν 25 χρόνων και είχε προσβληθεί από τον ιό ΗΙV όταν ήταν 17 ετών.

Το φιλί κινητοποίησε τη Rosaria Iardino να ασχοληθεί με θέματα υγείας και να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για το AIDS. Ο ανοσολόγος Fernando Aiuti, που έγινε γνωστός μέσα από το φιλί, υπήρξε ιδρυτής και επίτιμος πρόεδρος της Εθνικής Ομοσπονδίας για τη μάχη κατά του AIDS. Χαρακτηρίστηκε μάλιστα και ως ηγέτης του αγώνα κατά του ιού. Ο γιατρός που πάλεψε τις προκαταλήψεις, έφυγε από τη ζωή τον Ιανουάριο του 2019.

Όταν ο Magic Johnson ανακοίνωσε ότι είναι θετικός στο AIDS

Για πολλά χρόνια, υπαίτιοι της μετάδοσης του ιού θεωρούνταν αποκλειστικά οι ομοφυλόφιλοι, καθώς πολλοί φορείς και ασθενείς ήταν ομοφυλόφιλοι.

Η αντίληψη αυτή άλλαξε μόνο όταν έγιναν ευρέως γνωστές περιπτώσεις διάσημων ασθενών οι οποίοι ήταν ετεροφυλόφιλοι. Η είδηση του ιού προκαλούσε την αποστασιοποίηση των υπολοίπων.

Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση του κορυφαίου μπασκετμπολίστα Earvin «Magic» Johnson, ο οποίος προσβλήθηκε από το AIDS το 1991.

Πολλοί συμπαίχτες του ήταν απρόθυμοι να τον αγκαλιάσουν και προσεκτικοί όταν έπαιζαν εναντίον του. Ακόμη και οι πρώην συμπαίκτες του σπάνια δέχονταν να παίξουν ένα μονό μαζί του. Ωστόσο, το μεσημέρι της 7ης Νοεμβρίου 1991 στην αίθουσα Τύπου του «Great Western Forum» θρυλικής πρώην έδρας των Lakers, ο 32χρονος Magic Johnson δεν χρονοτρίβησε και με λίγα λόγια που προκάλεσαν εκκωφαντική ηχώ σε όλο τον πλανήτη, αποκάλυψε ότι βρέθηκε θετικός στον HIV.

«Λόγω του ιού HIV από τον οποίο έχω προσβληθεί, θα πρέπει να ανακοινώσω την αποχώρησή μου από τους Lakers».

Ο αρχηγός των Lakers, στην ερώτηση για το πώς αισθάνεται, αποκρίθηκε ότι «κάνω ό,τι κάνει κάθε υγιής και φυσιολογικός άνθρωπος και απολαμβάνω τη ζωή και την καθημερινότητά μου, αν και θα μου λείψει το μπάσκετ».

Το σκληρό, αλλά πραγματικό πρόσωπο του AIDS

Τον Νοέμβριο του 1990, το περιοδικό LIFE δημοσίευσε μία συγκλονιστική φωτογραφία. Ήταν οι τελευταίες στιγμές του νεαρού David Kirby, με το σώμα του «λιωμένο» από τον σχετικά άγνωστο ακόμη ιό του AIDS.

Το βλέμμα του κοίταζε στο πουθενά. Ο πατέρας του τον αγκαλιάζει, γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να βοηθήσει τον γιο του. Δίπλα και η μητέρα του, αναζητεί διέξοδο στην αγκαλιά της μικρής της κόρης. Το μικρό κορίτσι κοιτάζει κι αυτό περίλυπο τον αδελφό της, που κανείς πια δεν μπορεί να βοηθήσει. Στο προσκέφαλό του, μια εικόνα του Ιησού Χριστού, με το χέρι απλωμένο να «καλεί» κάποιον κοντά του.

Την στιγμή απαθανάτισε η φοιτήτρια δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο, Therese Frare. Γρήγορα η συγκεκριμένη φωτογραφία συνδέθηκε, όσο καμία άλλη, με την επιδημία που προσέβαλε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Οι γονείς που πλησιάζουν το ετοιμοθάνατο από AIDS παιδί τους, δείχνουν ότι δεν πρέπει να υπάρχει φόβος. Η φωτογραφία έδειξε την αλήθεια της απώλειας και ανέτρεψε δεκάδες τρομοκρατικά σενάρια που κυκλοφορούσαν για το AIDS και τους ασθενείς. Ότι θύματα του AIDS είναι τα παιδιά της διπλανής πόρτας.

Ο θάνατος του Freddie Mercury από AIDS

Μια από τις μεγαλύτερες φωνές, αν όχι η μεγαλύτερη, της ροκ μουσικής. Είτε ως frontman των Queen, είτε σε σόλο καριέρα, ο Freddie Mercury ήταν ο απόλυτος σταρ. Τον Οκτώβριο του 1986, ο βρετανικός τύπος ανέφερε ότι ο Mercury έκανε αιματολογικές εξετάσεις για HIV/AIDS στην κλινική Harley Street. Ο Mercury αρχικά αρνήθηκε ότι έπασχε από την ασθένεια. Σύμφωνα με τον σύντροφό του, Jim Hutton, ο Mercury διαγνώστηκε με AIDS στα τέλη του Απριλίου του 1987. Στις 23 Νοεμβρίου του 1991 ο Freddie Mercury ανακοίνωσε στον Τύπο, που είχε κατασκηνώσει έξω από το σπίτι του στο Κένσινγκτον στο Λονδίνο, ότι έπασχε από AIDS. Μία μέρα αργότερα πέθανε στο σπίτι του.

Ο θάνατος του Rudolf  Nureyev από AIDS

O Rudolf Nureyev ήταν ένας από τους πιο διάσημους και ταλαντούχους χορευτές και χορογράφους του 20ού αιώνα στο κλασικό μπαλέτο. Ουδέποτε έκρυψε πως ήταν ομοφυλόφιλος, ενώ το 1961 δε δίστασε να φωτογραφηθεί γυμνός στο Παρίσι, χρονιά την οποία ζήτησε πολιτικό άσυλο στη Γαλλία. Προσβλήθηκε από τον ιό του HIV και πέθανε από AIDS στις 6 Ιανουαρίου 1993, σε ηλικία 55 ετών.

Το AIDS μέσα από το φακό του Hollywood

«O Παράδεισος είναι γεμάτος με αγγέλους, που τους αγκάλιασε ο Δημιουργός και τους γιάτρεψε τον πυρετό, τους απάλυνε τον πόνο, τους καθάρισε τα σώματα από τα σημάδια και είναι, πια, αναπαυμένοι και ήσυχοι. Είναι οι άγγελοι που κρύβονται πίσω από κάθε κόκκινη κορδέλα που φοράμε απόψε για να τιμήσουμε την μνήμη τους. Είναι τα χιλιάδες θύματα του AIDS».

Με αυτά τα λόγια, παρέλαβε το Όσκαρ Α’ ανδρικού ρόλου ο Tom Hanks για τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στην ταινία Philadelphia.

Όπως εξομολογήθηκε κάποια χρόνια αργότερα, κατά την διάρκεια των γυρισμάτων υπήρχαν στιγμές που κοιτούσε το είδωλο του στον καθρέφτη και δεν αναγνώριζε τον εαυτό του. Η ταινία βασίστηκε στην πραγματική ιστορία ενός δικηγόρου, που έχασε την δουλειά του επειδή ήταν φορέας. Αγωνίστηκε για να δικαιωθεί και κατάφερε να αποσπάσει αποζημίωση 5 εκατομμυρίων δολαρίων.

Στα γυρίσματα συμμετείχαν συνολικά 53 κομπάρσοι, φορείς του ιού, 43 εκ των οποίων ένα χρόνο αργότερα χάνουν στη μάχη τους με τον ιό.

Στη σκηνή με το μασκέ πάρτι, ο Άντριου (Tom Hanks) και ο Μιγκέλ (Antonio Banderas) ήταν ντυμένοι αξιωματικοί. Στην πραγματικότητα, ήταν ένα μήνυμα του σκηνοθέτη για να τιμήσει τους γκέι άνδρες και γυναίκες, που υπηρετούσαν στις ένοπλες δυνάμεις. Παράλληλα θέλησε να απαντήσει στον πρόεδρο Clinton, ο οποίος με το διάταγμα «Don’t ask – Don’t tell» επέτρεπε μεν στους ομοφυλόφιλους να υπηρετούν, αποκρύπτοντας, ωστόσο, την σεξουαλική τους ταυτότητα.

Η αληθινή ιστορία πίσω από το Dallas Buyers Club

Η οσκαρική ταινία Dallas Buyers Club, βασίζεται στην πραγματική ιστορία της πιο διάσημης «λέσχης» που από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 βοήθησε χιλιάδες ασθενείς με AIDS, στις ΗΠΑ.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, στην Αμερική είχε ξεσπάσει η επιδημία του AIDS. Οι γιατροί δεν γνώριζαν πως να πολεμήσουν την ασθένεια και η παραγωγή φαρμάκων βρισκόταν στα πρώτα στάδια. Είχαν ήδη γίνει κάποια πειράματα και μερικά φάρμακα είχαν κριθεί κατάλληλα από τους γιατρούς. Όχι όμως και από το FDA. Έτσι, κάποιοι ασθενείς άρχισαν να αναζητούν εναλλακτικές. Ιδρύουν ανεπίσημες λέσχες που είχαν ως στόχο την προμήθεια και διανομή σχετικών φαρμάκων. Τα μέλη πλήρωναν μηνιαία συνδρομή για να πάρουν τα φάρμακα.

Η πιο γνωστή από όλες ήταν στο Ντάλας με την ονομασία Dallas Buyers Club.

Ιδρυτής της υπήρξε ο Ron Woodroof, ηλεκτρολόγος που προσβλήθηκε από τον ιό του AIDS το 1985.Οι γιατροί του είχαν δώσει μόλις 30 ημέρες ζωής. Αρνούμενος να το αποδεχθεί, ο Woodroof άρχισε να μαθαίνει περισσότερα για την ασθένεια. Να προμηθεύεται παράνομα φάρμακα και να πειραματίζεται.

Πέρασε τα σύνορα του Μεξικού περίπου 300 φορές, διακινώντας παράνομα φάρμακα και διανέμοντάς τα στα υπόλοιπα μέλη της λέσχης. Το δίκτυό του μεγάλωσε. Άρχισε να εισάγει φάρμακα από Σουηδία, Ιαπωνία, Κίνα και Ισραήλ. Η λέσχη μεγάλωσε τόσο που οι αρχές δεν μπορούσαν πια να την αγνοούν και έτσι παρενέβησαν. Το 1992 είχε 4.000 μέλη και προμήθευε 112 είδη φαρμάκων, κανένα από τα οποία δεν είχε εγκριθεί.

Ο Woodroof πέθανε το 1992, επτά χρόνια αργότερα απ’ όσο του είχαν πει οι γιατροί. Έζησε περίπου 2.500 μέρες περισσότερο από τις αρχικές προβλέψεις. Τρία χρόνια μετά τον θάνατό του, γιατροί και ερευνητές στα εργαστήρια άρχισαν να κατανοούν καλύτερα πώς να καταπολεμήσουν τον ιό.