Transit: Η Έλλη Μάρη αναζητά ένα παράθυρο στο σκοτάδι μέσω της ποίησης

Άπειροι οι ορισμοί της ποίησης ανά τους αιώνες, όπως και άπειρες οι αισθήσεις που μας υποβάλλει. «Η ποίηση ένα πράγμα ανάλαφρο, ιερό και φτερωτό” έχει πει ο Πλάτωνας, ενώ ο Οδυσσέας Ελύτης έχει αναφέρει πως “η ποίηση αρχίζει εκεί όπου αρχίζει να ηττάται ο θάνατος».

Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως σήμερα η ποίηση απουσιάζει από τις ζωές μας. Πώς ο άκρατος τεχνοκρατισμός και η επικράτηση των κοινωνικών δικτύων έχουν αφαιμάξει κάθε ποιητική ρανίδα που μπορεί και να κυλούσε στο αίμα μας.

Οι πιο ρομαντικοί στοχαστές της ζωής, ωστόσο, διαφωνούν. Αυτοί συνεχίζουν και «βλέπουν» παντού την ποίηση. Στις πιο σκοτεινές και στις πιο φωτεινές στιγμές μας. Γιατί η ποίηση είναι κάτι το εγγενές. Και στην Ελλάδα είναι εγγεγραμμένη στο DNA μας, πώς θα μπορούσε να μην είναι άλλωστε, με τόση ανοιχτωσιά και γαλάζιο τριγύρω μας.

Προσωπικά πιστεύω ακράδαντα πως γύρω μας υπάρχουν ποιητές και μάλιστα πολλοί. Αρκεί να έχεις το ταλέντο του «ακούειν» και του «αισθάνεσθαι». Ποίηση υπάρχει ακόμη και στην προφορικότητα του λόγου, ακόμη και στον τρόπο που κάποιοι επιλέγουν να ζουν και να βιώνουν όλο αυτό το επίπλαστο που τείνει να καταλάβει τις ζωές μας. Άνθρωποι με ιδιαίτερες ευαισθησίες που αρνούνται να συμβιβαστούν με την απόλυτη ισοπέδωση και προσπαθούν να αρθρώσουν έναν λόγο, μία φωνή. Μία φωνή αντίστασης και ελπίδας, μία σανίδα σωτηρίας.

Μια ποιητική μετάβαση

Λίγοι είναι αυτοί που τελικά μπορούν να αποτυπώσουν όλη αυτήν την ποιητικότητα στο χαρτί. Και γι’ αυτό και πρέπει να είμαστε δίπλα τους, όταν τελικά το καταφέρνουν. Πρόσφατα ήρθε στα χέρια μου η ποιητική συλλογή μιας 19χρονης κοπέλας. Της Έλλης Μάρη. Η αλήθεια είναι πως η ηλικία της με ξάφνιασε και το μυαλό μου κατέλαβε η φράση «άλλη μια κλισέ εφηβική ποιητική απόπειρα». Πολλές τέτοιες απόπειρες έχουν πέσει στα χέρια μου τα τελευταία χρόνια, καμία δεν με έχει εκπλήξει τόσο.

“Transit” o τίτλος της εξαιρετικά καλαίσθητης αυτής συλλογής που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέλισσα. Με 19 ποιήματα στα ελληνικά και 8 στα αγγλικά. Μία -ελληνιστί- «Μετάβαση» προς τα εκεί που θέλει ο καθένας. Ανοίγω στην τύχη τη συλλογή στη σελίδα 78 και διαβάζω το ποίημα «Πιάνο».

«Εγώ λέω
Η βροχή αραιώνει τη θάλασσα
θάλασσα κάποτε μαύρη
Ατρόμητη
Κάνει τα δάκρυα
Που της μοιάζουν τόσο Ποταμό
Κάτω απ’ την μπαλάντα μιας πεθαμένης αυγής
Εύχομαι για μία καρδιά κάποτε άθραυστη

Εσύ λες
Η βροχή ρουφάει τα δάχτυλα των ποδιών μου σαν την κινούμενη άμμο
Μάγισσες χαμογελούν διαταράσσοντας την ισημερία
Μέσα απ΄τη νεροποντή ενός αρχαίου ξημερώματος
Προσεύχομαι για ένα αβύθιστο κάποτε πλοίο της καρδιάς μας
Που είχε γίνει μία»

Μου κάνουν εντύπωση οι παύσεις που η νεαρή ποιήτρια κρατά, οι ανάσες ανάμεσα στις λέξεις και στους στίχους της, ο δομημένος της λόγος, τα νοήματα που προκύπτουν. Και προχωρώ αυτόματα και στα υπόλοιπα ποιήματα και χωρίς να το καταλάβω έχω βυθιστεί μέσα στον λόγο της. Είναι συγκινητικό να διαβάζεις τα ποιήματα μιας 19χρονης κοπέλας και να βλέπεις τον κόσμο με τα δικά της μάτια. Γιατί αν η νέα γενιά έχει τέτοια αισθητήρια και αντανακλαστικά, τότε μπορεί και να υπάρχει ελπίδα για το μέλλον.

Η ποιητική αυτή συλλογή της Έλλης Μάρη παρουσιάστηκε το βράδυ της Τετάρτης 21 Ιουνίου στον κατάμεστο ατμοσφαιρικό κήπο του 48 Urban Garden στους Αμπελόκηπους. Για το βιβλίο μίλησαν η Νατάσσα Μποφίλιου, ο Οδυσσέας Ιωάννου και η επιμελήτρια της έκδοσης Αναστασία Καραστάθη. Και τα λόγια τους αντικατοπτρίζουν μοναδικά τα συναισθήματα που γεννούν οι στίχοι της.

«Παντού ένιωθα μία νεαρή γυναίκα που δεν μιλά μόνο για τον εαυτό της, αλλά για όλους».- Νατάσσα Μποφίλιου

«Σε όλα τα ποιήματα της Έλλης ένιωσα πως υπάρχει ο σφιχτός εναγκαλισμός της ματαίωσης της εγκατάλειψης, της ελπίδας, του πόνου και αυτού που περιμένουμε να ‘ρθει” ανέφερε η Νατάσσα Μποφίλιου και συνέχισε λέγοντας πως το “Transit” τής δημιούργησε “μία αίσθηση υπαρξιακή, αλλά και φεμινιστική. Στην ατμόσφαιρα κυριαρχεί η δυστοπία των αισθήσεων και η ομορφιά τους. Παντού ένιωθα μια νεαρή γυναίκα που δε μιλά μόνο για τον εαυτό της, αλλά για όλους, ιδιαίτερα τα κορίτσια που ζουν στον κόσμο της βαρβαρότητας και έρχονται αντιμέτωπα σε αυτά τα κοινωνικά στερεότυπα και αδιέξοδα. Γι’ αυτό όταν τελείωσα το διάβασμα αισθάνθηκα ότι το προσωπικό γίνεται συλλογικό αδιέξοδο, αλλά και ανοιχτό παράθυρο. Η χρήση του Β’ ενικού προσώπου από την Έλλη Μάρη, ήταν καθοριστική σε αυτήν την εντύπωση και κάτι που με ένιωσε μαζί της βαθιά».

«Γράψε την ιστορία σου σε ένα χαρτί
θα την κρατήσω στο χέρι μου
Αιώνια προσευχή
Γιατί ίσως οι τρύπες στα παπούτσια είναι απλώς τρύπες
Η ανοιχτή πόρτα είναι απλώς ένα χαλασμένο κομμάτι ξύλο
Ίσως δεν υπάρχουν φαντάσματα
Ίσως οι συμβολισμοί είναι απλώς μέρος αυτού του ποιήματος
Γιατί μπορεί να μην προτιμάς τις λαδομπογιές ούτε τα αστέρια
Μπορεί να μη μάθεις ποτέ να αφήνεις το μπαλόνι μα
ΜΙΛΑ ΜΟΥ»

Οδυσσέας Ιωάννου: Κέιμενα που λένε «Θέλω να ζήσω»

Ιδιαίτερα συγκινητικά ήταν τα όσα ανέφερε ο Οδυσσέας Ιωάννου για την ποιητική συλλογή της 19χρονης Έλλης Μάρη. Ο γνωστός στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός μίλησε για τη νέα γενιά και τις «ποιητικές» παθογένειες της ηλικίας τους. «Σε αυτήν την ηλικία -της Έλλης- θες να εντυπωσιάσεις, να γράψεις πιο ποιητικά από όσο αντέχεις και γι αυτό χρησιμοποιείς πολλά επίθετα και τελικά πολύ θολά μηνύματα και κάποιες ποιητικούρες που εσύ πιστεύεις πως είναι ποίηση.

Στην ποίηση της Έλλης δε βρήκα καμία από αυτές τις παθογένειες. Έκανε αυτό που λατρεύω. Έπλεξε πολύ υψηλά νοήματα με τις πιο απλές λέξεις. Σε κανένα σημείο δε μου μου έδωσε την εντύπωση πως θέλει να με εντυπωσιάσει. Και στην Τέχνη το σημαντικό δεν είναι το ‘κοιτάξτε τι έγραψα, αλλά το κοιτάξτε τι αισθάνθηκα’. Τα κείμενά της είναι φοβερά ειλικρινή. Είναι κείμενα που λένε ‘θέλω να ζήσω’. Γιατί η ¨Ελλη συνομιλεί με τη σκοτεινιά και πάντα αφήνει ένα φωτεινό παράθυρό αισιοδοξίας. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πώς αυτή η 19χρονη ποιήτρια ξεπέρασε τους σκοπέλους της ηλικίας της». 

Θα μείνω και σε αυτά που είπε ο Οδυσσέας Ιωάννου στο κλείσιμο του λόγου του που τόνισε πως «Δεν ξέρω αν η Έλλη θα βρει τη χαρά μεγαλώνοντας. Ξέρω πως έχει προσωπικό δρόμο, πράγμα πολύ σημαντικό και σπάνιο, καθώς η συντριπτική πλειονότητα έχει μπροστά της μια απλή ευθεία γραμμή. Συνήθως, αυτό που σε κάνει σημαντικό καλλιτέχνη είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που σε κάνει ευτυχισμένο άνθρωπο. Όμως εκεί δεν επιλέγεις, σε επιλέγει μόνο του το πράγμα. Και την Έλλη την έχει επιλέξει». 

Αναστασία Καραστάθη: Η πρώτη ύλη του Transit

Η επιμελήτρια της έκδοσης, Αναστασία Καραστάθη, μίλησε για το πώς δούλεψε μαζί με την Έλλη Μάρη πάνω στα ποιήματά της. Καθόλου εύκολος ο ρόλος της, καθώς η γλώσσα της ποίησης έχει από τη φύση της γλώσσα βιωματική, αφαιρετική, κρυπτική, καθαρά προσωπική και αψηφούν τη σύνταξη της καθομιλουμένης.

Όπως αποκάλυψε η κ. Καραστάθη, η Έλλη Μάρη της παρουσίασε πεζά κείμενα πριν από 4 χρόνια, όταν δηλαδή ήταν 15 χρόνων. Κείμενα που είχε γράψει και πριν από τα 15 και δεν ταίριαζαν με την εικόνα του φρέσκου κοριτσιού που είχε μπροστά της. «Φαίνονταν να τα έχει γράψει μία παλιά ψυχή, ένα παιδί που το είχε αδράξει για τα καλά η ζωή. Ήταν σκοτεινά, αξεδιάλυτα, πληθωρικά, τόπους τόπου ζοφέρα, αλλά ατμοσφαιρικά. Το υλικό ήταν εντυπωσιακό, αλλά δύσκολα διαχειρίσιμο, κυρίως γιατί δεν ήξερε αν θέλει να είναι πεζό ή ποιητικό. Αυτή ήταν και η πρώτη ύλη του Transit και πάνω σε αυτή δουλέψαμε. Το αισθητήριό της ήταν αλάνθαστο και πάντα σε εγρήγορση μέχρι που το βιβλίο πήρε τον δρόμο του» είπε χαρακτηριστικά.

Ψάχνοντας μια λέξη που να ταιριάζει αρκετά ως το αντίθετο της μοναξιάς

Τον καλύτερο επίλογο της βραδιάς μάς χάρισε η ίδια η Έλλη Μάρη, που περιέγραψε το ταξίδι της αυτό στον κόσμο της γραφής: «Από μικρή γράφοντας ημερολόγια, εκθέσεις, μικρές ιστορίες, δεν κατάφερα ποτέ να βρω μια λέξη που να μου ταιριάζει αρκετά ως το αντίθετο της μοναξιάς. Τα τελευταία 5 χρόνια όμως, κατάλαβα πως αν υπήρχε μια τέτοια λέξη, θα είχε όλα τα χαρακτηριστικά της γραφής και της ποίησης. Δε θα ήταν ακριβώς αυτό που αποκαλούμε αγάπη ούτε αυτό που χαρακτηρίζουμε ως κοινότητα. Θα ήταν μόνο αυτό το συναίσθημα ότι υπάρχουν άνθρωποι, μία πληθώρα ανθρώπων που βρίσκονται σε όλο αυτό μαζί.

Αν αυτό το βιβλίο μου έμαθε κάτι, είναι πως τα πράγματα σπάνε και μερικές φορές επισκευάζονται. Και στις περισσότερες περιπτώσεις συνειδητοποίησα ότι όποια και η ζημιά, η ζωή αναδιοργανώνεται για να αντισταθμίσει την απώλειά μας και μερικές φορές τα καταφέρνει θαυμάσια. Μου έμαθε, όμως, και να συνεχίζω να παλεύω για πράγματα που δε στεγνώνουν ούτε τα παίρνει ο αέρας: την υγεία, σωματική και ψυχική, την αγάπη που προσπαθούμε να βάζουμε στα πράγματα γύρω και μέσα μας με τον δικό μας τρόπο, τα μικρά ή μεγαλύτερα έργα τέχνης του καθενός, τα ενδιαφέροντα που αναπτύσσουμε καθημερινά, τις περίπλοκες πτυχές ευαισθησίας ή και σκοταδιού μας και πάνω απ΄όλα στην πίστη μας για έναν κόσμο που μας θέλει ευτυχισμένους. Στεκόμενοι όλοι εδώ σήμερα συνειδητοποιώ πως το αντίθετο της μοναξιάς είμαστε όλοι εμείς εδώ, μια αυλή γεμάτη άτομα που υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο».

INFO: Έλλη Μάρη- Transit
Εκδόσεις Μέλισσα
Επιμέλεια: Αναστασία Καραστάθη
Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Δημήτρης Παπάζογλου