«Είναι μωρό, δεν καταλαβαίνει»: Η ατάκα που δεν θα ξαναπείς, αφού διαβάσεις αυτό το κείμενο

Όσες φορές, όμως, κι αν έχω προσπαθήσει να πείσω αυτούς που επιμένουν πως «είναι μωρό, δεν καταλαβαίνει ακόμα», τα έχω βρει σκούρα. Η Ευτυχία Βαρσαμή, Ψυχοπαιδαγωγός (με ειδίκευση στην ψυχολογία και ψυχοπαθολογία βρεφών και νηπίων) θα βγάλει το φίδι από την τρύπα.

Πότε ξεκινά να καταλαβαίνει ένα μωρό;

«Πότε ξεκινά να καταλαβαίνει ένα παιδί;», «είναι μωρό, δεν καταλαβαίνει», «όταν θα αρχίσει να καταλαβαίνει»: αυτές είναι μερικές από τις συχνές ατάκες που ακούει η ειδικός από τους γονείς. Στη δική μας ερώτηση «πότε ξεκινά να καταλαβαίνει ένα μωρό;» η απάντησή της ήταν σαφής: «από την πρώτη στιγμή της ζωής του». Εμείς, ως ενήλικες, δεν μπορούμε να το κατανοήσουμε εύκολα αυτό, εκείνο, όμως, πραγματικά ξεκινά να μαθαίνει αμέσως.

Οι κληρονομικές καταβολές του ατόμου θα εκφραστούν, πάντα, σε σχέση με την επίδραση που έχει το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί. Με απλά λόγια, η κληρονομικότητα ορίζει ένα γενικό πλαίσιο, αλλά η επίδραση από το περιβάλλον, τα ερεθίσματα που λαμβάνει ένα μωρό και ο τρόπος που μεγαλώνει είναι αυτά που θα κάνουν τη διαφορά.

Τα βασικότερα χρόνια για την ανάπτυξη του παιδιού

Τα πιο σημαντικά χρόνια για την ανάπτυξη του παιδιού και του μελλοντικού ενήλικα είναι τα πρώτα έξι της ζωής του, σύμφωνα με την Ευτυχία Βαρσαμή. Τα μισά από αυτά τα χρόνια από 0 έως 3 ετών, δυστυχώς, τα χαραμίζουμε θεωρώντας ότι τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν.

Κι όμως εκεί συντελείται η πιο σπουδαία ανάπτυξη, μιας και τότε το παιδί αφομοιώνει με μεγαλύτερο βάθος. Το 90% όλης της διαπαιδαγώγησης γίνεται τα πρώτα έξι χρόνια της ζωής. Στη συνέχεια, απλώς, διανθίζονται κάποια πράγματα. Μία ακόμη καλή ευκαιρία είναι η εφηβεία.

Γιατί δυσκολεύονται οι ενήλικες να πιστέψουν ότι τα μωρά τα καταλαβαίνουν όλα;

Οι ενήλικες επικοινωνούμε ο ένας με τον άλλον μέσω της ομιλίας. Αυτό είναι το κύριο μέσον μέσω του οποίου αλληλεπιδρούμε. Μας φαντάζει, λοιπόν, δύσκολο να επικοινωνήσουμε με κάποιον άλλον τρόπο, πέραν της λεκτικής επικοινωνίας. Το ότι τα βρέφη δεν έχουν κατακτήσει τον λόγο κι επομένως δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μέσω αυτού, στα μάτια μας συνεπάγεται ότι δεν καταλαβαίνουν και ότι δεν αντιλαμβάνονται. Αυτή όμως είναι η δική μας οπτική και ένα δικό μας πρόβλημα.

Θέλει προσοχή γιατί, ενώ εμείς πιστεύουμε αυτό, τα βρέφη μάς ακούν, μάς παρατηρούν από 0 μηνών και μας μιμούνται από την ηλικία των 6 μηνών ήδη.

Ο εγκέφαλος του νεογέννητου ζυγίζει το 1/3 του εγκεφάλου ενός ενήλικου. Η ποσότητα των κυττάρων στον εγκέφαλο του νεογέννητου είναι ίδια με εκείνη του ενήλικου. Με τη γέννηση ξεκινά να συντελείται μία εντατική ανάπτυξη των κυττάρων και του φλοιού, ιδιαίτερα στο μετωπιαίο τμήμα του. Με τις προσλαμβάνουσες το βάρος του εγκεφάλου μεγαλώνει κατά 30 γραμμάρια ανά μήνα. Πάρα πολύ γρήγορα αναπτύσσονται τα τμήματα του φλοιού που έχουν σχέση με τη λήψη εξωτερικών ερεθισμάτων. Για παράδειγμα, μέσα σε δύο εβδομάδες η επιφάνεια που κατέχουν τα οπτικά πεδία στον φλοιό των μεγάλων ημισφαιρίων μεγαλώνει δύο φορές.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; ότι η ανάπτυξη και η ωρίμανση του εγκεφάλου μας φαίνεται, συχνά, σαν κάτι αυτονόητο, όμως τα αισθητήρια όργανα, αν και έχουν τη δυνατότητα να αναπτυχθούν, θέλουν τα κατάλληλα ερεθίσματα από τον εξωτερικό κόσμο.

Βασικό κλειδί αποτελεί η επιθυμία των ενήλικων να συναναστρέφονται με το μωρό από τις πρώτες κιόλας ώρες. Η καθιέρωση του δεσμού του παιδιού με τον ενήλικα (συνήθως αυτός ο ενήλικας είναι η μητέρα και στη συνέχεια ο πατέρας, ωστόσο υπάρχουν και εξαιρέσεις όπου μπορεί να είναι κάποιος φροντιστής), συμβαίνει από την πρώτη κιόλας στιγμή και ολοκληρώνεται μέσα στα πρώτα χρόνια. Όλος αυτός ο δεσμός έχει άμεση σχέση με την ψυχική ισορροπία που θα έχει το παιδί κατά την ενήλικη ζωή του. Τρομερό;

Όπως τονίζει η ψυχοπαιδαγωγός, είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι η φροντίδα και η αγάπη που νιώθει το βρέφος από το πρώτο κιόλας δευτερόλεπτο, αυτά από μόνα τους είναι και διαπαιδαγώγησή του. Δεν αναφερόμαστε φυσικά για τη στοιχειώδη περιποίηση και κάλυψη των αναγκών του. Το μωρό πρέπει να αισθάνεται την ολόψυχη βοήθεια.

Πώς μπορείς να χτίσεις μία ουσιαστική σύνδεση με το μωρό σου

Το τραγούδι, οι ιστορίες, ο όμορφος τρόπος ομιλίας, το χάδι, η αγκαλιά, βοηθούν προκειμένου να έχει το βρέφος ένα αίσθημα βεβαιότητας και προστασίας. Είναι πολύ βασικό να μην το αφήνουν οι γονείς να κλαίει απαρηγόρητο, καθώς με αυτόν τον τρόπο χάνει την εμπιστοσύνη του και αισθάνεται αβοήθητο. Η ουσιαστική επαφή μαζί του το βοηθά να καταλάβει πως ό,τι ανεξήγητο κι αν του συμβαίνει ο γονιός είναι εκεί για εκείνο.

Ερεθίσματα όπως, μία βόλτα στη φύση, μία καλή μουσική, χρωματιστά μπαλόνια, διαφορετικές υφές από υφάσματα, σφουγγαράκια στο νερό την ώρα του μπάνιου, μαλακά βιβλία, παιδικά μουσικά όργανα, είναι απαραίτητα προκειμένου να υπάρχει ένα περιβάλλον πλούσιο σε ερεθίσματα για την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού.

Πριν την επικοινωνία του παιδιού σου με εσένα την ίδια, προηγείται η επικοινωνία η δική σου με το μωρό. Μην περιμένεις να καταλάβει κάποια στιγμή και να μιλήσει για να συνεννοηθείτε. Κατάλαβέ το εσύ πρώτα και μίλησέ του πρώτα εσύ για να μπορέσει να εκφραστεί κι εκείνο με τη σειρά του. Όλες οι προϋποθέσεις για θετική συναισθηματική συμπεριφορά και ανάπτυξη έρχονται μέσα από τη δική σου φροντίδα, τον χρόνο σου και την ενασχόλησή σου με το μωρό.

Έρευνες έχουν δείξει ότι, όταν οι γονείς επικοινωνούν αρκετά με το παιδί τους, αυτό θα διαμορφώσει αρκετές εντυπώσεις. Όταν δεν το αφήνουμε στο ίδιο μέρος ξανά και ξανά, όταν δεν το παρατάμε να κλαίει, όταν αλλάζουμε τακτικά τα ερεθίσματα, τότε αλλάζει και ο τρόπος που βλέπει τον κόσμο.

Ευχαριστούμε την Ευτυχία Βαρσαμή* για τις συμβουλές.

*Η Ευτυχία Βαρσαμή είναι Ψυχοπαιδαγωγός, απόφοιτος ΦΠΨ του ΕΚΠΑ με ειδίκευση στην ψυχολογία και ψυχοπαθολογία βρεφών και νηπίων, κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στις Θεατρικές Σπουδές του ΑΠΚυ, με ειδίκευση στη Θεατρική Αγωγή. Απόφοιτος του Επιμορφωτικού εργαστηρίου ΑΝΙΜΑ για τη δημιουργική και καλλιτεχνική εκπαίδευση. Από το 2009 έχει εργαστεί στην προσχολική αγωγή, έχει δουλέψει στην παράλληλη στήριξη, ενώ, ταυτόχρονα, ασχολούνταν με την εμψύχωση θεατρικού παιχνιδιού, τα ψηφιακά μέσα στην εκπαίδευση και την εκπαίδευση μέσω τέχνης. Τον τελευταίο χρόνο ασχολείται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων, τα οποία θα εκδοθούν σύντομα και με τη συμβουλευτική.