Ναρκωτικά και έφηβοι: Τι κρύβεται πίσω από τη χρήση τους και οι τρόποι αντιμετώπισης
- 7 ΣΕΠ 2021
Τα ναρκωτικά στην πληθώρα των περιπτώσεων φαίνεται να αποτελούν ένα όπλο στα χέρια του χρήστη, το οποίο ο ίδιος άλλοτε επιδιώκει να στρέψει ενάντια στον εαυτό του, και άλλοτε σε κάποιο άλλο πρόσωπο του οποίου επικαλείται την προσοχή, ενδιαφέρον και ευαισθησία. Ωστόσο, όποια και αν είναι η αρχική επιδίωξη, το αποτέλεσμα έρχεται να πλήξει τόσο το ίδιο το άτομο, όσο και τους ανθρώπους που το περιβάλλουν.
Είναι κατανοητό πως η χρήση ναρκωτικών επιστεγάζει συναισθηματικά ελλείμματα, τα οποία ο χρήστης αποσκοπεί να καλύψει αρνούμενος την πραγματικότητα και βυθιζόμενος στον ψευδαισθητικό κόσμο των ουσιών. Τέτοια ελλείμματα ενδέχεται να προκύπτουν ως αποτέλεσμα της φυσικής ή συναισθηματικής απουσίας ενός ή και των δύο γονέων, καθώς και της ενδοοικογενειακής βίας, η οποία συχνά διαρρηγνύει τους αμυντικούς μηχανισμούς που θα μπορούσαν να προασπίσουν την ψυχική ισορροπία του ατόμου, με αποτέλεσμα το ίδιο να χρειάζεται κάτι «έξω από τον εαυτό» να το γλιτώσει από την κατάρρευση, όπως είναι τα ναρκωτικά.
Άλλες πάλι φορές η χρήση μαρτυρά μία ανάγκη για αυτοτιμωρία για πιθανά σφάλματα του παρελθόντος πάνω σε μία προσπάθεια του ατόμου να έρθει αντιμέτωπο με τη Νέμεση που κρύβει μέσα του και να εξιλεωθεί. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις, που η προσφυγή στις ψυχότροπες ουσίες αποτελεί μία κραυγή βοήθειας προς κάποιο άτομο ή άτομα, των οποίων τη στήριξη και ενδιαφέρον έχει ανάγκη ο χρήστης.
Ακόμη, παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογένειες όπου υπάρχει τουλάχιστον ένας χρήστης είναι πολύ πιθανό να ακολουθήσουν το ίδιο παράδειγμα δια της μεθόδου της μίμησης. Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνες, οι έφηβοι που καπνίζουν φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς στη χρήση ή/και εξάρτηση από αλκοόλ ή ναρκωτικά από εκείνους που δεν καπνίζουν. Λαμβάνοντας υπόψη τις δύο τελευταίες θέσεις, προκύπτει ότι οι γονείς θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σχετικά με την εκδήλωση συμπεριφορών εθισμού, ακόμη και στην περίπτωση του «αθώου» -όπως πολλοί, αυθαίρετα, το έχουν χρίσει- καπνίσματος.
Πιθανές ενδείξεις ότι ο έφηβος παίρνει ναρκωτικά
Η χρήση ουσιών αποτελεί μία κραυγαλέα δήλωση του ατόμου. Ως τέτοια, δεν μπορεί παρά να φέρει στοιχεία που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, πριν το πρόβλημα πάρει μη αναστρέψιμες διαστάσεις. Κάποιες από τις ενδείξεις που θα έπρεπε να επιστήσουν την προσοχή στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας είναι οι εξής:
- Απόσυρση του ενδιαφέροντος για δραστηριότητες και ενασχολήσεις που προηγουμένως αποτελούσαν μέρος της καθημερινότητας: π.χ. πτώση των σχολικών ή επαγγελματικών επιδόσεων και παραίτηση από δραστηριότητες που παλαιότερα προσέφεραν ευχαρίστηση.
- Συχνές μεταπτώσεις στη διάθεση και τη συμπεριφορά: ευερεθιστότητα, νεύρα, θυμός, επιθετικότητα, εξάρσεις ευθυμίας τις οποίες διαδέχεται εκνευρισμός, δυσκολίες συντονισμού της προσοχής, υπερκινητικότητα, κ.ά.
- Οργανικά συμπτώματα: ατονία, κατάπτωση, απώλεια ή απόκτηση βάρους, ωχρότητα, ερυθρότητα των ματιών, τρέμουλο, κρύος ιδρώτας, ακανόνιστοι καρδιακοί παλμοί, καταρροή, τάση προς εμετό.
- Κλείσιμο στο δωμάτιό του και μυστικοπάθεια: Συνήθως, τα άτομα που κάνουν χρήση ναρκωτικών αποκρύπτουν το γεγονός. Έτσι, η απομόνωση στο δωμάτιο και παρεμφερείς συμπεριφορές, ενδέχεται να αποτελούν ανησυχητικές ενδείξεις.
Σε όλες από τις παραπάνω περιπτώσεις, θα πρέπει πάντα να λαμβάνουμε υπόψη τον παράγοντα της ηλικιακής περιόδου την οποία διανύουν. Εάν π.χ. βρίσκονται στην εφηβεία, η οποία, αποτελεί ούτως ή άλλως μία φάση άρνησης, επαναστατικότητας, επιδίωξης της αυτονομίας και αντίδρασης στις πατρικές απαγορεύσεις και αρχές, τα ανωτέρω σημάδια είναι πολύ πιθανό να αποτελούν απόρροια της αναπτυξιακής αυτής φάσης, παρά ενοχοποιητικά στοιχεία για τυχόν χρήση ουσιών. Άλλωστε, κάθε άτομο είναι διαφορετικό και μοναδικό και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο.
Η κατανόηση των γονιών
Είναι δύσκολο, σχεδόν ανυπόφορο, για έναν γονέα να αποδεχτεί το γεγονός ότι το παιδί του κάνει χρήση ναρκωτικών, καθώς μία τέτοια παραδοχή ενέχει τεράστια φορτία άγχους, ενοχής, ευθύνης. Για τον λόγο αυτό, σε μία τέτοια περίπτωση, η πιο εποικοδομητική αντιμετώπιση έγκειται στην ενδυνάμωση του οικογενειακού πλαισίου σε τέτοιο βαθμό ώστε να κατανοήσει τους φόβους και τις αδυναμίες του παιδιού, να του εμπνεύσει εμπιστοσύνη, να το στηρίξει, παρά να το τιμωρήσει για τις λάθος επιλογές του, να επαναφέρει τις χαμένες ισορροπίες που θα το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση
Η θεραπεία που απευθύνεται σε άτομα που βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο χρήσης και δεν έχει επέλθει ακόμη εθισμός έγκειται στην ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, η οποία μπορεί είτε να είναι ατομική είτε να απευθύνεται σε ομάδες, όπως ομάδες στήριξης ή οικογενειακή θεραπεία. Στόχος είναι η αλλαγή στη συμπεριφορά μέσα από τον εντοπισμό του προβλήματος που οδήγησε στη χρήση.
Ωστόσο, σε περιπτώσεις εθισμού συχνά απαιτείται και χρήση φαρμάκων (π.χ. μεθαδόνης), τα οποία δρουν ως υποκατάστατα των ναρκωτικών, αλλά επιφέρουν πιο ήπια συμπτώματα στέρησης. Στην πορεία της απεξάρτησης, η χρήση των υποκατάστατων μειώνεται σταδιακά μέχρι την πλήρη αποκοπή. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο κίνδυνος υποτροπής ακόμη και έπειτα από ένα διάστημα πλήρους αποχής από τα ναρκωτικά, είναι ιδιαίτερα μεγάλος. Για αυτό τον λόγο, κρίνεται απαραίτητη η συνέχιση της ψυχοθεραπευτικής στήριξης ακόμη και έπειτα από την απεξάρτηση, παράλληλα με στήριξη της οικογένειας.
Η ανάπτυξη μιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι ο βασικότερος ίσως παράγοντας που μπορεί να αποτρέψει το άτομο από τη χρήση ναρκωτικών. Ζώντας σε ένα περιβάλλον, εντός του οποίου αντιμετωπίζεται ως ισότιμο και όχι ως δευτερεύον μέλος και έχει την ευκαιρία να δώσει και να λάβει συναισθήματα, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα μπορέσει να βρει την ηρεμία να επιλύσει τις ενδόμυχες συγκρούσεις του, χωρίς να χρειαστεί να ανατρέξει σε εξωγενείς παράγοντες που θα απαλύνουν προσωρινά το οποιοδήποτε δυσφορικό συναίσθημα, όπως οι τοξικές ουσίες.
Η ενημέρωση κρίνεται απαραίτητο στοιχείο της πρόληψης, ήδη από την ηλικία των 10 περίπου ετών. Είναι πολύ σημαντικό για ένα παιδί να γνωρίζει τις συνιστώσες ενός επικίνδυνου φαινομένου, όπως η χρήση ναρκωτικών, έτσι ώστε να είναι σε θέση να προφυλαχτεί χωρίς να έχει άγνοια κινδύνου. Ωστόσο, καλό θα ήταν να λαμβάνουμε υπόψη την ηλικία και την ψυχοσύνθεση του παιδιού, δεδομένου ότι κάθε άτομο διαχειρίζεται με διαφορετικό τρόπο τις προσλαμβάνουσες που δέχεται και χρειάζεται, αντίστοιχα, διαφορετική προσέγγιση.
