ΔΕΠΥ: Τι είναι και πώς μπορείς να βοηθήσεις το παιδί σου

Σύμφωνα με το Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με ΔΕΠΥ, η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ADHD), είναι μια από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, κατά ένα σημαντικό ποσοστό και στην ενήλικη ζωή.

Εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού, με σχέση συνήθως 3:1 υπέρ των αγοριών. Αρκετοί επιστήμονες, ωστόσο, πιστεύουν ότι η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου η ίδια και στα δυο φύλα, με τη διαφορά ότι τα κορίτσια συχνά δεν είναι υπερκινητικά και διαχειρίζονται καλύτερα τη διαταραχή τους, γι’ αυτό και η διάγνωση μπορεί να γίνει αργότερα. Η ΔΕΠΥ, αν και είναι μια από τις πιο μελετημένες και τεκμηριωμένες παιδοψυχιατρικές διαταραχές παγκοσμίως, έχει συγχρόνως προκαλέσει τις περισσότερες συζητήσεις και εξακολουθεί να υποδιαγιγνώσκεται σε πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Οι αιτίες πίσω από τη ΔΕΠΥ και ένας μεγάλος μύθος

Όπως συμβαίνει με αρκετά νοσήματα, η ακριβής αιτιολογία της ΔΕΠΥ δεν είναι απόλυτα σαφής. Καθώς όλο και περισσότερο οι επιστήμονες βρίσκουν αποδείξεις ότι προέρχεται από βιολογικές αιτίες, μέχρι σήμερα γνωρίζουμε τα εξής:

• Η ΔΕΠΥ είναι ως ένα βαθμό κληρονομική. Το 76% των παιδιών με ΔΕΠΥ έχουν συνήθως έναν συγγενή με αυτή τη διαταραχή.
• Ο εγκέφαλος των παιδιών με ΔΕΠΥ παρουσιάζει διαφορές από εκείνον των συνομηλίκων τους στη δομή, τον μεταβολισμό και τη λειτουργία συγκεκριμένων περιοχών.
• Επιπλέον, η πρόωρη γέννηση, το κάπνισμα, η χρήση αλκοόλ και το υπερβολικό στρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ο εγκεφαλικός τραυματισμός ή η έκθεση σε τοξικές ουσίες μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της ΔΕΠΥ.

Είναι μύθος ότι η ελλιπής γονική φροντίδα προκαλεί τη ΔΕΠΥ. Ωστόσο, η ασταθής δομή και δυσλειτουργία στην οικογένεια ή έλλειψη γονικού ελέγχου, μπορεί να συμβάλλουν στην επιδείνωση της και στην εμφάνιση επιπλοκών στη συναισθηματική κατάσταση ή συμπεριφορά.

Τα συμπτώματα

Γενικά, το φάσμα των κλινικών συμπτωμάτων είναι ευρύ, γι’ αυτό και κανένα παιδί με ΔΕΠΥ δεν μοιάζει με κάποιο άλλο. Τα κύρια συμπτώματα της διαταραχής, είναι η διάσπαση της προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα. Με βάση τα συμπτώματα που επικρατούν στα παιδιά σχολικής ηλικίας διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ:

• ΔΕΠΥ – Τύπος Απροσεξίας

Ο τύπος αυτός είναι συχνός σε παιδιά σχολικής ηλικίας, που μπορεί να μη γίνουν αντιληπτά επειδή δεν παρουσιάζουν διασπαστική συμπεριφορά. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι παιδιά που διαγνώσθηκαν σε σχετικά μεγαλύτερη ηλικία, όταν είχαν ξεπεράσει τα προβλήματα υπερκινητικότητας που εμφάνιζαν ως μικρότερα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις είναι μια αμιγώς διαφορετική κατάσταση από τους άλλους τύπους της ΔΕΠΥ.

• ΔΕΠΥ – Τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας

Ο τύπος αυτός είναι πιο συχνός σε παιδιά μικρότερης ηλικίας που παρουσιάζουν έντονα υπερκινητική και παρορμητική συμπεριφορά. Στα παιδιά αυτά, το πρόβλημα της συγκέντρωσης της προσοχής δεν είναι ιδιαιτέρως εμφανές, συχνά διότι δεν έχει αναδειχτεί, καθώς δεν έχουν ακόμα κληθεί να λειτουργήσουν σε σχολικό περιβάλλον.

• ΔΕΠΥ – Συνδυασμένος τύπος:

Είναι επίσης συνηθισμένος τύπος ΔΕΠΥ στα παιδιά και στους εφήβους όπου παρουσιάζεται συνδυασμός κάποιων από τα παραπάνω συμπτώματα,  ήτοι απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητική συμπεριφορά.

Η διάγνωση

Η διάγνωση της ΔΕΠΥ αποτελεί δύσκολο εγχείρημα, παρόλο που υπάρχουν σχετικά σαφείς οδηγίες και διεθνώς αναγνωρισμένα διαγνωστικά κριτήρια. Ο κύριος λόγος είναι ότι, πολλά από τα συμπτώματα της, συμπίπτουν με εκείνα άλλων διαταραχών. Εξαιτίας αυτής ακριβώς της ετερογένειας των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, η διάγνωση της πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα και μόνον από εξειδικευμένη παιδοψυχιατρική διεπιστημονική ομάδα σε συνεργασία με την οικογένεια και τους εκπαιδευτικούς για να συνεκτιμηθούν όλες οι παράμετροι συμπεριφοράς του παιδιού, οι ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος του και οι συνυπάρχουσες καταστάσεις που μπορεί να σχετίζονται με τη ΔΕΠΥ ή να είναι αποτέλεσμα αυτής.

Η κλινική εικόνα της ΔΕΠΥ ποικίλλει ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού. Η προσχολική ηλικία (3–5 ετών) χαρακτηρίζεται από υπερβολική, σωματική δραστηριότητα, δυσκολία στη συνεργασία με τα συνομήλικα παιδιά και μη συμμόρφωση στις υποδείξεις των ενηλίκων. Στη σχολική ηλικία (6–12 ετών), εκτός από τα πυρηνικά συμπτώματα της διαταραχής, δηλαδή απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα, συχνά εμφανίζονται εναντιωματική συμπεριφορά, συγκρούσεις με συνομηλίκους και προβλήματα στο σχολείο. Στην εφηβεία μειώνεται η υπερδραστηριότητα, συνεχίζουν οι συγκρούσεις στο σπίτι και στο σχολείο και εμφανίζονται συχνά συμπεριφορές υψηλού κινδύνου.

Σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, για να γίνει διάγνωση της ΔΕΠΥ σε παιδιά ή εφήβους, θα πρέπει:

• Να υπάρχουν 6 τουλάχιστον από τα κύρια συμπτώματα της διαταραχής
• Τα συμπτώματα αυτά να έχουν εμφανιστεί πριν το 7ο έτος και να έχουν διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών
• Να μην αντιστοιχούν στο αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και να προκαλούν σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα του σε δύο ή περισσότερα πλαίσια, όπως το σχολείο και το σπίτι.

---

Τα πρώτα σωστά βήματα για την αντιμετώπισή της:

• Ενημερώσου από έγκυρες πηγές. Αν κατανοήσεις γιατί το παιδί σου συμπεριφέρεται διαφορετικά και αποδεχτείς αυτή την διαφορετικότητα, μπορείς και να το βοηθήσεις αποτελεσματικά, πάντα σε συνεργασία με τους ειδικούς.
• Μην ακούς προτροπές συγγενών και φίλων για διάφορες θεραπευτικές πρακτικές, Ο γιατρός σου είναι ο μόνος υπεύθυνος για να συστήσει την ενδεδειγμένη θεραπευτική αγωγή.
• Αναζήτησε βοήθεια  από έμπειρους στη ΔΕΠΥ ειδικούς, οι οποίοι θα σου υποδείξουν τις κατάλληλες στρατηγικές αντιμετώπισής της. Δημιούργησε ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, μιλώντας για τη διαταραχή στο στενό σου περιβάλλον και στο σχολείο, προκειμένου να κατανοήσουν την ιδιαιτερότητα του παιδιού.
• Απενοχοποίησε τον εαυτό σου και το παιδί σου. Δε φταίει κανείς για τη διαταραχή.
• Ενθάρρυνε, στήριξε το και δείξε στο παιδί σου ότι τι αγαπάς γι’ αυτό που είναι, χωρίς προϋποθέσεις και όρους. Έτσι το βοηθάς να χτίσει την αυτοπεποίθησή του.