Τι φανερώνει η αυτοτραυματική συμπεριφορά των εφήβων και πώς πρέπει να τη διαχειριστούμε
- 11 ΙΑΝ 2022
Κάποια παιδιά βιώνουν, είτε έντονες και επώδυνες συναισθηματικές καταστάσεις, είτε απότομες αλλαγές κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Συχνά, πολλοί έφηβοι εξαιτίας αυτών των συναισθημάτων που τους κατακλύζουν ξεσπούν σε δάκρυα, θυμό, κατάθλιψη, απομόνωση στοχεύοντας να ανακουφιστούν. Μία μεγάλη όμως μερίδα εφήβων καταφεύγει στο να βλάπτει τον εαυτό της μέσα από αυτοτραυματικές πράξεις προκειμένου να βρει άμεση παρηγοριά, αψηφώντας φυσικά, ότι αυτή η ενέργεια αποτελεί μια στιγμιαία ίσως «λύση» με σοβαρότατες όμως μελλοντικές συνέπειες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αυτοτραυματισμός δεν αποτελεί ένδειξη ή επιθυμία αυτοκτονίας, καθώς ο απώτερος στόχος αυτών των εφήβων δεν είναι να δώσουν τέλος στη ζωή τους αλλά η προσπάθειά τους να αισθανθούν καλύτερα ή/και ζωντανοί. Τα κορίτσια είναι πιο επιρρεπή στις αυτοτραυματικές πράξεις, με τριπλάσια ποσοστά εμφάνισης συγκριτικά με τα αγόρια. Επιπροσθέτως, τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να αρχίσουν να αυτοτραυματίζονται σε μικρότερη ηλικία και συνήθως χρησιμοποιούν πιο σοβαρές μορφές αυτοτραυματισμού.
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ ή/και στοιχεία προσωπικότητας που χαρακτηρίζουν έναν έφηβο με αυτοτραυματικές συμπεριφορές. Πολλά από τα άτομα αυτά, είναι ανώτερης ή μεσοαστικής τάξης, με μέση έως υψηλή νοημοσύνη και χαμηλή αυτοπεποίθηση. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι αρκετοί έφηβοι ενδέχεται να παρουσιάζουν και ιστορικό διατροφικών διαταραχών.
Τι οδηγεί έναν έφηβο στον αυτοτραυματισμό;
Οι πράξεις αυτοτραυματισμού, ενδέχεται να ξεκινήσουν στην έναρξη ή στη διάρκεια της εφηβείας. Το έναυσμα για μία τέτοια πράξη πιθανόν να είναι μία απόρριψη, ένας συναισθηματικός πόνος μεταξύ άλλων.
Πιο συγκεκριμένα, πολλοί έφηβοι αναφέρουν ότι ο αυτοτραυματισμός τους προσφέρει ανακούφιση από τις συναισθηματικές τους δυσκολίες. Περιγράφουν τον αυτοτραυματισμό ως ένα «αναλγητικό», το οποίο τους βοηθά να αισθανθούν καλύτερα και πιο ζωντανοί. Λειτουργεί γι’ αυτούς ανασταλτικά στον ψυχικό πόνο, καθώς μέσω αυτού αφήνουν τον εσωτερικό πόνο και εστιάζουν στη σωματική βλάβη.
Επιπροσθέτως, κάποιοι έφηβοι μέσα από τις αυτοτραυματικές πράξεις εκφράζουν συναισθήματα, τα οποία νομίζουν ότι πρέπει να αποκρύψουν, αισθανόμενοι ότι η κοινωνία αδυνατεί να ακούσει για δύσκολα συναισθήματα ή/και εμπειρίες. Ο αυτοτραυματισμός δίνει έτσι χώρο σε εκείνα τα δύσκολα συναισθήματα, που πιστεύουν ότι δεν μπορούν να ειπωθούν με λέξει να εκφραστούν μέσα από το σώμα τους.
Ακόμη, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία μορφή αυτοτιμωρίας για κάποιους, διότι είναι μία σκόπιμη ενέργεια του ατόμου να βλάψει τον εαυτό του σωματικά και ψυχικά. Ο έφηβος μπορεί να χαράξει το δέρμα του με ξυριστικές λεπίδες ή κομμάτια από γυαλί, να προκαλέσει έγκαυμα ή να χτυπήσει κάποιο μέρος του σώματος, να ξύσει και να πειράξει παλιές πληγές ή να μην αφήσει νέες να επουλωθούν. Ο αυτοτραυματισμός για αυτούς παρομοιάζεται με μία μέθοδο εκφόρτισης των συναισθημάτων τους. Υπάρχουν περιπτώσεις, οι οποίες, χρησιμοποιούν τον αυτοτραυματισμό ως αμυντικό μηχανισμό, ως τρόπο σύνδεσης με τους άλλους, ή/και ως μία κραυγή για βοήθεια. Ενδέχεται επίσης, μέσα από αυτές τις καταστάσεις, να ψάχνουν τρόπους για να αισθανθούν κάτι, να βγουν από το συναισθηματικό τους μούδιασμα και να νιώσουν.
Αυτοτραυματισμός και γονείς: Είναι λύση η τιμωρία;
Η απότομη διακοπή του αυτοτραυματισμού πιθανόν να οδηγήσει σε χειρότερες συνέπειες. Έχουμε συναντήσει έφηβους, οι οποίοι μόλις το μυστικό τους αποκαλύφθηκε και αναγκάστηκαν να σταματήσουν αυτές τις πράξεις, κατέφυγαν σε άλλες, εξίσου επιβλαβείς.
Οι έφηβοι που καταφεύγουν στον αυτοτραυματισμό, προσπαθούν να τον κρύψουν.
Οι παρακάτω ενδείξεις μπορούν να τον φανερώσουν:
• Συχνοί τραυματισμοί, κοψίματα και εγκαύματα στο σώμα.
• Μακριά παντελόνια και μακρυμάνικες μπλούζες ακόμη και όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή.
• Μεγάλη δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων.
• Δυσχέρεια στις διαπροσωπικές σχέσεις.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση και κακή εικόνα εαυτού.
Pexels
Χρήσιμα Tips:
Το ενδιαφέρον μας για τις αυτοτραυματικές συνήθειες των εφήβων θα πρέπει να επικεντρωθεί στο τι συμβαίνει στη ζωή τους, ώστε να τους ωθεί να καταφεύγουν σε αυτή τη συμπεριφορά και όχι σε αυτή καθαυτή τη συμπεριφορά. Είναι σημαντικό δηλαδή να κατανοήσουμε εκείνο που κρύβεται από πίσω από αυτή τη στάση. Ο αυτοτραυματισμός δεν στοχεύει αποκλειστικά στο να προξενήσει μόνιμη βλάβη στο σώμα, παρόλο που συχνά αφήνει ανεξίτηλα σημάδια.
Χρειάζεται:
• Να τους ακούμε με προσοχή και ειλικρινές ενδιαφέρον ώστε να αισθάνονται ασφαλείς και να μην φοβούνται να αναζητήσουν βοήθεια προκειμένου να σταματήσουν την επιβλαβή συμπεριφορά.
• Να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε, κάνοντας υποθέσεις, το μυστήριο αυτής της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
• Να μην φοβόμαστε να ρωτήσουμε! Αν ανησυχούμε για το παιδί μας, έναν φίλο μας ή κάποιο μέλος της οικογένειάς μας, μπορούμε να τον ρωτήσουμε. Η συζήτηση δεν θα προκαλέσει ένα ακόμη επεισόδιο αυτοτραυματισμού.
• Να μην ενεργούμε παρορμητικά. Είναι λογικό να αισθανόμαστε σοκαρισμένοι και τρομαγμένοι εάν μάθουμε πως ένα αγαπημένο μας πρόσωπο βλάπτει σκόπιμα τον εαυτό του.
• Να προσφέρουμε στήριξη χωρίς σχόλια. Οι επικριτικές συμπεριφορές δεν βοηθούν.
• Να παροτρύνουμε στον έφηβο να επισκεφτεί έναν ειδικό. Ο ειδικός μεταξύ άλλων θα τον βοηθήσει να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις και να αντικαταστήσει τις πράξεις αυτοτραυματισμού με λιγότερο επιβλαβείς στρατηγικές εκτόνωσης και συναισθηματικής έκφρασης.
Κρίνεται σκόπιμο, οι έφηβοι διακόπτοντας τις συμπεριφορές αυτοτραυματισμού να έχουν αναπτύξει άλλες συνήθειες, οι οποίες να μπορούν να λειτουργούν ανακουφιστικά και καταπραϋντικά. Οι απαγορεύσεις δεν ωφελούν.
Προσοχή! Παρόλο που υπάρχει θεραπεία, η έγκαιρη διάγνωση είναι το πιο σημαντικό ώστε να ακολουθήσουν επιτυχή αποτελέσματα.
MSc Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
