Ριψοκίνδυνο παιχνίδι: γιατί είναι σημαντικό να αφήνεις το παιδί σου να το δοκιμάζει, όσο κι αν σε φοβίζει
- 20 ΙΟΥΛ 2021
Η πρώτη φορά που ήρθα αντιμέτωπη με το ριψοκίνδυνο παιχνίδι (risky play), ήταν όταν είχα δει την ανιψιά μου σε ηλικία μόλις δύο ετών να κάνει γρήγορο πατίνι. Δεν βρισκόταν σε κάποια αυλή ή βεράντα, μην παρεξηγηθώ, αλλά στη Μαρίνα Αλίμου, ακριβώς δίπλα στη θάλασσα. Η αδερφή μου βρισκόταν κοντά της, την παρατηρούσε και προς μεγάλη μου έκπληξη δεν άκουσα ποτέ την ατάκα «Πιο αργά, θα πέσεις και θα χτυπήσεις». Εγώ από την άλλη είχα αγχωθεί, έτρεχα δαιρκώς κοντά της και της έλεγα να προσέχει μην πέσει μέσα στη θάλασσα. Η αλήθεια είναι πως δεν είχα διαβάσει ούτε μία παράγραφο για το risky play και τα οφέλη του. Μερικά χρόνια μετά, και ένα μωρό αργότερα, το παιχνίδι έχει μπει για τα καλά στη ζωή μου και θέματα όπως αυτό με αφορούν και με απασχολούν. Και για να διαβάζεις αυτές τις αράδες σε απασχολεί κι εσένα.
Ζητήσαμε, λοιπόν, από την ψυχοπαιδαγωγό, Ευτυχία Βαρσαμή να μας εξηγήσει γιατί το ριψοκίνδυνο παιχνίδι είναι σημαντικό για την ανάπτυξη του παιδιού και να μας βοηθήσει να το καταστήσουμε όσο πιο ασφαλές γίνεται. Γιατί ναι, πρέπει να υπάρχει στην καθημερινότητα του παιδιού.
Όπως τονίζει άλλωστε η ειδικός, είναι απολύτως φυσιολογικό τα παιδιά να δείχνουν ενδιαφέρον να γνωρίσουν τον πραγματικό κόσμο. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά τα βλέπουμε να προτιμούν τα αληθινά εργαλεία και κουζινικά, αντί των δικών τους παιχνιδιών, αφήνοντας εμάς τους γονείς να αναφωνούμε «Μα καλά, τόσα παιχνίδια έχουν και πάλι ασχολούνται με τα δικά μας”. Αν, λοιπόν, το παιδί σου πιάνει συνεχώς φαινομενικά ακατάλληλα για την ηλικία του αντικείμενα, μην βιαστείς να το πεις ατίθασο ή ανυπάκουο, επειδή θέλει διαρκώς να δοκιμάζει νέα πράγματα. Αντιθέτως, είναι εύστροφο και έξυπνο. Και δεν το λέω εγώ, αλλά η ψυχοπαιδαγωγός.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αφήνεις το παιδί σου να κάνει ποδήλατο και πατίνι με ταχύτητα, να χρησιμοποιεί παιδικά μαχαίρια για να αλείφει το βούτυρο, να χρησιμοποιεί μαζί σου peeler καρότου και πατάτας, να μαστορεύει με ηλεκτρικά κατσαβίδια, σφυράκια και βίδες. Είναι λογικό να θέλει να αναρριχηθεί σε πλαγιές και σε δέντρα, να πηδήξει από υψώματα, να περάσει γεφυράκια, να ισορροπήσει σε κορμούς, σε βραχάκια, σε κάθε οικογενειακή σας εξόρμηση. Η φυσική τάση των παιδιών για ανακάλυψη δεν πρέπει να περιορίζεται.
Αν ακούς όλα αυτά και σε πιάνει πανικός, συνέχισε να διαβάζεις.
Το ριψοκίνδυνο παιχνίδι και τα οφέλη του
Τα παιδιά κατά τη διάρκεια τέτοιων παιχνιδιών καλούνται να παρατηρούν, να επιλύουν προβλήματα που προκύπτουν, να παίρνουν άμεσα αποφάσεις, χωρίς να βιώνουν άγχος, αφού βρίσκονται σε κατάσταση ρίσκου. Για παράδειγμα, ένα παιδί που περνά ένα ρυάκι ισορροπώντας σε βραχάκια και μεγάλες πέτρες, την ώρα που θα γλιστρήσει ή που θα κουνηθεί μια πέτρα, καλείται γρήγορα να σκεφτεί τις κινήσεις του και να πράξει, ώστε να μην πέσει. Οργανώνει, δηλαδή, τα επόμενα βήματά του για να επιλύσει ένα πρόβλημα.
Ωστόσο, εξασκούνται και στη διαχείριση και αποδοχή της αποτυχίας, του θυμού και του φόβου, αλλά και στο τι πρέπει να αλλάξουν, ώστε να επιτύχουν την επόμενη φορά. Ταυτόχρονα, μαθαίνουν να διαχειρίζονται και αστάθμητους παράγοντες και όχι να μπορούν να δρουν μόνο μέσα σε κουτάκια. Εξασκούνται δηλαδή στην πραγματική ζωή.
Η αποφασιστικότητα και η εγρήγορση είναι απαιτούμενες σε μια κατάσταση ρίσκου προκειμένου να επιλυθεί ένα πρόβλημα, άρα το παιδί δεν βιώνει άγχος και έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να μην ταλαιπωρηθεί από αυτό στη σχολική και στην ενήλικη ζωή του. Το να τα καταφέρνει ένα παιδί σε δύσκολες καταστάσεις το βοηθά ώστε να χτίζει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του.
Πώς μπορεί να βοηθήσει o γονιός;
- Το Α και το Ω είναι ο σωστός εξοπλισμός. Αν για παράδειγμα βγείτε να παίξετε στη φύση, τότε σίγουρα γνωρίζεις εξαρχής πως θα υπάρχει έδαφος για αρκετό ριψοκίνδυνο παιχνίδι. Τι κάνεις; εξοπλίζεσαι με τα απαραίτητα. Σταθερά παπούτσια, κράνος, επιγονατίδες και γάντια για την προστασία του θώρακα και γενικότερα των οστών του παιδιού, είναι μερικά μόνο από τα must που πρέπει να μπουν στην τσάντα σου (και να φορεθούν στο παιδί).
- Ριψοκίνδυνο παιχνίδι και επιτήρηση πηγαίνουν μαζί. Φρόντισε να στέκεσαι δίπλα στο παιδί σου για να δεις πώς θα χειριστεί την κατάσταση. Έπειτα μείνε πίσω του για να το βοηθήσεις σε ό,τι σε χρειαστεί. Αν για παράδειγμα δοκιμάζει να σκαρφαλώσει σε ένα δέντρο και ζητήσει τη βοήθειά σου, εσύ θα πρέπει να βρίσκεσαι πίσω του να του την παράσχεις. Σιγά σιγά απομακρύνσου και άφησέ το ελεύθερο να δράσει αυτόνομα.
Μεθοδολογία εκτίμησης κινδύνου
Όλα καλά ως εδώ, αλλά πάνω από όλα είναι η ασφάλεια και η σωματική ακεραιότητα, για αυτό δεν πρέπει να μπερδέψουμε ποτέ το risky play, με την πίεση ορισμένων ενηλίκων στα παιδιά να πηδήξουν από κάπου, να σκαρφαλώσουν κάπου κλπ.
Δεν πρέπει να πιέζεις το παιδί σου, αλλά να το παρατηρείς και να ακολουθείς την ανάπτυξή του.
Είναι καλό να του δώσεις τη δυνατότητα τέτοιου παιχνιδιού από νωρίς και όχι όταν φτάσει 4 ή 5 ετών. Γιατί; γιατί έτσι θα έχει περισσότερες πιθανότητες για ατύχημα, καθώς δεν θα έχει μάθει να λειτουργεί σε τέτοιες καταστάσεις ρίσκου. Δεν θα έχει εξασκηθεί, ώστε να μπορεί να εκτιμά κατά πόσον ένας κίνδυνος προκαλεί ατύχημα ή όχι.
Αν το παιδί σου δεν μπορεί να κάνει κάτι, θα πρέπει να το δέχεσαι και να μην το μειώνεις. Δεν θα πρέπει να επιμείνεις ότι μπορεί, επειδή γύρω σου κάποιο άλλο παιδί, μικρότερο, για παράδειγμα, το καταφέρνει. Ο καθένας έχει τον δικό του χρόνο ανάπτυξης και εμείς ως γονείς απλώς ακολουθούμε, παρατηρώντας. Όταν είναι έτοιμο το παιδί θα κάνει αυτό που μπορεί. Δεν επιμένουμε, δεν πιέζουμε και δεν ρισκάρουμε στο όνομα του risky play.
Πώς μπορώ να εκθέσω το παιδί στο ριψοκίνδυνο παιχνίδι από νωρίς;
Η εκτίμηση του κινδύνου μπορεί να ξεκινήσει από νωρίς ακολουθώντας παρέα με το παιδί χαμηλής επικινδυνότητας δραστηριότητες. Ποιες μπορεί να είναι αυτές; Όταν ένα μωρό μπουσουλάει και ανεβοκατεβαίνει ένα σκαλί. Όταν το μωρό περπατήσει και αρχίσει να ανεβαίνει και να κατεβαίνει από το κρεβάτι των γονιών ή από τον καναπέ. Εκεί, λοιπόν, εμείς ως γονείς θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον με αφρώδες πάτωμα, χοντρό χαλί, καλυμμένες γωνίες και φυσικά χωρίς πολλά εμπόδια μέσα στο σπίτι. Έτσι, ο χώρος θα είναι όσο πιο ασφαλής γίνεται.
Θα πρέπει να είσαι κοντά στο νήπιο που δείχνει ενδιαφέρον να μάθει να αλείφει το βούτυρο στο ψωμί με πλαστικό παιδικό μαχαίρι. Που θέλει να κόβει χαρτιά με ψαλίδι με στρογγυλεμένες άκρες. Φυσικά θα πρέπει πρώτα να ενημερώσεις σωστά το παιδί πως κόβει, να του δείξεις τη διαδικασία και να το επιτηρείς στενά. Σιγά-σιγά μπορεί να περάσει στο ξεφλούδισμα ενός καρότου. Θα πρέπει να το πιάσει, να του εξηγήσεις πόσο σκληρό είναι το ωμό καρότο και να καταλάβει έτσι πως το εργαλείο ξεφλουδίσματος είναι αρκετά κοφτερό. Όλα αυτά θέλουν χρόνο, επεξήγηση, παρατήρηση και εμπιστοσύνη.
Ευχαριστούμε την Ευτυχία Βαρσαμή* για τις συμβουλές.
*Η Ευτυχία Βαρσαμή είναι Ψυχοπαιδαγωγός, απόφοιτος ΦΠΨ του ΕΚΠΑ με ειδίκευση στην ψυχολογία και ψυχοπαθολογία βρεφών και νηπίων, κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στις Θεατρικές Σπουδές του ΑΠΚυ, με ειδίκευση στη Θεατρική Αγωγή. Απόφοιτος του Επιμορφωτικού εργαστηρίου ΑΝΙΜΑ για τη δημιουργική και καλλιτεχνική εκπαίδευση. Από το 2009 έχει εργαστεί στην προσχολική αγωγή, έχει δουλέψει στην παράλληλη στήριξη, ενώ, ταυτόχρονα, ασχολούνταν με την εμψύχωση θεατρικού παιχνιδιού, τα ψηφιακά μέσα στην εκπαίδευση και την εκπαίδευση μέσω τέχνης. Τον τελευταίο χρόνο ασχολείται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων, τα οποία θα εκδοθούν σύντομα και με τη συμβουλευτική.
