Τεχνολογία & Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή: Οι 7 σύγχρονες μέθοδοι που νικούν την υπογονιμότητα

4 δεκαετίες μετά η επιστημονική κοινότητα διαθέτει πλέον ισχυρή εμπειρία, έχοντας αναπτύξει καινοτόμες ως προς την τεχνολογία μεθόδους προκειμένου να βοηθήσει υπογόνιμα ζευγάρια στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν παιδί.
Ο κ. Βασίλης Κ. Ταρλατζής, MD, PhD, FRCOG (hon) Ομότιμος Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής, Α΄ Μαιευτική – Γυναικολογική Κλινική, ΑΠΘ, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κολλεγίου Μαιευτικής και Γυναικολογίας (EBCOG), μας παραθέτει τις σημαντικότερες νέες τεχνολογίες που μπορούν να αποτελέσουν διέξοδο στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας.

Μέθοδοι ΙΥΑ

«Κλασική» Εξωσωματική Γονιμοποίηση

Με τη μέθοδο αυτή γίνεται αναρρόφηση των ωαρίων από τις ωοθήκες της γυναίκας με τη βοήθεια των υπερήχων, τοποθέτηση σε ειδικά θρεπτικά υλικά, προσθήκη σπερματοζωαρίων του συζύγου/συντρόφου για να τα γονιμοποιήσουν, επώαση των γονιμοποιημένων ωαρίων για 2 έως 5 ημέρες σε κλιβάνους και εμβρυομεταφορά (ΕΜ) στη μήτρα, προκειμένου επιτευχθεί η εμφύτευση και η έναρξη της εγκυμοσύνης.

Ενδοωαριακή έγχυση ενός σπερματοζωαρίου ή μικρογονιμοποίηση (Intracytoplasmic Sperm Injection- ICSI)

Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σε ζευγάρια με σοβαρά προβλήματα του σπέρματος (ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμία ή αζωοσπερμία), είτε αποκλειστικά είτε σε συνδυασμό με προβλήματα της γυναίκας, και οδήγησε στην επίτευξη εγκυμοσύνης σε ζευγάρια που δεν είχαν ποτέ τέτοια δυνατότητα. Η διαδικασία περιλαμβάνει την εισαγωγή – με ειδικές μικροπιπέτες υπό μικροσκοπικό έλεγχο – ενός σπερματοζωαρίου στο εσωτερικό του ωαρίου, εκεί, δηλαδή, που δεν μπορεί να μπει από μόνο του, προκειμένου να επιτευχθεί γονιμοποίηση του ωαρίου.

Κρυοσυντήρηση γονιμοποιημένων ωαρίων, ωαρίων και σπερματοζωαρίων

Η κρυοσυντήρησητων ωαρίων και γονιμοποιημένων ωαρίων γίνεται με υπερταχεία κατάψυξη στους -196οC, με τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification), η οποία έχει σημαντικά υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης ωαρίων και γονιμοποιημένων ωαρίων μετά την απόψυξη, καθώς και επίτευξης εγκυμοσύνης. Έτσι, με την υαλοποίηση είναι δυνατόν να φυλαχθούν ωάρια ή γονιμοποιημένα ωάρια για ιατρικούς ή κοινωνικούς λόγους. Αντίθετα σε έφηβες, που χρειάζονται συντήρηση γεννητικού υλικού για ιατρικούς λόγους (πχ κακοήθη νοσήματα), εφαρμόζεται με επιτυχία η κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού.

Η κρυοσυντήρηση γεννητικών κυττάρων και γονιμοποιημένων ωαρίων αφενός αυξάνει την αθροιστική πιθανότητα εγκυμοσύνης από μία επιτυχή λήψη πολλών ωαρίων, αφετέρου επιτρέπει τη διατήρηση της γονιμότητας μετά τη θεραπεία κακοηθειών ή σε προχωρημένη αναπαραγωγική ηλικία της γυναίκας.

Χρήση ωαρίων ή γονιμοποιημένων ωαρίων από τρίτες δότριες και σπερματοζωαρίων από τρίτους δότες

Η χρήση ωαρίων τρίτης δότριας εφαρμόζεται σε γυναίκες, που δεν έχουν ωάρια, λόγω πρωτοπαθούς ή δευτεροπαθούς ωοθηκικής ανεπάρκειας, όπως πρόωρη κλιμακτήριο, ωοθηκεκτομή, χημειοθεραπεία ή/και ακτινοθεραπεία και φυσιολογική εμμηνόπαυση. Η χρήση σπερματοζωαρίων από τρίτους δότες γίνεται, αν ο άνδρας δεν έχει καθόλου σπερματοζωάρια, ούτε στην εκσπερμάτιση, ούτε στους όρχεις.

Παρένθετη μητρότητα

Στην περίπτωση αυτή μία γυναίκα κυοφορεί, ύστερα από IVF με χρήση ωαρίων ξένων προς την ίδια, για λογαριασμό μίας άλλης γυναίκας, η οποία επιθυμεί να αποκτήσει παιδί, αλλά αδυνατεί, λόγω απουσίας ή ανωμαλιών της μήτρας ή επειδή υπάρχουν ιατρικές αντενδείξεις για κύηση. Για την εφαρμογή της μεθόδου απαιτείται δικαστική απόφαση.

Προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος

Ο έλεγχος αυτός γίνεται με βιοψία των εμβρύων στο πλαίσιο IVF, πριν από τη μεταφορά τους στην μήτρα και γενετική ανάλυση. Εφαρμόζεται σε ζευγάρια υψηλού κινδύνου για κάποιο γενετικό νόσημα ή χρωμοσωματική ανωμαλία, προκειμένου να αποφευχθεί η μετάδοση του νοσήματος αυτού ή της ανωμαλίας στους απογόνους τους. Ουσιαστικά είναι μια μορφή πολύ πρώιμης προγεννητικής διάγνωσης, δεδομένου ότι γίνεται στο έμβρυο in vitro αντί in vivo. Για την εφαρμογή της μεθόδου απαιτείται έγκριση της Εθνικής Αρχής ΙΥΑ.

Ενδομητρική σπερματέγχυση με σπέρμα του συζύγου/συντρόφου (IUI/H) ή τρίτου δότη (IUI/D)

Η μέθοδος IUI/H εφαρμόζεται σε ζευγάρια με ανεξήγητη υπογονιμότητα (ανοικτές σάλπιγγες και φυσιολογικό σπέρμα) ή με ελαφρά προβλήματα στο σπέρμα. Συνήθως συνδυάζεται με ήπια διέγερση των ωοθηκών και γίνεται ενδομητρική έγχυση, μετά από εμπλουτισμό και ενεργοποίηση του σπέρματος του συζύγου/συντρόφου.

Η μέθοδος IUI/D εφαρμόζεται επί απουσίας σπερματοζωαρίων στον σύζυγο/σύντροφο (αζωοσπερμία) ή όταν δεν υπάρχει σύζυγος/σύντροφος και η γυναίκα επιθυμεί να αποκτήσει παιδί μόνη της. Συνήθως γίνεται σε αυτόματο κύκλο της γυναίκας ή με ήπια διέγερση, αν υπάρχει ανωοθυλακιορρηξία και χρησιμοποιείται κρυοσυντηρημένο σπέρμα άγνωστου δότη από τράπεζα σπέρματος.

Πώς επιλέγεται η κατάλληλη μέθοδος ΙΥΑ για κάθε ζευγάρι

Η επιλογή γίνεται με βάση την αιτία ή τις αιτίες της υπογονιμότητας του ζευγαριού. Για τον λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική η σωστή διερεύνηση του ζευγαριού με λεπτομερές ιστορικό και κλινική εξέταση.

Στη γυναίκα ορμονικές εξετάσεις, υπερηχογράφημα μήτρας και ωοθηκών, υστεροσαλπιγγογραφία, εξέταση και καλλιέργεια κολπικού και τραχηλικού εκκρίματος, Τεστ Pap, καρυότυπος, έλεγχος για μεσογειακή αναιμία και κυστική ίνωση και άλλες όταν υπάρχει ένδειξη (π.χ. λαπαροσκόπηση ή/και υστεροσκόπηση, μαστογραφία ή υπερηχογράφημα μαστών, γενετικός έλεγχος).
Στον άνδρα σπερμοδιάγραμμα – εξέταση και καλλιέργεια σπέρματος και, ανάλογα με τα ευρήματα, triplex οσχέου, ορμονικές εξετάσεις, καρυότυπος, Yq μικροελλείμματα, κατάτμηση DNA, έλεγχος για μεσογειακή αναιμία και κυστική ίνωση και άλλες όταν υπάρχουν ενδείξεις (π.χ. βιοψία όρχεων, γενετικός έλεγχος). Ως εκ τούτου, ανάλογα με την τελική διάγνωση για το πρόβλημα κάθε ζευγαριού, επιλέγεται η ενδεικνυόμενη μέθοδος.

Αποτελεσματικότητα των μεθόδων ΙΥΑ

Τα αποτελέσματα των μεθόδων ΙΥΑ εξαρτώνται από την ηλικία της γυναίκας και από το είδος της μεθόδου.
Με βάση τα ευρωπαϊκά αποτελέσματα, που δημοσιεύει κάθε χρόνο η ESHRE, για το 2016 αυτά ήταν:
Κλασική εξωσωματική: Ποσοστό εγκυμοσύνης ανά ωοληψία 28,0%
Ποσοστό εγκυμοσύνης ανά ΕΜ 34,8%
Ποσοστό γέννησης ανά ωοληψία 20,8%

Εξωσωματική + ICSI: Ποσοστό εγκυμοσύνης ανά ωοληψία 25,0%
Ποσοστό εγκυμοσύνης ανά ΕΜ 33,2%
Ποσοστό γέννησης ανά ωοληψία18,5%

Απόψυξη+Εμβρυομεταφορά: Ποσοστό εγκυμοσύνης 30,9%
Ποσοστό γέννησης 22,0%

Ωάρια Δότριας (φρέσκα): Ποσοστό εγκυμοσύνης 49,4%

Ωάρια Δότριας (κρυοσυντηρημένα): Ποσοστό εγκυμοσύνης 43,6%

Σπερματέγχυση συζύγου/συντρόφου: Ποσοστό γέννησης 8,9%

Σπερματέγχυση δότη: Ποσοστό γέννησης 12,4%

Κόστος

Το κόστος των διαφόρων μεθόδων ΙΥΑ ποικίλει ανάλογα με την μέθοδο και με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις κάθε μίας: αριθμός εμβρύων για κρυοσυντήρηση, για βιοψία, για γενετική εξέταση, είδος γενετικής εξέτασης, σπέρμα δότη, ωάρια δότριας, παρένθετη κτλ.