Παιδική κατάθλιψη: Πώς εκδηλώνεται και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί
- 30 ΑΠΡ 2021
Η χαρούμενη παιδική ηλικία ίσως είναι μύθος για κάποια παιδιά. Ποιες ενδοψυχικές διεργασίες συμβαίνουν σε ένα παιδί που αισθάνεται θλίψη και χάνει κάθε ενδιαφέρον για παιχνίδι; Τι οδηγεί ένα παιδί στην κατάθλιψη πιστεύοντας ότι οι δράκοι των παραμυθιών κυριαρχούν, ενώ η καλή νεράιδα δεν έρχεται να τους σώσει;
Η κατάθλιψη στα παιδιά φέρει χαρακτηριστικά παρόμοια με τους ενήλικες, ωστόσο η σημαντική διαφορά είναι ότι στα παιδιά μπορεί να εκφράζεται με ευερέθιστη διάθεση, ενώ στους ενήλικες με καταθλιπτική. Στην παιδική ηλικία, αγόρια και κορίτσια, έχουν τις ίδιες πιθανότητες να πάσχουν από παιδική κατάθλιψη.
Πολλές φορές οι γονείς γίνονται δογματικοί θεωρώντας ότι τα παιδιά δεν υποφέρουν από έλλειψη αγάπης, προσοχής και ενδιαφέροντος, καθώς η φυσική τους παρουσία υποκαθίσταται από ένα “virtual game” στην οθόνη του υπολογιστή. Μάλιστα αρκετοί γονείς πιστεύουν ότι η φροντίδα της γιαγιάς ή του παππού δύναται να καλύψει την συναισθηματική αποστέρηση που νιώθουν τα παιδιά λόγω της απουσίας τους.
Οι σύγχρονες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες αναγκάζουν παιδιά και εφήβους να αντιμετωπίζουν, ηλικιακά πρόωρα, πιέσεις και αγχογόνες καταστάσεις. Οι συγκινησιακές διεργασίες των παιδιών είναι τόσες που συχνά καθίσταται αδύνατη η συναισθηματική κατανόηση των γεγονότων.
Πώς εκδηλώνεται η παιδική κατάθλιψη
Η περιγραφή της παιδικής κατάθλιψης δεν περιορίζεται μόνο πίσω από το αίσθημα της κακής διάθεσης ή από το αίσθημα λύπης, καθώς πρόκειται για μια ψυχική ασθένεια που επηρεάζει όλο το σώμα και έχει αντίκτυπο στον τρόπο που το παιδί αισθάνεται, σκέφτεται και συμπεριφέρεται. Η κατάθλιψη των παιδιών συχνά δεν προκαλεί την προσοχή των γονέων ή του περιβάλλοντος, καθώς την αποδίδουν σε συναισθηματικές και ψυχολογικές αλλαγές που φέρει το παιδί μεγαλώνοντας.
Η παιδική κατάθλιψη εκδηλώνεται με μελαγχολία, αίσθημα απελπισίας και απότομες αλλαγές της διάθεσης. Απομάκρυνση από φίλους και από δραστηριότητες που πριν αντλούσε χαρά και ικανοποίηση, έντονο εκνευρισμό και ευερεθιστότητα. Αύξηση ή ελάττωση της όρεξης, δυσκολία συγκέντρωσης και μεταβολές στον ύπνο. Κεφαλαλγίες και πόνους στο στομάχι, έντονα συναισθήματα ενοχής και ανικανότητας, μείωση σχολικής απόδοσης και επαναλαμβανόμενες σκέψεις αυτοκτονικού ιδεασμού με φράσεις όπως «Μακάρι να πέθαινα».
Στην πραγματικότητα δεν εκδηλώνονται όλα τα συμπτώματα μαζί, ορισμένα μπορούν να παρουσιαστούν κάποια στιγμή ενώ, σε διαφορετική χρονική στιγμή, μπορεί να παρουσιαστούν κάποια άλλα.
Παιδιά που βίωσαν το συναισθήματα της κατάθλιψης, ως έφηβοι ενδέχεται να υποκύπτουν σε ψυχαναγκαστικές νευρώσεις, στην τοξικομανία, στη χρήση αλκοόλ, καθώς και σε ποικίλες διαστροφές αναζητώντας υποκατάστατα γονικών ειδώλων.
Παίζει ρόλο το οικογενειακό ιστορικό;
Η παιδική και εφηβική κατάθλιψη είναι πολυπαραγοντική. Αυξημένος κίνδυνος κατάθλιψης εμφανίζεται όταν υπάρχει κληρονομική βιολογική αιτία. Εντούτοις, δεν σημαίνει ότι κάθε παιδί με οικογενειακό ιστορικό θα εμφανίσει και κατάθλιψη. Απώλειες σημαντικών ατόμων, οικονομικά προβλήματα, διαζύγιο γονιών, καταστάσεις παραμέλησης και συναισθηματικής αποστέρησης, παιδική κακοποίηση αποτελούν παράγοντες σημαντικούς που συνεισφέρουν στην εμφάνιση της κατάθλιψης. Ψυχο-κοινωνικοί παράγοντες, όπως η πεσιμιστική σκέψη, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ανατροφή και οι προσδοκίες ανάλογα με το φύλο του παιδιού, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε γενεσιουργές αιτίες κατάθλιψης.
Πώς αντιμετωπίζεται η παιδική κατάθλιψη
Η έγκαιρη διάγνωση είναι το σημαντικότερο βήμα προς την αντιμετώπιση της παιδικής κατάθλιψης. Αν οι γονείς υποψιάζονται την ύπαρξή της, θα πρέπει να αναζητήσουν εξειδικευμένη βοήθεια. Η διάγνωση γίνεται μέσα από την συνεκτίμηση του παιδιού και της οικογένειάς του και με τη βοήθεια ψυχομετρικών εργαλείων. Η συνεργασία της οικογένειας και του σχολικού περιβάλλοντος είναι απαραίτητη και αναγκαία για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης στο παιδί.
Η ψυχολογική παρέμβαση στο παιδί
Η ψυχοθεραπεία θα το βοηθήσει να επεξεργαστεί τα καταθλιπτικά συναισθήματα και να εκδηλώσει το αίσθημα της εσωτερικής φυλάκισης μέσα από το παιχνίδι. Επίσης, σταδιακά θα επέλθει και αλλαγή τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς.
Τι πρέπει να θυμούνται οι γονείς
Η συμβουλευτική γονιών ή η θεραπεία ζεύγους βοηθάει σημαντικά διότι το παιδί εκφράζει μέσω της κατάθλιψης του το πρόβλημα που ίσως και να ενυπάρχει στην οικογένεια. Να σημειώσουμε ωστόσο, ότι η παιδική κατάθλιψη δεν συνδέεται με το μορφωτικό επίπεδο των γονέων αλλά μόνο με την ψυχική τους ωριμότητα. Φαρμακευτική αγωγή δίνεται σπάνια στα παιδιά σε πολύ σοβαρές μορφές κατάθλιψης που συνήθως συνυπάρχουν με οργανικά αίτια.
Όλοι οι γονείς είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι οι παιδικές εμπειρίες μένουν για πάντα κρυμμένες στο υποσυνείδητό μας. Έτσι, ακόμη και μία ψυχοθεραπεία στην ενήλικη ζωή ενός παιδιού που υπέφερε από κατάθλιψη, μπορεί να βοηθήσει στη συναισθηματική κατανόηση των παιδικών του βιωμάτων. Σίγουρα όμως δεν θα του δώσει πίσω τη χαμένη παιδική αθωότητα. Επομένως ας μην αγνοήσουμε τις συμπεριφορές των παιδιών μας.
*Ευχαριστούμε τη Φραντζέσκα Καραγιάννη, MSc Κλινική Ψυχολόγο – Ψυχοθεραπεύτρια