Οι πιο φεμινιστικές στιγμές της σύγχρονης, αμερικανικής τηλεόρασης

Η τηλεοπτική παραγωγή ασχολιόταν με τις γυναίκες και την φεμινιστική ατζέντα της εποχής περιστασιακά, κι αυτό ίσχυε ακόμα και για τις σειρές όπου οι βασικές πρωταγωνίστριες ήταν γυναίκες. Η ισότητα, ο σεξισμός, το δικαίωμα στην άμβλωση και κάθε άλλο ζήτημα που αφορούσε στην αυτοδιάθεση του σώματος δεν αποτελούσαν ζητήματα της πρώτης γραμμής, αλλά θίγονταν παρεμπιπτόντως, μέσα από σενάρια που, όσο κι αν σεβόταν τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, όσο “αβανταδόρικους” γυναικείους ρόλους κι αν περιλάμβαναν, δεν είχαν επιδιώξει να θέσουν στο επίκεντρο της προσοχής το γυναικείο φύλο μέσα από την οπτική των διεκδικήσεών του.

Η τηλεοπτική επικαιρότητα ξεκίνησε να συγχρονίζεται με την κοινωνικοπολιτική επικαιρότητα στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Ρόλοι όπως η Dana Scully των X – Files, χαρακτήρες γραμμένοι με τρόπο που να ξεφεύγουν από τα κυρίαρχα πρωταγωνιστικά πρότυπα, εμφανίστηκαν στη μικρή οθόνη κι έδωσαν το πρώτο χτύπημα στην ανδροκρατούμενη σεναριακή ατζέντα.

Η Scully ήταν ένας από τους πρώτους γυναικείους ρόλους που ενσάρκωσαν το γυναικείο empowerment και μάλιστα με τρόπο που κατέρριπτε το πρότυπο της ευκολόπιστης και αφελούς γυναίκας που πιστεύει σε καταστάσεις που δεν υπάρχουν. Παράλληλα, την ίδια περίοδο ξεκίνησαν να προβάλλονται σειρές όπου η ισότητα στην παρουσίαση και ανάπτυξη γυναικείων και ανδρικών χαρακτήρων αποτελούσαν δομικό στοιχείο της αφήγησης. Το Frasier, το Friends και το ER έκαναν την αρχή, παρουσιάζοντας κάτι που σήμερα μας φαίνεται προφανές, τότε όμως απείχε πολύ από την τηλεοπτική νόρμα.

Οι σειρές αυτές εισήγαγαν γυναικείους χαρακτήρες που δεν ήταν απλά ή μόνο νοικοκυρές, απλά ή μόνο εμφορούμενες από τα πάθη τους, απλά ή μόνο αστείες. Ήταν καθημερινές γυναίκες, με αληθινά προβλήματα, προβληματισμούς και ρεαλιστικές διεκδικήσεις.

Το breakthrough πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας σειράς που έφερε στο προσκήνιο όλα ανεξαιρέτως τα διαχρονικά ζητήματα της φεμινιστικής ατζέντας και μάλιστα μέσα από ένα κατεξοχήν “ανδρικό” genre, δηλαδή το sci-fi. Η έφηβη Buffy Summers κρατούσε διαρκώς στα χέρια της το μέλλον του σχολείου, της πόλης και κατ’ επέκταση της ανθρωπότητας. Μέσα από ένα πάρτι συμβολισμών, ο δημιουργός της σειράς Joss Whedon απέδωσε με τόλμη, αλλά ταυτόχρονα και φυσικότητα, κάθε σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα, θρυμματίζοντας το στερεότυπο των macho πρωταγωνιστών που μάχονται το υπερφυσικό, το ανεξήγητο και, σε τελική ανάλυση, το πραγματικό και το φλέγον.

Οι προσπάθειες του Sex and the City από το 1998 ως το 2004 να προβάλει τις γυναικείες διεκδικήσεις ως έναν μεγάλο βαθμό έπεσαν στο κενό και σήμερα η σειρά έχει εντυπωθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο ως το σύμβολο της γυναικείας απελευθέρωσης, η οποία απαραιτήτως περνάει μέσα από την κατανάλωση και τα ακριβά αξεσουάρ. Τα στερεότυπα κλονίστηκαν αρκετά, καθώς πλέον μια γυναίκα απολάμβανε τη σεξουαλικότητά της και την εν λόγω πλευρά της ζωής της ελεύθερα, χωρίς να ενδιαφέρεται για τους χαρακτηρισμούς που θα μπορούσαν να τις προσάψουν. “I’m not being a bitch, I’m just being myself”, είπε κάποτε η Carrie στον Big, εμπνέοντας την επόμενη γενιά δημιουργών τηλεοπτικών σειρών για να παρουσιάσει ακόμα πιο πολυδιάστατους γυναικείους χαρακτήρες.

 

Οι Gilmore Girls, περίπου την ίδια χρονική περίοδο με το Sex and the City, έφεραν στο προσκήνιο τη γυναικεία ενδυνάμωση μέσα από την ιστορία μιας μονογονεϊκής οικογένειας που απείχε πολύ από την τελειότητα, όσα pop culture layers κι αν είχε ντυθεί – κι αυτό ακριβώς ήταν το δυνατό της σημείο, ιδίως στον τρόπο που παρουσίαζε την καρδιά του φεμινισμού, δηλαδή την διαρκή, συνεπή και χωρίς συμβιβασμούς υπεράσπιση των απόψεων και επιθυμιών των πρωταγωνιστριών.

 

Η Dr. Miranda Bailey του Grey’s Anatomy, η Olivia Pope του Scandal και η Annalise Keating του How to Get Away With Murder, τα “παιδιά” της Shonda Rhimes, είναι οι δυναμικές, ανεξάρτητες και συχνά αδίστακτες πρωταγωνίστριες που δεν απεικονίζονται ως αντικείμενα του σεξ, αλλά ως ολοκληρωμένοι χαρακτήρες που επιδιώκουν την ισορροπία στη ζωή τους, ακόμα και μέσα στο μη ανταποκρινόμενο στη δική μας πραγματικότητα σεναριακό περιβάλλον μιας σειράς.

 

Ακόμα και σε σειρές με δεκάδες σεξιστικά στοιχεία και σημεία, όπως το Game of Thrones, τόσο λόγω premise, όσο και λόγω των επιλογών που έχουν πραγματοποιήσει οι συντελεστές, υπάρχουν αρκετά σημεία όπου οι ηρωίδες “βγαίνουν μπροστά” και διεκδικούν αυτό που θέλουν. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα χαρακτήρα που από την απόλυτη υποταγή στο ανδρικό φύλο πέρασε στην άλλη άκρη, είναι, βέβαια, η Sansa Stark.

 

Όσο προβάλλονται παραγωγές όπως η Unbreakable Kimmy Schmidt, το Orange is the New Black, το Homeland, το Girls, το Inside Amy Schumer και η Jessica Jones, η τηλεοπτική τάση της φεμινιστικής προσέγγισης, τόσο με την έννοια της ισότητας, όσο και με την έννοια της διεκδίκησης κάθε είδους δικαιωμάτων, θα εμπλουτίζεται με νέες σειρές, όπου οι γυναίκες θα παρουσιάζονται όπως είναι και, κυρίως, όπως θέλουν να γίνουν. Γιατί, όπως θα έλεγε και η Buffy:

“Ι’m not finished becoming whoever the hell it is I’m gonna turn out to be”