Εξωσωματική γονιμοποίηση: ο γιατρός απαντά σε όσα σε προβληματίζουν

Οι απορίες γύρω από την εξωσωματική γονιμοποίηση είναι πολλές. Παρακάτω μάς λύνει τις βασικότερες ο Γιώργος Λαϊνάς, Γυναικολόγος Αναπαραγωγής και Επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Αναπαραγωγής (ESHRE).

Τι είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση

Η εξωσωματική γονιμοποίηση, όπως το λέει η λέξη, είναι η γονιμοποίηση έξω από το σώμα. Αντί η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο να γίνει στο φυσικό περιβάλλον, δηλαδή στη σάλπιγγα της γυναίκας, γίνεται στο εργαστήριο.

Είναι μια μικρή «παράκαμψη» μιας συγκεκριμένης λειτουργίας του οργανισμού που για διαφόρους λόγους δεν μπορεί να γίνει στο σώμα. Η γονιμοποίηση των ωαρίων γίνεται στο εμβρυολογικό εργαστήριο από τους κλινικούς εμβρυολόγους και τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα από τον εξειδικευμένο γυναικολόγο. Αν προκύψει εγκυμοσύνη, η πορεία της είναι η ίδια με αυτήν από φυσική σύλληψη και τα παιδιά που γεννιούνται είναι εξίσου υγιή και φυσιολογικά. Η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί μια ακίνδυνη και αποτελεσματική λύση, που δίνει τη χαρά σε χιλιάδες υπογόνιμα ζευγάρια να αποκτήσουν το δικό τους παιδί.

Μετά από πόσο καιρό αποτυχημένων προσπαθειών, καλό είναι το ζευγάρι να σκεφτεί τη λύση της εξωσωματικής;

To βασικό ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί είναι αν υπήρξε επαρκής χρόνος και συχνότητα σεξουαλικών επαφών. Αν δηλαδή, έχει εκτεθεί ένα ζευγάρι, σε ικανή πιθανότητα σύλληψης. Αν η απάντηση είναι ναι και δεν έχει επιτευχθεί σύλληψη σε διάστημα ενός έτους, είναι απαραίτητη η διερεύνηση των αιτιων υπογονιμότητας με σκοπό την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.

Αυτό το διάστημα είναι δυνατό να είναι μικρότερο, είτε και μεγαλύτερο, ανάλογα με την ηλικία αλλά και την ψυχολογία του ζευγαριού. Γνωρίζουμε από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, ότι 93 στα 100 ζευγάρια θα πετύχουν σύλληψη μέσα στο πρώτο έτος ελεύθερων επαφών.

Τι εξετάσεις προηγούνται;

Συστήνεται ένας λεπτομερής ορμονικός έλεγχος, σε συνδυασμό με κολπικό υπερηχογράφημα στις πρώτες μέρες του κύκλου και ένα σπερμοδιάγραμμα για τον άνδρα. Τέλος, η υστεροσαλπιγγογραφία μπορεί να διαγνώσει βλάβες των σαλπίγγων που μπορεί να αφορούν την παραλαβή του ωαρίου, τη γονιμοποίησή του, ή τη μεταφορά του.

Πώς γίνεται η εξωσωματική γονιμοποίηση;

Μετά το πέρας των προκαταρκτικών εξετάσεων, η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης ξεκινάει την 2η με 3η ημέρα του κύκλου της γυναίκας.

Η λεγόμενη διέγερση των ωοθηκών, είναι μια φαρμακευτική αγωγή διάρκειας 8 έως 12 ημερών, με σκοπό την ανάπτυξη των υπαρχόντων ωοθυλακίων του συγκεκριμένου κύκλου. Η θεραπεία εξατομικεύεται στις ιδιαιτερότητες του κύκλου της κάθε γυναίκας, την ηλικία, αλλά και άλλους παράγοντες. Σήμερα οι δόσεις των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται είναι εξαιρετικά χαμηλές.

Η παρακολούθηση πραγματοποιείται κάθε δύο με τρεις ήμερες (με υπερηχογράφημα και αιματολογικές εξετάσεις) με στόχο την καλύτερη έκβαση της προσπάθειας.

Η λήψη των ωαρίων από τις ωοθήκες γίνεται διακολπικά με παρακέντηση και συνεχή υπερηχογραφική καθοδήγηση. Η ωοληψία είναι σύντομη σε διάρκεια (10-30 λεπτά) και πρακτικά ανώδυνη γιατί πραγματοποιείται υπό μέθη.

Ακολουθεί η  γονιμοποίηση των ωαρίων από τα σπερματοζωάρια. Όταν το σπέρμα έχει φυσιολογικές παραμέτρους επιλέγεται ως μέθοδος γονιμοποίησης η κλασική εξωσωματική.

Στην κλασική μέθοδο δεν πραγματοποιείται καμία παρέμβαση. Για πολλά ζευγάρια με πτωχή ποιότητα σπέρματος, όπου το σπερματοζωάριο αδυνατεί να γονιμοποιήσει το ωάριο μόνο του επιλέγεται ως μέθοδος αντιμετώπισης η μικρογονιμοποίηση (ICSI- Intracytoplasmic Sperm Injection) η οποία επιτρέπει την επιτυχή γονιμοποίηση των ωαρίων ακόμη και σε δύσκολες περιπτώσεις σοβαρής ολιγοασθενοτερατοσπερμίας. Την επόμενη ημέρα ο εμβρυολόγος ελέγχει και καταγράφει το ποσοστό των φυσιολογικά γονιμοποιημένων ωαρίων.

Μετά την γονιμοποίηση τα έμβρυα καλλιεργούνται στο εργαστήριο για 2-6 ημέρες, έως το στάδιο της βλαστοκύστης. Η σωστή διαίρεση των κυττάρων τους αποτελεί βασικό κριτήριο για την ποιότητά τους.

2-6 ημέρες μετά την ωοληψία πραγματοποιείται η μεταφορά των εμβρύων στη μήτρα. Είναι μια διαδικασία ανώδυνη που δεν απαιτεί μέθη. Με τη βοήθεια ενός λεπτού καθετήρα τα έμβρυα μεταφέρονται στην ενδομητρική κοιλότητα.

Το τεστ εγκυμοσύνης γίνεται 14 ημέρες μετά την ωοληψία.

Ποια τα ποσοστά επιτυχίας;

Τα ποσοστά επιτυχίας εξαρτώνται από τον αριθμό των ωαρίων και την ηλικία της γυναίκας. Είμαστε στην ευχάριστη θέση να μπορούμε να μιλάμε για ποσοστά γέννησης που μπορούν να φτάσουν στο 70-75% σε καλής πρόγνωσης ζευγάρια.

Τι ρόλο παίζει η ηλικία του ζευγαριού, και ειδικά της γυναίκας, στην επιτυχή έκβαση;

Η ηλικία του ζευγαριού και λίγο περισσότερο εκείνη της γυναίκας, μπορεί να επηρεάσει την πιθανότητα σύλληψης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να αγχωθεί. Φαίνεται να υπάρχει μια μικρή και σταδιακή πτώση της γονιμότητας όσο η ηλικία της γυναίκας πλησιάζει τα 40. Τα πράγματα γίνονται σαφώς πιο δύσκολα όσο μεγαλώνει η ηλικία, πέραν των 40 ετών.

Υπάρχει εξωσωματική χωρίς φάρμακα;

Υπάρχει και ονομάζεται εξωσωματική σε φυσικό κύκλο ή σε τροποποιημένο φυσικό κύκλο. Στα πλεονεκτήματα της είναι η μικρή έως καθόλου λήψη φαρμάκων.

Το μειονέκτημα του φυσικού κύκλου είναι η υψηλή πιθανότητα να μην καταλήξει η προσπάθεια σε εμβρυομεταφορά, που φτάνει το 50-60% διεθνώς.

Τέλος τα ζευγάρια θα πρέπει να γνωρίζουν ότι μπορεί να απαιτηθούν έως και 4 φυσικοί κύκλοι για να πετύχουν παρόμοια ποσοστά επιτυχίας με μια διέγερση με χαμηλές δόσεις φαρμάκων.

Υπάρχουν ενδεχόμενοι κίνδυνοι για την υγεία της μητέρας αλλά και του παιδιού-ων που προκύπτουν από εξωσωματική;

Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι ακίνδυνη και αποτελεσματική μέθοδος για να αποκτήσουν τα υπογόνιμα ζευγάρια το δικό τους παιδί.

Οι ανησυχίες των ζευγαριών είναι απόλυτα σεβαστές, αλλά πρακτικά αβάσιμες. Δεν υπάρχει καμία αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης κανενός είδους καρκίνου και πιο συγκεκριμένα ωοθήκης, μήτρας ή μαστού. Έχουν πραγματοποιηθεί τεράστιες μελέτες σε εκατομμύρια γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση από το 1979, όποτε και ξεκίνησε η εξωσωματική γονιμοποίηση, σε διεθνείς επιδημιολογικές μελέτες και τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά καθησυχαστικά, τόσο για τα ζευγάρια, όσο και για την υγεία των παιδιών που προκύπτουν με τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Απόδειξη είναι ότι έχουν γεννηθεί μέχρι σήμερα περισσότερα από 5.000.000 παιδιά από εξωσωματική γονιμοποίηση παγκοσμίως, ορισμένα μάλιστα από αυτά έχουν ήδη τεκνοποιήσει φυσιολογικά.

Σε εκατοντάδες παιδιά που έχουν μελετηθεί προσεκτικά, δεν έχει παρατηρηθεί καμιά αλλοίωση ή βλάβη που να οφείλεται στη μεθολογία. Το ποσοστό των αποβολών και των παλίνδρομων κυήσεων είναι παρόμοιο με το αντίστοιχο ποσοστό από φυσική σύλληψη. Οι λιγοστές παρενέργειες της εξωσωματικής γονιμοποίησης κατά κανόνα αφορούν τη μητέρα και όχι το έμβρυο.

 

*Ευχαριστούμε τον κ. Γιώργο Λαϊνά, Γυναικολόγο Αναπαραγωγής και Επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Αναπαραγωγής (ESHRE)