Τεχνικές συμμόρφωσης παιδιών: Μπορεί η τιμωρία να είναι μέσο διαπαιδαγώγησης;

Μια τιμωρητική συμπεριφορά προς τα παιδιά δεν βοηθά στην μάθηση του διδάγματος που οι γονείς θέλουν και δεν επιφέρει πάντα την επιθυμητή απήχηση. Η προσωπικότητα του κάθε παιδιού «δαμάζεται» με διαφορετικές τεχνικές. Η ευαισθησία που χαρακτηρίζει το κάθε άτομο είναι μοναδική και ιδιάζουσα. Οι γονείς οφείλουν να είναι διορατικοί απέναντι στα αποτελέσματα της εκάστοτε επιλογής τους, καθώς η τιμωρία ενδέχεται, όχι μόνο να μην έχει θετική επίδραση αλλά και να οδηγήσει το παιδί σε ένα θρυμματισμό του «εγώ» του.

Πώς μπορεί η τιμωρία να λειτουργήσει καταστροφικά για το παιδί;

Η πειθαρχία μέσω σωματικής βίας (χαστούκι, τράβηγμα μαλλιών αφτιών, κ.α.) όχι μόνον δεν επιφέρει την εκμάθηση της σημασίας και των συνεπειών της άσχημης πράξης του παιδιού, αλλά αντιθέτως επιτείνει την εκάστοτε κακή συμπεριφορά και επιφέρει μια σειρά δυσχερειών στη γνωστική και συναισθηματική λειτουργιά του παιδιού. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι τιμωρητικές συμπεριφορές δεν διευκολύνουν την μάθηση του διδάγματος των πράξεων ενός παιδιού, αλλά αντίθετα προκαλούν αρνητικά συναισθήματα τα οποία υπερτερούν έναντι του μηνύματος που οι γονείς επιθυμούν να μεταδώσουν στο παιδί.

Επίσης, πολλοί γονείς εκφοβίζουν τα παιδιά τους προκειμένου να συμμορφωθούν με τη χρήση απαράδεκτων τρόπων, όπως για παράδειγμα, «εάν μιλάς άσχημα θα σε φάει ο μπαμπούλας», με αποτέλεσμα να επιφέρουν βραχυπρόθεσμα το επιθυμητό αποτέλεσμα, αλλά να περιορίζουν την συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού και να αναπτύσσουν φοβίες.

Η τιμωρία παρόλο που ακόμη και σήμερα θεωρείται ως ένα μέσο αποδεκτό για να διαπαιδαγωγήσουν οι γονείς τα παιδιά τους, μόνον όταν αυτή χρησιμοποιείται κατάλληλα μπορεί να έχει αποτέλεσμα.

Ο αποκλεισμός του παιδιού από τα προνόμια του, πιθανόν να είναι μια επιτυχής δράση.

Δηλαδή οι απαγορεύσεις στα παιδιά, ως αντίτιμο μιας παραβατικής πράξης, είναι μια αβλαβής μέθοδος. Επομένως, οι γονείς μπορούν να απαγορεύουν στα παιδιά τους την πρόσβαση στην τηλεόραση, στο ηλεκτρονικό παιχνίδι ή σε άλλες μορφές διασκέδασης, ως απόρροια της ανυπακοής τους.

Επιπροσθέτως, μια άλλη αποτελεσματική δράση των γονέων για τη συναίνεση των παιδιών τους μπορεί να είναι το «time out», η μέθοδος του διαλείμματος. Οι γονείς απομακρύνουν το παιδί τους από μια οικογενειακή η/και ομαδική δραστηριότητα, όταν η στάση του είναι απρεπή ή προσβλητική για τα υπόλοιπα μέλη. Ωστόσο, ο χρόνος απομάκρυνσης καθορίζεται από το παιδί, δηλαδή όταν το παιδί συνειδητοποιήσει την απρεπή στάση του και ζητήσει συγγνώμη, μπορεί να επιστρέψει.

Μια άλλη τεχνική συμμόρφωσης είναι οι γονείς να θέσουν ένα συγκεκριμένο μέρος που θα πηγαίνει το παιδί εκεί για λίγα λεπτά όταν κάνει κάτι ανάρμοστο, ώστε να επεξεργαστεί την πράξη του. Ωστόσο, μια τέτοια επιβολή εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού. Σε ένα πολύ μικρό παιδί, κάτω του ενός έτους, δεν μπορεί να δράσει αποτελεσματικά η απομόνωση του σε ένα χώρο. Η ψυχοσύνθεση ενός τόσο μικρού παιδιού πλήττεται με μια τέτοια επιβολή. Η τιμωρία, επομένως, θα φέρει προβλήματα στον ψυχισμό του παιδιού, καθώς μεταξύ άλλων, θα ενισχύσει το άγχος αποχωρισμού και τις φοβίες του. Αξίζει να σημειωθεί, ότι υπάρχουν πολλές τεχνικές συμμόρφωσης για αυτό οι γονείς μπορούν να συμβουλευτούν κάποιον ψυχολόγο ή ειδικό παιδαγωγό για να αποφύγουν τυχόν σφάλματα.

Tips για τους γονείς:

• Μην κρίνετε βεβιασμένα. Ανιχνεύστε τι μπορεί να κρύβεται πίσω από μια πιθανή ανάρμοστη συμπεριφορά του. Π.χ. ένα παιδί που περνά πολύ λίγο χρόνο με τους γονείς του, επιζητά αγάπη με λανθασμένους τρόπους, όπως αταξίες.

• Μην επιπλήττετε το παιδί σας για μια άσχημη πράξη του, χρησιμοποιώντας φράσεις όπως, «είσαι κακομαθημένος», «είσαι τεμπέλης», «δεν θα σε κάνει κανένας παρέα», αλλά φράσεις όπως, «η πράξη σου ήταν άσχημη», «η συμπεριφορά σου ήταν απαράδεκτη». Δηλαδή να εστιάζετε στη πράξη του και όχι στο παιδί.

• Φροντίστε ώστε οι τιμωρίες που βάζετε στο παιδί σας να έχουν άμεση σύνδεση με τις πράξεις τους. Π.χ. εάν το παιδί αρνείται να φάει, μην του θέσετε ως τιμωρία να μην παίξει, αλλά να μην φάει το αγαπημένο του σνακ. Εάν το παιδί κάνει μια υλική ζημιά, μη του στερήσετε το αγαπημένο του σνακ, αλλά το χαρτζιλίκι του, προκειμένου να αντικαταστήσετε το αντικείμενο που έσπασε.

• Επιβάλετε τιμωρίες που να μπορούν άμεσα να εκπληρωθούν και να μην χρειάζεται έπειτα να τις ακυρώνετε ή να τις διαφοροποιείτε. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς «να μην λένε και ξελένε».

• Μην ξεχνάτε ότι η τιμωρία είναι διαφορετική για κάθε ηλικία, παιδί και κατάσταση. Δεν υπάρχουν έτοιμες λύσεις, κάθε άτομο αποτελεί μια μοναδική προσωπικότητα, η συγκεκριμένη τιμωρία μπορεί να δράσει αποτελεσματικά σε κάποιο παιδί ή αντιθέτως σε κάποιο άλλο να ενισχύσει την απρεπή συμπεριφορά.

• Θέστε την τιμωρία άμεσα κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την εκτέλεση της ανεπιθύμητης πράξης από το παιδί και όχι ετεροχρονισμένα. Διαφορετικά το παιδί θα νιώσει ότι αδικήθηκε.

• Να σκέφτεστε ότι εκτός από την επιβολή τιμωρίας για τις απαράδεκτες πράξεις των παιδιών, πρέπει να φροντίζετε και για την ενίσχυση των θετικών συμπεριφορών μέσω των αμοιβών για τις πράξεις αυτές.

• Μην ξεχνάτε ότι η επιβολή ορίων προλαμβάνει την επιβολή τιμωριών στα παιδιά.

Φραντζέσκα Καραγιάννη

MSc Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

NO FILTER MOTHERHOOD

Τι φανερώνει η αυτοτραυματική συμπεριφορά των εφήβων και πώς πρέπει να τη διαχειριστούμε