Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου: 5 γυναίκες ηθοποιοί, διαφορετικών γενεών, μιλούν για τη ζωή πάνω στο σανίδι

*«Σήμερα πήγα στο θέατρο σαν να πήγαινα για κρέμασμα. Η σκέψη του σκέτου μαρτυρίου που θα υπέφερα καθώς θα στεκόμουν μπρος στα σαγόνια του τέρατος, στην αψίδα του προσκηνίου, μου έφερε ανατριχίλα. Ποια είναι η καλύτερη μου άμυνα; αναρωτήθηκα και ξαφνικά θυμήθηκα τη σωτηρία, τον ”κύκλο προσοχής.” Πώς μπόρεσα να τον ξεχάσω και να μην τον χρησιμοποιήσω μπροστά σε όλους, όταν έκανα το ντεμπούτο μου; Ένιωσα σαν να έφυγε ένα βάρος από την καρδιά μου και σαν να μου είχε δοθεί άτρωτη πανοπλία πριν από μάχη αιματηρή. Καθώς ντυνόμουν και βαφόμουν, πέρασα όλες τις ασκήσεις που είχαμε κάνει στη σχολή σχετικά με τους κύκλους προσοχής.

Αν αντλούσα απερίγραπτη απόλαυση από τη δημόσια μοναξιά μπροστά σε μία ντουζίνα φοιτητές, πόση θα ήταν η απόλαυση μπροστά σε ένα κατάμεστο θέατρο; είπα μέσα μου. ”Κλείνω τον εαυτό μου στον κύκλο και ψάχνω να βρω ένα σημείο για να συγκεντρωθώ πάνω του. Ανοίγω ένα μικρό παράθυρο στον αδιαπέραστο κύκλο μου, ρίχνω μία γρήγορη ματιά σε ό,τι συμβαίνει επί σκηνής, κι ίσως ρισκάρω ένα βλέφαρο στο κοινό, κι έπειτα επιστρέφω σπίτι γρήγορα, μέσα στον κύκλο και τη μοναξιά μου”, μπήκα στον πειρασμό να σκεφτώ. Όλα κύλησαν μάλλον διαφορετικά. Με περίμενε μία έκπληξη και καλή και κακή. Ο διευθυντής σκηνής μού είπε ότι έπρεπε να γυρίσω πίσω στην αρχική μου θέση πάνω στη σκηνή, πλάι στο φράχτη.

Φοβήθηκα να ζητήσω το λόγο και υπάκουσα χωρίς ερωτήσεις. Ήμουν χαρούμενος γιατί θα ένιωθα πιο άνετα και ήρεμα εκεί πάνω, αλλά την ίδια στιγμή μετάνιωνα, γιατί ένιωθα ότι ο προστατευτικός κύκλος θα με βοηθούσε να νικήσω το φόβο μου για τη μαύρη τρύπα. Ήμουν ευτυχισμένος επί σκηνής, στον κύκλο ένιωθα οικεία, έκλεινα τον εαυτό μου μέσα του. Μερικές φορές απολάμβανα αυτό το συναίσθημα της μοναξιάς στην παρουσία κοινού, μερικές φορές παρακολουθούσα όσα γίνονταν έξω από αυτό.

Έπρεπε όμως να επιβληθώ στον εαυτό μου και να θυμηθώ την τελευταία συμβουλή του Ραχμάνοφ, ότι δε θα έπρεπε να ζω τη ζωή μου αλλά θα έπρεπε οι εμπειρίες  μου να φιλτράρονται από το ‘’μαγικό αν’’ και τις δεδομένες συνθήκες του ρόλου. Αν δεν είχα αυτό να με απασχολεί, σήμερα θα είχα διαλυθεί. Πώς μπορώ να ξεχωρίσω πού τελειώνει η δική μου ζωή και πού αρχίζει η άλλη, όταν έχω προσαρμοστεί στις συνθήκες του χαρακτήρα; Για παράδειγμα, στέκομαι εκεί και κοιτάζω μακριά. Αυτό το κάνω ως ο εαυτός μου; ως μέρος της δικής μου ζωής;, ή ως μέρος του ρόλου, ως στρατιώτης; (…) Δεν μπορώ να μη σκέφτομαι τίποτα. Δεν υπάρχει κάτι που να εμποδίζει τον στρατιωτάκο μου από την ονειροπόληση καθώς στέκεται ακίνητος. Είναι εξίσου ανθρώπινος με εμένα. Το ερώτημα είναι: θα πρέπει να έχω τις ίδιες σκέψεις και τα ίδια όνειρα με αυτόν;

Όχι. Αυτό θα ήταν σαν πανωφόρι, θα δημιουργούσε ένα ψέμα και θα κατέστρεφε την αλήθεια. Θα ονειρευτώ τα δικά μου όνειρα. Θα περιορίσω τον εαυτό μου στη γενική φύση των σκέψεών του. Θα πρέπει να είναι ήρεμες, αδιατάρακτες, πολύ προσωπικές.»

Έρση Μαλικένζου

 

Το θέατρο μας κάνει καλύτερους ανθρώπους τελικά;

Αν είσαι ανοιχτός είτε είσαι ηθοποιός είτε είσαι θεατής ναι. Γιατί σου μαθαίνει να κατανοείς τους άλλους.

Το θέατρο σας επιτρέπει να ζείτε ζωές άλλων ανθρώπων χωρίς να χρειάζεται να πληρώσετε το τίμημα;

Το θέατρο πάντα έχει τίμημα.

Η μοναξιά του καλλιτέχνη είναι ένα ακόμη κλισέ ή μια βαθιά αλήθεια;

Η μοναξιά του καλλιτέχνη είναι η μοναξιά του ανθρώπου. Ίσως ο καλλιτέχνης την συνειδητοποιεί περισσότερο. Αλήθεια είναι.

Χριστιάννα Μαντζουράνη

 

Τι προσφέρει το θέατρο ως βασική μορφή τέχνης στον ηθοποιό και τι στους θεατές;

Σε ιδανικές συνθήκες, όταν πρόκειται για κορυφαίους συγγραφείς, παραστάσεις με γνώμονα την ανάδειξη του νοήματος και του ύφους των έργων, υψηλό αισθητικό και καλλιτεχνικό κριτήριο, τότε το θέατρο μπορεί να αποτελέσει μια ανεπανάληπτη εμπειρία τον θεατή που ίσως -σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις καλλιτεχνικής δημιουργίας- να αφήσει και το αποτύπωμά της στην πορεία του χρόνου. Στα πλαίσια της ίδιας συνθήκης, η θεατρική διαδικασία για τον ηθοποιό μπορεί να αποτελέσει κατάδυση σε άγνωστους απρόσιτους τόπους, σε δύσβατα πολλές φορές μονοπάτια, ταυτόχρονα όμως να είναι βαθιά λυτρωτική και αποκαλυπτική, να αναδίδει ζωή.

Θυμάστε τον εαυτό σας όταν πήρατε (για πρώτη φορά) την απόφαση να γίνετε ηθοποιός;

Καλοκαίρι του 1996, Επίδαυρος. Η παρέλαση των ηθοποιών. Ο ήχος των βημάτων τους πάνω στα χαλίκια. «Αμφι-Θέατρο» του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου. Ευριπίδου «Ίων» ένα ειρωνικό δράμα του φθίνοντος 5ου αιώνος.

Μαριάννα Τουντασάκη

 

Το συναίσθημα της μοναξιάς είναι έντονο για έναν ηθοποιό;

Η μοναξιά είναι ένα συναίσθημα που αγγίζει όλους τους ανθρώπους. Είναι ίδιον του ανθρώπου. Η διαφοροποίηση με τους καλλιτέχνες θεωρώ πως σχετίζεται με το δίπολο έκθεση-εσωστρέφεια, δύο στοιχεία τα οποία ένας καλλιτέχνης τα συναντά μέσα στην μέρα του, η διαχείριση τους είναι και αυτή που είτε θα φέρει ισορροπία ή την μεγέθυνση του αισθήματος της μοναξιάς.

Ποια είναι η προετοιμασία σας για κάθε ρόλο;

Κάθε ρόλος, κάθε συνθήκη και κάθε άνθρωπος χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και διαφορετικότητα. Η προετοιμασία κάθε φορά είναι διαφορετική και σχετίζεται πάντα με τα στοιχεία του ρόλου και του περιβάλλοντός του.

Ευγενία Δημητροπούλου

 

Πατώντας για πρώτη φορά στην σκηνή πέρα από το άγχος τι θυμάστε να νιώσατε;

Θυμάμαι πολύ έντονα την πρώτη φορά που βρέθηκα στην σκηνή. Ήταν στο εθνικό θέατρο, στο Ρεξ, στην παράσταση Ερρίκος ο ΄Δ του Δ. Μαυρίκιου. Διασχίζαμε την πλατεία δίπλα στους θεατές μαζί με τον συνάδερφο Γ. Κότσιφα και ανεβαίναμε στην σκηνή. Νόμιζα πως η καρδία μου χτυπούσε τόσο δυνατά που θα μπορούσαν να την ακούσουν και οι θεατές και κρατούσα σφιχτά το χέρι του Γιάννη. Τα πόδια μου έτρεμαν και η συγκίνησή μου ήταν απίστευτη. Είχα την τύχη να παίζω πλάι σε υπέροχους ανθρώπους και φοβόμουν τόσο πολύ. Όμως ανεβαίνοντας πάνω στην σκηνή ένιωσα και απίστευτη ελευθερία. Από τότε έτσι νιώθω πάντα πάνω στην σκηνή. Ελευθερία.

Ευφροσύνη Σακελλαρίου

 

Και όταν τελειώνει η παράσταση, τι παίρνετε σπίτι μαζί σας;

Παίρνω πάντα την ενέργεια των θεατών της εκάστοτε παράστασης. Οι αντιδράσεις τους κατά την διάρκεια του έργου καθώς και μετά το πέρας αυτού, κατά την υπόκλιση ή στα καμαρίνια είναι αυτό που με χαροποιεί ή με προβληματίζει και με κάνει να θέλω να βελτιώνομαι για να κάνω όσο το δυνατόν καλύτερα αυτό που αγαπώ.

Καταργείται ποτέ η απόσταση μεταξύ κοινού και θεατών;

Αναλόγως το έργο, την παράσταση και το θέατρο καθώς και την πρόθεση του σκηνοθέτη, των ηθοποιών ή και του κοινού υπάρχουν πολλές φορές που καταργείται η απόσταση. Όταν είναι ηθελημένο απ τις δύο πλευρές είναι εύκολο να συμβαίνει. Δημιουργεί πολύ χαρά και καλή ενέργεια. Στο πλαίσιο βέβαια που επιτρέπεται από συγκεκριμένες συνθήκες.

 

Οι Γυναίκες του Παπαδιαμάντη, Θέατρο Χώρα, Σκηνοθεσία: Πέτρος Ζούλιας

Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου

*Απόσπασμα από το βιβλίο «Η δουλειά του ηθοποιού με τον εαυτό του. Η ενσάρκωση», Κονσταντίν Στανισλάφσκι. Εκδόσεις Πλέθρον