Ζώνη Ενδιαφέροντος: 5 λόγοι που δεν πρέπει να χάσεις την πιο ύπουλα σκληρή ταινία για το Ολοκαύτωμα
- 12 ΔΕΚ 2023
Μπορεί να μην είδα τη Ζώνη Ενδιαφέροντος στο σινεμά αλλά νιώθω ότι την είδα ακριβώς εκεί που θα έπρεπε. Η Spentzos Film και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας διοργάνωσαν μία πολύ ιδιαίτερη προβολή για την ταινία του Jonathan Glazer στο ξενοδοχείο Μπάγκειον. Σε ένα κτίριο στο οποίο το παρελθόν γίνεται ένα με το παρόν σε κάθε ρωγμή και φθορά του τοίχου ήταν ιδανικό να προβληθεί μία ταινία για το παρελθόν μας που θέλει να μιλήσει στο εδώ και το τώρα και το κάνει.
Η ταινία Ζώνη Ενδιαφέροντος θα κυκλοφορήσει στους κινηματογράφους από τη Spentzos Film την Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου. Κι αυτοί είναι 5 λόγοι που πρέπει να τη δεις κι ας βγεις από την αίθουσα με ένα αίσθημα δυσφορίας λες και τόση ώρα στην κινηματογραφική αίσθουσα είχες στα ρουθούνια σου τις στάχτες και τα αποκαΐδια της ανθρωπιάς. Ίσως πρέπει να τη δεις κυρίως γι’ αυτό.
Spentzos Film
#1. Το λαμπρό σκηνοθετικό εύρημα του Jonathan Glazer
Ο Jonathan Glazer πέρασε σχεδόν 10 χρόνια δημιουργώντας την ταινία Ζώνη Ενδιαφέροντος (ένας ουδέτερος όρος που οι Ναζί χρησιμοποιούσαν για να περιγράψουν την περιοχή γύρω από ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης). Η ταινία κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο του Φεστιβάλ των Καννών και είναι ήδη υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερής Δραματικής Ταινίας και για Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία.
Το αποτέλεσμα της 10ετούς ενασχόλησής του με το project είναι μία ανατριχιαστική ταινία με στοιχεία πειραματικού κινηματογράφου (για παράδειγμα σε ένα σημείο η οθόνη γίνεται απλά κατακόκκινη) που μιλά για το Ολοκαύτωμα χωρίς σχεδόν ποτέ να «μιλάει» γι’ αυτό. Στη Ζώνη Ενδιαφέροντος δεν βλέπουμε ποτέ τα θύματα του Ολοκαυτώματος, αντίθετα βλέπουμε την οικογενειακή ζωή του Rudolf Höss, της συζύγου του Hedwig και των 5 παιδιών τους στον μικρό «Παράδεισο» που έχουν φτιάξει δίπλα στην πραγματική κόλαση που βρίσκεται πίσω από τη μάντρα τους, το στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς.
Το εύρυμα του Jonathan Glazer να κινηματογραφήσει τη ζωή πίσω από τη μάντρα της φρίκης η οποία παρουσιάζεται μόνο μέσα από όσα ακούς στο βάθος, όπως ουρλιαχτά, φωνές, πυροβολισμούς και βλέποντας τις καμινάδες του στρατόπεδου συγκέντρωσης να ξερνούν φωτιά, θάνατο και στάχτη, είναι καθηλωτικό και δημιουργεί ένα δυσάρεστο συναίσθημα, αυτό που οι επιστήμονες έχουν ονομάσει γνωστική ασυμφωνία.
Κι όλο αυτό προκύπτει από την επιλογή του Glazer να μην επικεντρωθεί στα θύματα αλλά στους θύτες του Ολοκαυτώματος και μάλιστα αποστασιοποιημένα, χωρίς να τους κάνει ούτε απεχθείς, ούτε συμπαθείς στα μάτια του κοινού. Εκείνος ενορχηστρωτής της φρίκης, εκείνη χαρωπή κηπουρός, και οι δύο απαθείς απέναντι στη φρίκη δίπλα τους και οι δύο φρικτά συνηθισμένοι.
#4. Το ανατριχιαστικό soundtrack
Η Mica Levi συνέθεσε το soundtrackτης ταινίας που είναι υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα και παίζει κι αυτό πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία του. Η Mica Levi ήταν εκείνος που είχε υπογράψει και το soundtrack της προηγούμενης ταινίας του Glazer με τίτλο Under The Skin.
#5. Η Ζώνη Ενδιαφέροντος είναι μία σπουδή στη μπαναλιτέ του κακού
H Hannah Arendt έγραψε τον όρο «μπαναλιτέ του κακού» στο βιβλίο της για τη δίκη του Adolph Einchmann. Σύμφωνα με αυτόν το κακό γίνεται μπανάλ όταν αποκτά έναν χαρακτήρα συστηματικό που δεν απαιτεί σκέψη. Όταν οι συνηθισμένοι άνθρωποι συμμετέχουν σε αυτό, το βλέπουν αποστασιοποιημένα και το δικαιολογούν με αναρίθμητους τρόπους. Δεν υπάρχει απέχθεια γι’ αυτό ή ηθικά διλήμματα. Το κακό δεν μοιάζει καν με κακό πλέον, είναι κάτι απρόσωπο, κάτι που απλά συμβαίνει.
Η μπαναλιτέ του κακού είναι με κάποιον τρόπο το θέμα της ταινίας Ζώνη Ενδιαφέροντος, όπως με έναν άλλο τρόπο είναι το θέμα του μυθιστηρήματος που φέρει τον ίδιο τίτλο και που υπέγραψε ο Martin Amis, στο οποίο βασίζεται (πολύ χαλαρά κι ελεύθερα) η ταινία.
Το κακό δεν είναι κάτι έξω από εμάς. Είναι κάτι που για να θεριέψει βασίζεται και στη δική μας συμμετοχή, τουλάχιστον όταν μιλάμε για καθεστώτα ολοκληρωτισμού ή για θηριωδίες που είναι δύσκολο να τις συλλάβει ανθρώπου νους κι όμως γίνονται. Και η πιο ουσιαστική μας συμμετοχή μάλλον είναι η αδιαφορία μας γι’ αυτό. Η προσαρμογή μας στις συνθήκες.
#2. H Sandra Hüller σε ένα ερμηνευτικό ρεσιτάλ
Spentzos Film
Η Sandra Hüller υποδύεται τη σύζυγο του Rudolf Höss (Christian Friedel), την πιο δυναμική παρουσία στην ταινία, την εξωστρεφή σε ό,τι αφορά τις προσωπικές της ανάγκες σύντροφο που συμπαρίσταται στα όνειρα του συζύγου της και που ζει τη ζωή των ονείρων της ένα βήμα δίπλα στην τραγωδία στην οποία ο άντρας τη παίρνει ενεργά μέρος. Η Sandra Hüller είναι μία σπουδαία ηθοποιός που λάτρεψα στην Ανατομία μίας πτώσης και που λάτρεψα να μισώ στην Ζώνη Ενδιαφέροντος. Κυρίως στα σημεία που έλεγε ότι πιστεύει ότι ζει το όνειρό της, ότι έχει φτιάξει ένα υπέροχο περιβάλλον για τα παιδιά της (αν και αυτά φαίνονται να μην μπορούν να διαχειριστούν αυτό που συμβαίνει δίπλα τους) και ακόμα πιο πολύ στα σημεία που προβάρει μία γούνα που «ελευθερώθηκε» από μία Εβραιοπούλα ενώ απ’ έξω ακούγονται πυροβολισμού, κι εκεί που απειλεί μία υπηρέτριά της ότι ο άντρας της μπορεί να την κάνει στάχτη.
#3. Το πάντα πολύπαθο «δίπλα» από τη ζώνη του προσωπικού μας ενδιαφέροντος
Ο Jonathan Glazer διαφωνούσε με τον πατέρα του για το αν έπρεπε να γυρίσει αυτή την ταινία. Ο Εβραίος πατέρας του τού έλεγε «Τι θες και τα σκαλίζεις; Άστα να σαπίσουν». Όπως όμως είπε στον Guardian ο Glazer «Εύχομαι να μπορούσα να το αφήσω να σαπίσει, αλλά όχι, μπαμπά, δεν είναι στο παρελθόν». Ο Jonathan Glazer θέλει να μιλήσει για το εδώ και το τώρα και το δίπλα από τη μάντρα του σπιτιού μας όπου συμβαίνουν τα πάντα. Όπου συμβαίνει εξαθλίωση, πόλεμος, πείνα, θάνατος, εγκλήματα κι εμείς στην από δω πλευρά της μάντρας μας, που κατά τύχη είναι προνομιούχα, στρέφουμε το βλέμμα στα του οίκου μας, των προσωπικών μας ονείρων, της δικής μας ευημερίας.
Spentzos Film
Οι επιστήμονες λένε ότι ο άνθρωπος μάλλον είναι το πιο προσαρμοστικό είδος στον πλανήτη. Κι αυτό που σίγουρα μας βοήθησε να επιβιώσουμε ίσως είναι και το πιο τρομακτικό χαρακτηριστικό μας. Η προσαρμογή μας στη φρίκη. Και η εντύπωση ότι τελικά τα πιο φοβερά εγκλήματα τα κάνουν άνθρωποι που δεν έχουν αναρωτηθεί ποτέ αν είναι καλοί ή κακοί ή αν είναι καλό ή κακό αυτό που κάνουν, απλά κάνουν αυτό που τους επιβάλει ο μικρόκοσμος γύρω τους και το προσωπικό τους συμφέρον. Κι ας καίγονται οι διπλανοί τους, κυριολεκτικά.
