Food Jag: Θέλει κι εσένα το παιδί σου να τρώει διαρκώς τα ίδια φαγητά; Να τι μπορείς να κάνεις

Αν κι εσένα το παιδί σου έχει κολλήσει με τα μακαρόνια (όπου μακαρόνια βάλε τη δική του αγαπημένη τροφή) και τα ζητάει διαρκώς και παράλληλα δεν ανοίγει το στόμα του σε άλλες τροφές, τότε το Food Jag σε αφορά. Αν, λοιπόν, έχεις δοκιμάσει τα πάντα και τίποτα δεν πιάνει, ακολούθησε τα tips της ειδικού, Θεοδώρας-Χριστίνας Πιτσικάλη.

Τι είναι το Food Jag (προσκόλληση σε φαγητά)

Πολλοί γονείς αλλά και θεραπευτές, όπως μας είπε η λογοθεραπεύτρια, δεν είναι αρκετά εξοικειωμένοι με τον όρο ”Food Jag”. H ακριβής μετάφραση στα ελληνικά δεν είναι ούτε σε εκείνη γνωστή, αλλά αυτό που ταιριάζει καλύτερα είναι το «Προσκόλληση σε Φαγητά».

Το Food Jag συμβαίνει όταν ένα παιδί θέλει να τρώει τα ίδιo τρόφιμo, παρασκευασμένο με τον ίδιο τρόπο, κάθε μέρα και μερικές φορές ακόμη και σε κάθε γεύμα. Όταν ένα παιδί προσκολλάται σε ένα συγκεκριμένο φαγητό, είναι πιθανό να κουραστεί τελικά (burn out) από αυτό και τελικά να το αποκλείσει εντελώς από τη διατροφή του.

Η κα Πιτσικάλη τονίζει πως ακούει συχνά τους γονείς να λένε: «έτρωγε μακαρόνια αλλά τώρα τα απέκλεισε και αυτά». Ο λόγος είναι συνήθως μόνο ένας. Το παιδί έπαθε burn out και απέκλεισε το συγκεκριμένο φαγητό. Το να αποκλείσει ένα και μόνο τρόφιμο από το διατροφικό του ρεπερτόριο ίσως να μην είναι και τόσο μεγάλο ζήτημα. Ωστόσο αν το παιδί συνεχίσει τo jagging μακροπρόθεσμα θα περιορίσει σημαντικά ένα μεγάλο αριθμό τροφίμων από το διατροφικό του ρεπερτόριο και αυτό σίγουρα δεν το θέλουμε (ειδικά σε παιδιά που έχουν έτσι και αλλιώς περιορισμένο ρεπερτόριο).

Γιατί συμβαίνει το Food Jag;

«Αν μπορούσα να τρώω κάθε μέρα κοτομπουκιές και τηγανητές πατάτες θα το έκανα», είναι η ατάκα που ακούει πολύ συχνά η ειδικός. Το food jag όμως, δεν είναι απλά μια γευστική προτίμηση, δεν είναι μια αρέσκεια. Είναι μια προσκόλληση που είναι σημαντικότατο να την αποφύγουμε. Τον λόγο τον είπαμε ήδη. Το συνεχές food jagging οδηγεί σε σταδιακό περιορισμό τροφών. Και ο σταδιακός περιορισμός τροφών οδηγεί σε αφαγίες.

Μιλώντας με την κα Πιτσικάλη, κατάλαβα πως το Food Jag δεν είναι κάτι απλό. Όπως επεσήμανε και η ίδια, για να καταφέρουμε να το κατανοήσουμε καλύτερα θα χρειαστεί να διαβάσουμε τα στάδια γνωστικής ανάπτυξης του Jean William Fritz Piaget (Ελβετός φιλόσοφος, φυσικός επιστήμονας και ψυχολόγος). Η σημαντικότερη συμβολή του θεωρείται η κατασκευή των γνωστικών σταδίων της γνωστικής ανάπτυξης. Τα στάδια λοιπόν είναι τα εξής:

• Αισθητικοκινητικό Στάδιο (0-2/3 ετών)
  Η κατανόηση και η εξερεύνηση του περιβάλλοντος γίνεται σωματικά μέσα από τον συντονισμό των αισθητηριακών και κινητικών δεξιοτήτων/ικανοτήτων του βρέφους. Σε αυτό το στάδιο το βρέφος είναι σε θέση να καταλάβει ότι τα πράγματα συνεχίζουν να υπάρχουν, ακόμη και αν το αντικείμενο χαθεί από το οπτικό του πεδίο.
• Στάδιο Προ-Λογικής Νόησης/ Προ-Εννοιολογικής σκέψης (2/3-5/7 έτη)

Η ανάπτυξη της γλώσσας έχει καταλυτικό ρόλο σε αυτό το στάδιο, καθώς σηματοδοτεί την έναρξη της ικανότητας του συμβολισμού. Το παιδί αντιλαμβάνεται το περιβάλλον και τους άλλους μόνο μέσα από τη δική του προοπτική. Άρα η σκέψη και η επικοινωνία του χαρακτηρίζεται ως εγωκεντρική.

• Στάδιο Συγκεκριμένων Λογικών Εννοιών  (5/7-9/11 ετών)

Η κατάκτηση της λογικής σκέψης συμβαίνει σε αυτή την περίοδο. Το παιδί καταργεί την εγωκεντρική σκέψη και λαμβάνει πια υπόψιν του διαφορετικές παραμέτρους αλλά και τους άλλους.

• Στάδιο Λογικής Σκέψης (9/11 ετών & άνω)

Συντελείται η ανάπτυξη της λογικής και της αφηρημένης σκέψης. Το άτομο αρχίζει να σκέφτεται λογικά και συστηματικά σχετικά με θέματα του μέλλοντος, με ιδεολογίες και με την ηθική.

Κατά τη διάρκεια των 3 μεγάλων γνωστικών αλλαγών (ηλικίας 2-3 ετών, 5-7ετών και 9-11 ετών) κλινικά παρατηρείται μια «παλινδρόμηση» στην αισθητηριακή λειτουργία των παιδιών. Τα παιδιά, λοιπόν, έχουν αυξημένη τάση για «Food Jag» κατά τη διάρκεια αυτών των μεταβατικών χρόνων. Η προσκόλληση σε συγκεκριμένα φαγητά δείχνει να έχει κλινική αιτία (αισθητηριακή παλινδρόμηση), γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό καθότι συμπεραίνουμε ότι δεν είναι μια απλή συμπεριφορά, ούτε μια απλή προτίμηση.

Ποια παιδιά είναι πιο πιθανό να γίνουν food jaggers;

Η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι πως κάθε παιδί μπορεί να γίνει food jagger. Ωστόσο τα παιδιά με δυσκολίες σίτισης διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Επιπλέον, τα παιδιά με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού είναι επίσης πιο πιθανό να προσκολλώνται με συγκεκριμένες τροφές, εάν τους επιτραπεί, σύμφωνα με την ειδικό.

Πώς θα αποφύγουμε τα food jags, ώστε να βοηθήσουμε το παιδί να μην πάθει burn out;

Υπάρχει ένας και μόνο απλός κανόνας. Προσφέρουμε οποιοδήποτε συγκεκριμένο φαγητό μόνο κάθε δεύτερη μέρα, για να αποτρέψουμε το food jag (Toomey & Associates, 2021). Σύμφωνα με την προσέγγιση SOS (Sequential – Oral – Sensory) (K. Toomey), τα παιδιά πρέπει να έχουν ένα διατροφικό ρεπερτόριο τουλάχιστον 30 διαφορετικών τροφίμων που θα δέχονται στην πλειονότητα των γευμάτων και των σνακ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μπορούμε να έχουμε 5 γεύματα (3 κανονικά γεύματα και 2 σνακ) την ημέρα με 3 διαφορετικά τρόφιμα (πρωτεΐνη, άμυλο, φρούτο/ λαχανικό) σε κάθε γεύμα για δυο ημέρες. Αυτή η ποσότητα αποδεκτής από το παιδί τροφής (30 τρόφιμα) είναι σημαντική για τη διατροφή και τη γενική ανάπτυξη ενός παιδιού (Toomey & Associates, 2021).

Άφησα επίτηδες τα references που μας έδωσε η ειδικός γιατί πραγματικά όλο και κάποιος θα βρεθεί να πει την ατάκα «ο καθένας λέει τα δικά του». Οι λύσεις που δίνονται βασίζονται σε έρευνες και αν κάποιος ενδιαφέρεται να διαβάσει περισσότερα, μπορεί έτσι να τις ψάξει και να τις διαβάσει αναλυτικά.

Τι άλλο μπορεί να βοηθήσει στο food jag;

Η λογοθεραπεύτρια προτείνει να προσφέρουμε ποικιλία τροφίμων σε όλα τα γεύματα. Όσο περισσότερα τρόφιμα προσφέρουμε σε ένα παιδί, τόσο οι ευκαιρίες για ένα ευρύ διατροφικό ρεπερτόριο μεγαλώνουν. Η συμμετοχή του παιδιού στα ψώνια (παντοπωλείο, μανάβικο, σούπερ μάρκετ) είναι ένας καλός τρόπος για να το εκθέσουμε σε νέα τρόφιμα, χωρίς να το πιέσουμε να τα φάει. Επίσης, η προσφορά λογικής ποσότητας φαγητού θα μειώσει τον κίνδυνο ενός παιδιού να κατακλυστεί από ένα τρόφιμο.

Τι γίνεται με τους ήδη food jaggers;

Εάν ένα παιδί είναι ήδη food jagger, ενεργούμε άμεσα ώστε να μειώσουμε και προοδευτικά να εξαλείψουμε το φαινόμενο. Μπορείς να εφαρμόσεις κάποιες απλές στρατηγικές, για να το βοηθήσεις να γίνει πιο ευέλικτο.

Επίλεξε το λιγότερο θρεπτικό τρόφιμο που το παιδί κάνει jagging (π.χ. αν το κάνει σε πατατάκια και μακαρόνια επίλεξε τα πατατάκια για εξάσκηση). Αφού επιλέξεις το λιγότερο θρεπτικό τρόφιμο, αρχίζεις σταδιακά να το αλλάζεις εμφανισιακά, όταν το προσφέρεις προς κατανάλωση στο παιδί. Οι αλλαγές πρέπει να είναι αισθητές, ώστε το παιδί να γνωρίζει την αλλαγή, αλλά τόσο μικρές που να εξακολουθεί να δέχεται την τροφή. Η αλλαγή του σχήματος είναι συνήθως η ευκολότερη αλλαγή σε ένα φαγητό που μπορεί να επεξεργαστεί ένα παιδί. Όταν το παιδί είναι σε θέση να ανέχεται κάθε αλλαγή σε πολλαπλές παρουσιάσεις, αλλάζεις και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του (χρώμα κτλ) και έτσι προοδευτικά το παιδί τροποποιεί το φαγητό στο οποίο έχει προσκολληθεί.

Η επιμονή του παιδιού συχνά οδηγεί τους γονείς ή τους φροντιστές του στο να ενδίδουν στις διατροφικές του απαιτήσεις. Κατανοούμε όμως ότι αυτό μακροπρόθεσμα θα φέρει ένα ανεπιθύμητο αποτέλεσμα όπως είναι το  διατροφικό burn out. Μπορούμε να πούμε στο παιδί πως αυτό το φαγητό δυστυχώς τελείωσε, αλλά θα το φάμε πάλι την τάδε ημέρα. Με υπομονή και με οδηγό τις παραπάνω στρατηγικές θα αποφύγουμε το food jag.

 

*Ευχαριστούμε πολύ τη Λογοθεραπεύτρια, MSc, Πιτσικάλη Θεοδώρα- Χριστίνα