Στην Ελλάδα ξεμένουμε από νερό και αυτό πρέπει να σε ανησυχεί

ΜΑΡΙΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ
22 ΜΑΡ 2025

Παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας και καύσωνα, μειωμένες βροχές και μεταβολές στα πρότυπα βροχοπτώσεων, άνοδος της θερμοκρασίας, όλο και μεγαλύτερες εκτάσεις δασών και πράσινης παρθένας γης που γίνονται στάχτη. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα περιβαλλοντικά προβλήματα που θέτουν σε κίνδυνο τον υδάτινο εφοδιασμό του πλανήτη μας και κάνουν τη κουβέντα για τη λειψυδρία πιο επίκαιρη από ποτέ.

Ο «πόλεμος του νερού» όπως τον αποκαλούν οι ειδικοί είναι τόσο τρομακτικός όσο ακούγεται, καθώς η μείωση των υδάτινων πόρων επηρεάζει άμεσα τη γεωργία, την παραγωγή ενέργειας και στην τελική τη ζωή μας αν σκεφτείς ότι χωρίς νερό δεν υπάρχουμε. Η λειψυδρία μάς απειλεί.

Φυσικά η κατάσταση επιδεινώνεται όσο περνάει ο καιρός. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι πάνω από τις μισές μεγάλες λίμνες, ταμιευτήρες νερού, ποτάμια και φράγματα σε πολλές περιοχές του πλανήτη έχουν συρρικνωθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, επηρεάζοντας περίπου 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους και προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές στο οικοσύστημα. Όσο δε, περνάει ο καιρός, τόσο μεγαλύτερη γίνεται και η λίστα των πρωτόγνωρων φαινομένων που παρατηρούνται σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Φαινόμενα ανομβρίας, ξηρασίας, ανεξήγητα υψηλών θερμοκρασιών και παρατεταμένων καυσώνων στην Ευρώπη, είναι πλέον μέρος της καθημερινότητάς μας και αυτό θα έπρεπε να μας ανησυχεί περισσότερο.

Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση αυτής της κρίσης. Αντιθέτως, βρίσκεται ψηλά στη λίστα με τις χώρες που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο ξηρασίας και έλλειψης νερού. Επίσης, αναφορικά με την κατανάλωση του νερού, δεν είμαστε καθόλου φειδωλοί. Τα υψηλότερα αποτυπώματα κατανάλωσης νερού, με 2.389 κυβικά μέτρα ανά έτος, μάς ανήκουν αμέσως μετά τις ΗΠΑ.

«Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη λειψυδρία σαν μια κανονικότητα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Με άλλα λόγια, η λειψυδρία ήρθε και θα παραμείνει», δήλωσε στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ ο Πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμιος Λέκκας που προειδοποίησε πως πρόκειται για μια συνθήκη που δεν είναι πλέον παροδική.

Εξηγώντας πως προέκυψε το φαινόμενο, ο Ευθύμιος Λέκκας σημειώνει πως «υπάρχει έλλειμμα ισοζυγίου. Δεν υπάρχουν βροχοπτώσεις ή όταν υπάρχουν οι βροχοπτώσεις πέφτουν με τέτοια ραγδαιότητα που δεν μπορεί το έδαφος να απορροφήσει το νερό. Αντίθετα, δημιουργεί καταστροφικά πλημμυρικά φαινόμενα.

Συνεπώς, δεν έχουμε εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφόρων οριζόντων και ούτε την πλήρωση των ταμιευτήρων που έχουμε. Και το τελευταίο χρονικό διάστημα και κυρίως τον χειμώνα, ουσιαστικά εκείνο το οποίο είχαμε ήταν η έντονη λειψυδρία, η απουσία βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσουμε από τους πρώτους μήνες το πρόβλημα που είναι επιτακτικό».

Στην Ελλάδα ξεμένουμε από νερό και αυτό πρέπει να σε ανησυχεί

Ήδη 14 δήμοι έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. «Γι’ αυτό και πολλές περιοχές της χώρας τέθηκαν σε έκτακτη ανάγκη. Και αυτές είναι τα νησιά για πολλούς και διάφορους λόγους, η Πελοπόννησος, η ηπειρωτική χώρα, η Στερεά, ορισμένες περιοχές της Μακεδονίας. Αυτές έχουν το εντονότερο πρόβλημα. Το αντιμετωπίζουμε επίσης και σε κάποιες περιοχές στη Δυτική Ελλάδα, όπου και εκεί τα πρώτα σημάδια, όπως στην Κέρκυρα», πρόσθεσε στη συνέχεια ο ίδιος.

Στην Αττική, τα αποθέματα νερού στους ταμιευτήρες του Μόρνου (όπου τα ημερήσια αποθέματα είναι κατά 26% μειωμένα σε σχέση με πέρυσι), αν οι συνθήκες δεν αλλάξουν, αρκούν μόνο για τα επόμενα 2 ή 3 χρόνια. Τα νησιά (όπως η Άνδρος, η Ίος, η Κάρπαθος, η Πάρος και η Σέριφος) στερεύουν όπως και η Πελοπόννησος περνάει επίσης σοβαρή κρίση.

Συγκεκριμένα, οι περιοχές που αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη πίεση από τη λειψυδρία είναι κυρίως οι εξής:

Νησιά του Αιγαίου: Τα νησιά των Κυκλάδων (Σαντορίνη, Μύκονος, Πάρος, κ.ά.) και των Δωδεκανήσων εξαρτώνται από την αφαλάτωση ή τη μεταφορά νερού, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες που αυξάνεται η ζήτηση λόγω τουρισμού.
Κρήτη: Η ανατολική Κρήτη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας, με τις ανάγκες για άρδευση και κατανάλωση να αυξάνονται σε πολλές περιοχές.
Θεσσαλία: Η πεδιάδα της Θεσσαλίας, μια από τις σημαντικότερες αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, έχει φτάσει στα όριά της λόγω της υπεράντλησης των υδάτων. Τα υπόγεια υδάτινα αποθέματα εξαντλούνται, γεγονός που δημιουργεί σημαντικούς κινδύνους για την αγροτική παραγωγή.
Πελοπόννησος: Περιοχές όπως η Αργολίδα και η Λακωνία επηρεάζονται σοβαρά, ιδιαίτερα λόγω της ανάγκης για αρδευτικό νερό και των περιορισμένων αποθεμάτων κατά τη διάρκεια των ξηρών καλοκαιριών.
Αττική: Η Αττική μπορεί να έχει πρόσβαση σε υδάτινους πόρους μέσω των φραγμάτων Μαραθώνα, Υλίκης και Μόρνου, όμως, κατά περιόδους έντονης κατανάλωσης ή μακρών ξηρών περιόδων, ενδέχεται να αντιμετωπίσει πίεση στην επάρκεια νερού.

Οι επιπτώσεις της λειψυδρίας

Η λειψυδρία έχει αρνητικές συνέπειες για τους αγρότες και τους παραγωγούς, οι οποίοι βασίζονται άμεσα στο νερό για την καλλιέργεια των προϊόντων τους. Οι περιοχές με έντονη αγροτική δραστηριότητα, όπως η Θεσσαλία και η Πελοπόννησος, έχουν επηρεαστεί ιδιαίτερα.

Οι γεωργοί αναγκάζονται να χρησιμοποιούν υπόγεια ύδατα ή να εγκαθιστούν συστήματα αφαλάτωσης, κάτι που συνεπάγεται υψηλό κόστος. Αυτή η πίεση στο νερό όχι μόνο αυξάνει τα έξοδα παραγωγής, αλλά οδηγεί σε μείωση των αποδόσεων των καλλιεργειών και, κατά συνέπεια, σε μείωση του εισοδήματος των αγροτών.

Η έλλειψη επαρκούς ποσότητας νερού επηρεάζει, επίσης, την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό των καλλιεργούμενων εκτάσεων, αφού οι αγρότες στρέφονται σε φυτά που χρειάζονται λιγότερο νερό. Αυτό αλλάζει τη σύνθεση των αγροτικών προϊόντων στην Ελλάδα και μπορεί να προκαλέσει ελλείψεις ή αύξηση τιμών σε βασικά αγαθά, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά.

Από την άλλη, η μείωση της αγροτικής παραγωγής μειώνει το ΑΕΠ της χώρας και επηρεάζει τις εξαγωγές, ιδιαίτερα στα αγροτικά προϊόντα που αποτελούν κύριες εξαγωγές, όπως το ελαιόλαδο και τα φρούτα. Οι μειωμένες εξαγωγές σε αγροτικά προϊόντα, με τη σειρά τους, όχι μόνο επηρεάζουν τις τοπικές οικονομίες αλλά έχουν και ευρύτερες επιπτώσεις στην οικονομία.

Η λειψυδρία επιβαρύνει και τον τουριστικό τομέα, ειδικά στα νησιά που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό. Οι περιοχές με έλλειψη νερού αντιμετωπίζουν αυξημένα έξοδα για την κάλυψη των αναγκών των τουριστών, κάτι που μπορεί να πλήξει τη βιωσιμότητα του τουρισμού και να οδηγήσει σε απώλειες θέσεων εργασίας και εισοδήματος.

Προτάσεις για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας

Η αντιμετώπιση της λειψυδρίας απαιτεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική που θα ενσωματώνει την αειφόρο διαχείριση των υδάτινων πόρων, την καινοτομία και την εκπαίδευση. «Πρέπει να αρχίσουμε με ένα εθνικό στρατηγικό πλάνο διαχείρισης των νερών σε περίοδο εξελισσόμενης κλιματικής κρίσης, για να θέσουμε κανόνες και προτεραιότητες», ανέφερε επίσης ο Ευθύμιος Λέκκας στην εκπομπή.

Μιλώντας για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, ο καθηγητής επισημαίνει πως «πρέπει να δούμε τι ποσότητες μπορούμε να αποθηκεύσουμε σε μια περίοδο εξελισσόμενης κλιματικής κρίσης που τα πράγματα θα δυσκολεύουν όσο περνάει ο χρόνος. Το δεύτερο είναι να δούμε πως θα διακινηθεί όλος αυτός ο όγκος του νερού και με τι συνθήκες. Δεν είναι μόνο το θέμα των διαρροών, είναι και το θέμα της υγιεινής του νερού. Το τρίτο βεβαίως είναι να καθοριστούν στρατηγικά το πού θα πρέπει να ξοδεύουμε το νερό».

Άλλες προτεινόμενες λύσεις

Βελτίωση των υποδομών: Η αναβάθμιση των δικτύων ύδρευσης, ώστε να μειωθούν οι απώλειες νερού, είναι απαραίτητη. Σε πολλές περιοχές, οι σωληνώσεις είναι πεπαλαιωμένες και παρουσιάζουν σημαντικές διαρροές.
Επενδύσεις στην αφαλάτωση και την ανακύκλωση νερού: Η αφαλάτωση, ιδιαίτερα στα νησιά, μπορεί να αποτελέσει λύση για την παροχή πόσιμου νερού, ενώ η ανακύκλωση του νερού για αγροτικές και βιομηχανικές χρήσεις μπορεί να μειώσει τη συνολική ζήτηση για γλυκό νερό.
Προώθηση βιώσιμων αγροτικών πρακτικών: Η υιοθέτηση συστημάτων άρδευσης υψηλής απόδοσης, όπως η σταγόνα, μπορεί να μειώσει τη χρήση νερού στη γεωργία. Παράλληλα, οι αγρότες μπορούν να στραφούν σε καλλιέργειες ανθεκτικές στην ξηρασία.
Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση: Είναι σημαντικό οι πολίτες και οι αγρότες να ενημερωθούν για την αξία της εξοικονόμησης νερού και να κατανοήσουν την αναγκαιότητα της ορθής διαχείρισης των υδάτινων πόρων.
Αναβάθμιση της παρακολούθησης των υδάτινων πόρων: Η χρήση τεχνολογιών, όπως τα συστήματα παρακολούθησης με αισθητήρες και οι δορυφορικές εικόνες, μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων και στην άμεση αντίδραση σε περιπτώσεις λειψυδρίας.
Κίνητρα για επιχειρήσεις και τοπικές αρχές: Η παροχή κινήτρων για την εξοικονόμηση και την αειφόρο χρήση νερού, όπως επιδοτήσεις για βιώσιμες υποδομές και τεχνολογίες, μπορεί να ενισχύσει τις προσπάθειες για την εξοικονόμηση νερού.