Αυτό το κείμενο για τις τροφικές αλλεργίες, πρέπει να το έχεις διαβάσει πριν κάνεις εισαγωγή στερεών στο παιδί σου

Μέχρι τότε, λοιπόν, δεν μου είχε περάσει καν από το μυαλό πως μία τροφή που καταναλώνει η θηλάζουσα μητέρα μπορεί να επηρεάσει τόσο πολύ το μωρό, ώστε να του ενεργοποιήσει μία πιθανή αλλεργία (έστω και ψευδοαλλεργία). Και να που το έπαθα και να που έμαθα.

Όλα ξεκίνησαν όταν είδα αίμα στην πάνα του μωρού, το οποίο επέμενε. Αν σου συμβεί, (αφού ρυθμίσεις και αποκλείσεις το ενδεχόμενο της υπερπαραγωγής γάλακτος και αφού εξετάσεις στον ειδικό τον χαλινό του μωρού σου), θα πρέπει να συμβουλευτείς τον αλλεργιολόγο.

Εκείνος σε συνεργασία με τον/ην παιδίατρό σας θα σας καθοδηγήσουν και θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε την έμμεσου τύπου αλλεργία, όπως είναι η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα που ευθύνεται συνήθως για το αίμα στα κόπρανα των μωρών.

Σε κάθε περίπτωση, πριν την εισαγωγή στερεών τροφών κατά τον 6ο μήνα του βρέφους, είναι πολύ βασικό να έχεις ενημερωθεί σωστά και για τις άμεσου τύπου τροφικές αλλεργίες οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση τα τελευταία χρόνια, όπως τονίζει η αλλεργιολόγος, κλινική ανοσολόγος Ειρήνη Ρουμπεδάκη*. Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τα συχνά συμπτώματα και φυσικά το πώς πρέπει να αντιδράσεις αν παρατηρήσεις κάποιο από αυτά.

Η τροφική αλλεργία πρόκειται για έναν χαρακτηρισμό-ομπρέλα που περιέχει διαφορετικά σε πορεία και έκβαση νοσήματα, που όλα όμως επιβαρύνουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των παιδιών και των γονέων τους. Με βάση τον μηχανισμό που την προκαλεί, χωρίζεται σε δύο μεγάλες ομάδες: στα νοσήματα που μεσολαβούνται από αντισώματα IgE και σε αυτά που μεσολαβούνται από κύτταρα.

Τι είναι η άμεσου τύπου αλλεργία

Στις μεσολαβούμενες από ανοσοσφαιρίνες Ε ή IgE αλλεργίες, ανήκουν οι δυνητικά επικίνδυνες για τη ζωή αλλεργίες. Αφορούν σχεδόν στο 8% των παιδιών σε κάποιες χώρες, με το 40% από αυτά να αντιδρά σε πάνω από ένα τρόφιμο.

Σε αυτή τη μορφή αλλεργίας, η αντίδραση συμβαίνει άμεσα, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων μέσα στην πρώτη ώρα από τη βρώση ή ακόμα και με τη δερματική επαφή με την υπεύθυνη τροφή. Συνήθως ξεκινά με δερματικές εκδηλώσεις, όπως με κοκκινίλες που μοιάζουν με τσιμπήματα κουνουπιού (πομφοί) ή/και πρήξιμο σε χείλη, μάτια.

Σχεδόν ταυτόχρονα μπορεί το παιδί να εμφανίσει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα.

Τροφικές αλλεργίες στα παιδιά: τα πιο συχνά συμπτώματα

• Κοκκινίλες
• Φταρνίσματα
• Δυσκολία στην ομιλία ή βραχνή φωνή.
• Πρήξιμο στη γλώσσα ή/και σφίξιμο στον λαιμό, με δυσκολία να καταπιεί.
• Δυσκολία στην αναπνοή, βήχας, βράσιμο, γρήγορη ανάσα.
• Ναυτία, έμετος, πόνος στην κοιλιά.
• Χλωμάδα, υποτονία, ζάλη, λιποθυμία που στα παιδιά συνήθως εμφανίζεται σαν ξαφνική υπνηλία, χωρίς να μπορούν οι γονείς να τα ξυπνήσουν.

Όταν ένα παιδί εμφανίσει μια τέτοια αντίδραση, λέμε ότι έχει αναφυλαξία από τροφές, που ορίζεται ως μια σοβαρή, δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή, συστηματική αλλεργική αντίδραση.

Η θεραπεία της αναφυλαξίας

Η θεραπεία της αναφυλαξίας είναι η αδρεναλίνη που χορηγείται ενδομυϊκά και κυκλοφορεί για τα παιδιά σε μορφή προγεμισμένης πένας, ώστε να χρησιμοποιείται από τους γονείς ή τους φροντιστές.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτή είναι η μοναδική θεραπεία για την αναφυλαξία, που δρα πολύ γρήγορα και ότι η καθυστερημένη χρήση της είναι παράγοντας κινδύνου για θανατηφόρα αντίδραση.

Τα από του στόματος φάρμακα (αντισταμινικά κυρίως, και σε κάποιες περιπτώσεις κορτιζόνη) έχουν θέση μόνο όταν τα παιδιά εμφανίζουν εξάνθημα, χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα. Τα παιδιά που έχουν αναφυλαξία από τροφές πρέπει να φέρουν πάντα μαζί τους τα φάρμακά τους. Φυσικά θα πρέπει να τους δίνεται ιδιαίτερη προσοχή, ειδικά στο σχολείο όπου δικαιούνται την παρουσία σχολικού νοσηλευτή.

Τα τρόφιμα που ευθύνονται πιο συχνά για τροφικές αλλεργίες

• Γάλα και προϊόντα με βάση το γάλα
• Αυγά και προϊόντα με βάση τα αυγά
• Δημητριακά συγκεκριμένα: σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, βρώμη
• Καρκινοειδή και μαλάκια
• Ψάρια και προϊόντα με βάση τα ψάρια
• Αράπικα φιστίκια, σουσάμι, λούπινο και καρποί με κέλυφος, δηλαδή φουντούκια, καρύδια, φιστίκια Αιγίνης, κάσιους, αμύγδαλα, πεκάν, καρύδια Βραζιλίας, μακαντάμια
• Όσπρια, κυρίως φακές, αρακάς και σόγια

Παρά το γεγονός ότι τα παραπάνω είναι τα πιο κοινά «υπεύθυνα» τρόφιμα για τροφικές αλλεργίες, αυτό δεν αποκλείει αντιδράσεις σε άλλα τρόφιμα, καθώς οποιαδήποτε τροφή μπορεί να προκαλέσει αλλεργία.

Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη άμεσου τύπου τροφικής αλλεργίας

Σύμφωνα με την αλλεργιολόγο, οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη αμέσου τύπου τροφικής αλλεργίας αποτελούν το οικογενειακό ιστορικό οποιασδήποτε αλλεργίας στους γονείς, η ατοπική δερματίτιδα στο ίδιο το παιδί, η καθυστερημένη εισαγωγή τροφών και η γέννηση με καισαρική τομή.

Πώς γίνεται η διάγνωση και πώς μπορεί να ξεπεραστεί η άμεσου τύπου αλλεργία στα παιδιά;

Η διερεύνηση για την άμεσου τύπου τροφική αλλεργία γίνεται με τις δερματικές δοκιμασίες νυγμού (skin prick test), ενώ βοηθούν πολύ στο να προβλέψουμε την πορεία του ασθενούς. Ακόμη, υπάρχουν ειδικές αιματολογικές εξετάσεις με σύγχρονες μεθόδους όπως η μέθοδος ImmunoCap, το ISAC ή το Alex test .

Κάποιες από αυτές τις αλλεργίες (π.χ. γάλα, αυγό) ξεπερνιούνται αν γίνει η εισαγωγή τους υπό ιατρική επίβλεψη, με ειδικούς χειρισμούς και συμβατά με τον βαθμό ευαισθησίας του παιδιού.

Η παλαιότερη προσέγγιση της απλής αποφυγής, έχει ξεπεραστεί, καθώς ξέρουμε ότι με αυτόν τον τρόπο η τροφική αλλεργία παγιώνεται και μειώνονται οι πιθανότητες να υποχωρήσει με το πέρασμα του χρόνου.

Σε κάποια τρόφιμα, όπως οι ξηροί καρποί δυστυχώς υπάρχει ακόμα περιορισμένη δυνατότητα χειρισμών. Υπάρχουν όμως μελέτες ότι και σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να γίνει πάντα σε προστατευμένο περιβάλλον από του στόματος ανοσοθεραπεία, δηλαδή σταδιακή έκθεση, ξεκινώντας από πολύ μικρές ποσότητες, με στόχο να μην κινδυνεύει το παιδί σε τυχαία επαφή με το αλλεργιογόνο.

Η έμμεσου τύπου αλλεργία αφορά κυρίως…

Οι τροφικές αλλεργίες που μεσολαβούνται από κύτταρα, αφορούν το γαστρεντερικό σύστημα. Οι πιο κοινές μορφές είναι η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα και η τροφοεξαρτώμενη εντεροκολίτιδα, ενώ σπανιότερα είναι τα  ηωσινοφιλικά νοσήματα, όπως η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα.

Τι είναι η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα και πώς επηρεάζει τα βρέφη

Η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα εμφανίζεται στη βρεφική ηλικία, συνήθως μέχρι τον 6ο μήνα, ως αίμα στα κόπρανα. Τα βρέφη αυτά έχουν φυσιολογική ανάπτυξη και μπορεί να εμφανίσουν αλλεργική πρωκτοκολίτιδα είτε θηλάζουν αποκλειστικά (όπως συχνότερα συμβαίνει), είτε σιτίζονται με υποκατάστατα μητρικού θηλασμού.

Πρόκειται για νόσο με καλή πρόγνωση, καθώς σχεδόν όλα τα βρέφη την ξεπερνούν μέχρι τα δύο χρόνια ζωής τους. Ακριβώς επειδή είναι εξαιρετικά καλοήθης ως κατάσταση, δεν έχουμε πολλά στοιχεία που να μας λένε πόσα είναι αυτά τα βρέφη, αν και πρόσφατη αναφορά σε γενικό πληθυσμό στη Μασαχουσέτη περιγράφει έως και 17% υγιών βρεφών σε γενικό πληθυσμό στα ιατρεία παιδιάτρων, να πάσχουν από αλλεργική πρωκτοκολίτιδα.

Το πιο κοινό αίτιο είναι το γάλα αγελάδος, με ύφεση των συμπτωμάτων αν η θηλάζουσα μητέρα αφαιρέσει πλήρως το γάλα και τα ίχνη του από τη διατροφή της. Σε μικρότερο ποσοστό μπορεί να ευθύνονται και άλλα τρόφιμα όπως η σόγια, το αυγό και τα σιτηρά, γεγονός που δυσκολεύει αρκετά τη μητέρα, καθώς ο διατροφικός αποκλεισμός και άλλων ομάδων τροφών, μπορεί να αποβεί προβληματικός για τη σωστή διατροφή της ίδιας, χωρίς τη βοήθεια διατροφολόγου.

Πολύ σημαντική για τον ανάλογο χειρισμό, επίσης, είναι η ποσότητα αίματος που χάνει το βρέφος. Συνήθως πρόκειται για μικρή ποσότητα, τόση που δεν προκαλεί αναιμία. Σε αντίθετη περίπτωση όπου η ποσότητα είναι μεγάλη, μπορεί να χρειαστεί να σιτιστεί το βρέφος με ειδική φόρμουλα εκτενούς υδρόλυσης ή ακόμα και με σκευάσματα αμινοξέων για ειδικούς ιατρικούς σκοπούς.

Με δεδομένη την εξαιρετική πορεία της συγκεκριμένης αλλεργίας, χρησιμοποιούνται ειδικά τεστ, οι δοκιμασίες επικόλλησης (Atopy Patch tests), μόνο εφόσον τα συμπτώματα εμμένουν παρά τον αποκλεισμό του γάλακτος από τη διατροφή της μητέρας.

Όπως τονίζει η Ειρήνη Ρουμπεδάκη, είναι σημαντικό να ελεγχθεί το βρέφος πριν την επανεισαγωγή, αφού μπορεί να έχει αναπτύξει ανοσοσφαρίνες Ε και να παρουσιάσει άμεσου τύπου αλλεργική αντίδραση.

Τι είναι η τροφοεξαρτώμενη εντεροκολίτιδα

Η τροφοεξαρτώμενη εντεροκολίτιδα (Food protein induced enterocolitis syndrome – FPIES) εμφανίζεται συνήθως και αυτή στη βρεφική ή πρώτη παιδική ηλικία, αν και δεν υπάρχει απόλυτος κανόνας, καθώς παρατηρείται και σε μεγαλύτερα παιδιά.

Μπορεί να έχει οξεία ή χρόνια μορφή και αποτελεί πιο σπάνια μορφή τροφικής αλλεργίας, αν και δεν είμαστε σε θέση να ορίσουμε ακριβώς το πόσο. Υπεύθυνα τρόφιμα είναι κυρίως το γάλα, αλλά και στερεές τροφές, όπως ψάρι, ρύζι, αυγό κ.α.

Στην οξεία τροφοεξαρτώμενη εντεροκολίτιδα εμφανίζονται μία με τέσσερις ώρες από τη βρώση του υπεύθυνου τροφίμου έμετοι, συνήθως ρουκετοειδείς, με τα βρέφη να εμφανίζουν συχνά ληθαργία, χλωμάδα, υποτονία, αφυδάτωση ειδικά στις μικρότερες ηλικίες. Στη χρόνια μορφή της το παιδί εμφανίζει υδαρή διάρροια, εμέτους και πέρα από τα παραπάνω ελλιπή πρόσληψη βάρους. Η σύσταση εδώ είναι η αυστηρή αποφυγή για ένα χρονικό διάστημα, που εξαρτάται από το πόσο σοβαρή ήταν η αρχική εκδήλωση, του υπεύθυνου τροφίμου κ.α. καθώς η έκθεση ακόμα και σε μικροποσότητες μπορεί να πυροδοτήσει την οξεία ή τη χρόνια μορφή. Και για αυτή τη μορφή είναι χρήσιμο να ελεγχθεί ένα βρέφος πριν την επανεισαγωγή αν έχει αναπτύξει ανοσοσφαρίνες Ε, προς αποφυγή αμέσου τύπου αλλεργίας.

*Ευχαριστούμε την κα Ειρήνη Ρουμπεδάκη, αλλεργιολόγο, κλινικό ανοσολόγο.

Επικοινωνία: 210 8945095